Της Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη
Ασυμβίβαστη Μούσα, μυθιστόρημα της Ιρένας Καραφύλλη (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση στα ελληνικά Βασιλική Κοκκίνου)
Η Ιρένα Καραφύλλη-Ειρήνη να με λές- είναι ένα πλάσμα ανακαταμένο με πολλούς τόπους, φυλές και θρησκείες. Η προφορά της στα αγγλικά θυμίζει κάτι απο παλιά Βοστωνέζα, η όψη της είναι πολωνέζικη κι όμως γεννήθηκε στη Ρωσία. Μεγάλωσε στον Καναδά , σπούδασε φιλολογία , αγάπησε έναν Ελληνα στη νιότη της κι έζησε στο Μόλυβο της Λέσβου τα χρόνια του έρωτα και του γάμου της. Εφερε στον κόσμο ένα κορίτσι, που έγινε πάλι Μολυβιάτισσα απο αγχιστεία το περασμένο κιόλας χρόνο.
Παράλληλα με την έγγαμη της ζωή της στο νησί, η Ιρένα γνώρισε το τραχύ κι εύφορο έδαφος της Μυτιλήνης, την κλειστή κοινωνία των κατοίκων του Μόλυβου. Στα χέρια της ήρθε η Δασκαλίτσα με τα Χρυσά Μάτια του Στρατή Μυριβίλλη. Κι έτσι η Ιρένα Καραφύλλη εμπνευσμένη απο την ασυμβίβαστη δασκάλα, μετά απο 20 χρόνια έρευνας για τη ζωή της αλλά και για τη νεότερη ιστορία της Λέσβου, κατέθεσε σε ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα το μίτο της ζωής μιας γυναίκας, που βίωσε τις εξελίξεις της Ελλάδας του 20ου αιώνα με μόνο όπλο της , την απολυτότητα του ανεξάρτητου πνεύματος της. Οπως διαβάζω στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Καλλιόπη Αδάμ γεννιέται στη Λέσβο στις αρχές του ταραγμένου 20ου αιώνα. Κόρη του διευθυντή του σχολείου στο Μόλυβο, μορφώνεται με τη βοήθεια του πατέρα της κόντρα στις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής και γίνεται δασκάλα, προκαλώντας τα πικρόχολα σχόλια των συγχωριανών της και των συναδέλφων της για τις εκπαιδευτικές της μεθόδους. Ο πόλεμος του ’40, η γερμανική Κατοχή, ο Εμφύλιος και η ανελέητη δικτατορία θα την παρασύρουν στη δίνη τους και θα παίξουν καταλυτικό ρόλο στη ζωή της. Ο πρώτος έρωτας, ενσαρκωμένος στο πρόσωπο ενός ωραίου Γερμανού αξιωματικού, θα τη σημαδέψει ανεξίτηλα.
Με φόντο το πανέμορφο χωριό του Μόλυβου, παρακολουθούμε την ταραχώδη ζωή της Καλλιόπης Αδάμ, η οποία θα εξελιχθεί σε πρωτοπόρα και ακούραστη αγωνίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών. Μέσα από τις σελίδες της Ασυμβίβαστης Μούσας, η Καλλιόπη αναδύεται σαν ένα σύμβολο ιδεαλισμού, ανεξαρτησίας και θάρρους. Μια συναρπαστική τοιχογραφία του 20ου αιώνα με φόντο το νησί της Μυτιλήνης. Το πορτρέτο μιας ασυμβίβαστης γυναίκας, που έζησε κόντρα στο ρεύμα των καιρών!
Τί είναι όμως αυτό που κάνει το βιβλίο της Ιρένας Καραφύλλη ξεχωριστό μυθιστόρημα μέσα στον καταιγισμό των γραμμικών μυθοπλασιών και μάλιστα με φόντο το ιστορικό χρονοδιάγραμμα;
Είναι η ίδια η δομή του έργου, που έχει χτιστεί πάνω στα στέρεα υλικά του αφηγηματικού λόγου χωρίς υπερβολές και περιττές φιοριτούρες. Εδώ θα πρέπει να αναγνωρίσω εκπληκτική ροή λόγου στην άξια μεταφράστρια του έργου Βασιλική Κοκκίνου, η οποία φέρνει στην απόδοση του πονήματος σπάνιες λέξεις του ελληνικού λεξιλογίου.
Ταυτόχρονα, η Ιρένα Καραφύλλη σκύβει βαθειά στην προσωπικότητα της πολιτικοποιημένης γυναίκας στην Ελλάδα της Κατοχής, στην Ελλάδα του Εμφυλίου, στην Ελλάδα της μεταπολεμικής εποχής , στην Ελλάδα της Επταετίας. Με τρομερό σεβασμό στα δεδομένα της ταραχώδους ιστορίας μας αποδίδει τον περίγυρο και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της κάθε εποχής με πιστότητα και πειστικότητα ακόμη και για τον Ελληνα αναγνώστη.
Η Ιρένα Καραφύλλη είναι σαφώς συγκινημένη, παθιασμένη απο την ηρωίδα της, η οποία πάει κόντρα στους καιρούς, αποκκλίνοντας απο την πεπατημένη του γυναικείου φύλου στην Ελλάδα. Η Καλλιόπη της είναι δασκάλα στα χρόνια του πολέμου. Η Καλλιόπη ερωτεύεται, αλλάζει άντρες σαν τα πουκάμισα, υποκύπτει στα πάθη της, αρνείται να δεσμευτεί, υποστηρίζει τις κακοποιημένες γυναίκες, προσπαθεί να δώσει μόρφωση στα κορίτσια της ελληνικής υπάιθρου, αψηφώντας την κοινωνική κατακραυγή. Είναι γυναίκα των μεγάλων οραμάτων, επαναστάτρια στα μικρά και τα μεγάλα, στην καθημερινότητα αλλά και στις ιδέες.
Η Ιρένα Καραφύλλη -αν και πιστεύω πως υπερβάλλει σε ορισμένα σημεία ως προς την εξτραβαγκάνζα του χαρακτήρα της μούσας της-, ωστόσο σμιλεύει το κείμενό της προσθέτοντας το απαύγασμα της προσωπικής της σοφίας μέσα απο τα υπέροχα διαβάσματα των τόσων χρόνων της φιλόλογης κουλτούρας της.
Ενα εξαιρετικό κείμενο με βάθος και ατμόσφαιρα, ένα βιβλίο που πλουτίζει την βιβλιοθήκη της αφηγηματικής φόρμας του σήμερα.
Η Ασυμβίβαστη Μούσα κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Ψυχογιός
