Του Μάριου Ευρυβιάδη
Δύο κράτη, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και το Ισραήλ, δεν συμφιλιώθηκαν ποτέ με την ‘απώλεια' του Ιράν από το δικό τους (δυτικό) συνασπισμό, όταν το 1979 το φιλοδυτικό καθεστώς του Σάχη ανετράπη και αντικαταστάθηκε από το θρησκευτικό των μουλάδων και το οποίο, σήμερα, αντιμετωπίζει την πιο σημαντική από τότε εσωτερική του πρόκληση.
Μέχρι την ανατροπή του Σάχη, Ουάσινγκτον και Ιερουσαλήμ είχαν τις πιο προχωρημένες και προνομιακές σχέσεις με την Περσία από όλα τα κράτη του κόσμου. Και αυτό δεν είναι υπερβολή. Με την διακήρυξη του Δόγματος Νίξον το 1969 κατά το οποίο (και λόγω Βιετνάμ) η Αμερική δεν θα αστυνόμευε πλέον άμεσα τον κόσμο αλλά θα το έπραττε μέσω πληρεξουσίων και ‘κομβικών' κρατών, ο Σάχης ανακηρύχτηκε ‘χωροφύλακας' των ΗΠΑ στην ευρύτερη και κρισιμότατη, λόγω πετρελαίων, περιοχή του Περσικού Κόλπου. Οι ΗΠΑ απέδιδαν τέτοια σημασία στην Περσία του Σάχη ώστε ο τελευταίος είχε προσωπικά το πράσινο φως από τον Νίξον να προμηθεύεται τα πιο προηγμένα οπλικά συστήματα των ΗΠΑ τα οποία, οι Αμερικανοί, δεν παραχωρούσαν ούτε καν στο Ισραήλ. Του παραχώρησαν, επίσης, και την άλφα-βήτα για το πυρηνικό του πρόγραμμα επί προεδρίας Eisenhower.
Ως προς τις σχέσεις Ιερουσαλήμ -Τεχεράνης, αυτές ήταν οι πιο αναπτυγμένες ανάμεσα στο Ισραήλ και σε μια μουσουλμανική χώρα (πολύ περισσότερο παρά αυτές μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ) και είχαν πραγματική στρατηγική διάσταση. Η διπλωματική και στρατιωτική παρουσία του Ισραήλ στην Τεχεράνη δεν μπορούσε να συγκριθεί με οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ο Σάχης τροφοδοτούσε πετρέλαιο το Ισραήλ ακόμη και στον πόλεμο του 1973, όταν οι Άραβες επέβαλαν το πετρελαϊκό εμπάργκο.
Εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί και κάτι ακόμη. Το Ιράν ως μουσουλμανική χώρα είναι η μοναδική που δεν έχει ιστορικό καταδιώξεων, διακρίσεων και σφαγών, κατά του μη μουσουλμανικού της πληθυσμού, Χριστιανών και Εβραίων. Υπάρχουν σήμερα δραστήριες κοινότητες Αρμενίων και Εβραίων στο Ιράν που αντιπροσωπεύονται στο ιρανικό κοινοβούλιο. Πουθενά αλλού στην περιοχή δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Και αυτό συνεχίζει να υφίσταται.
Η ‘απώλεια' του Ιράν το 1979 ανέτρεψε την στρατηγική ισορροπία της περιοχής και ανέδειξε, από την αρνητική πλευρά, πόσο σημαντική ήταν, είναι και παραμένει η επανένταξη του Ιράν στην διεθνή κοινότητα.
Μία παράπλευρη συνέπεια της απώλειας του Ιράν, καθοριστική για την Ελλάδα και την Κύπρο, για παράδειγμα, υπήρξε η κυριολεκτικά ‘εκτόξευση' της Τουρκίας ως στρατηγικού εταίρου και αντικαταστάτη της Περσίας στους στρατηγικούς σχεδιασμούς του Αμερικανικού Πενταγώνου. Από τότε χρονολογούνται οι μεροληπτικές θέσεις των Αμερικανών στην Κύπρο και στην Ελλάδα προς όφελος της Τουρκίας, που σήμερα έχουν πάρει μορφή χιονοστιβάδας.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια το πιο χαρακτηριστικό και γνώριμο στοιχείο στο τρίγωνο Ουάσινγκτον-Τεχεράνη-Ισραήλ υπήρξε και παραμένει η σχιζοφρένεια. Οι Ιρανοί αρχίζοντας από τον πνευματικό πατέρα της επανάστασης τον Αγιατολλάχ (Σημάδι του Αλλάχ) Χομεϊνί, χαρακτήρισαν ΗΠΑ και Ισραήλ, και όχι τελείως αδικαιολόγητα, ως τον Μεγάλο και τον Μικρό Σατανά. Αλλά ταυτόχρονα αποδέχθηκαν κρίσιμες στρατιωτικές προμήθειες από τις δύο χώρες στη διάρκεια του αιματηρού πολέμου με το Ιράκ (1980-1988) τις οποίες, βέβαια, χρυσοπλήρωσαν. Από τότε μέχρι σήμερα υφίστανται τεράστιες εμπορικές συναλλαγές μεταξύ τους. Με το Ισραήλ για παράδειγμα, οι συναλλαγές ξεπερνούν κατά πολύ το ένα δις δολάρια ετησίως, ενώ μέσω τρίτων προμηθεύεται πετρέλαιο από την Τεχεράνη. Με τις ΗΠΑ οι σχέσεις είναι εξίσου πολύπλευρες. Εδώ πρέπει να αναφερθεί η αγαστή τους συνεργασία για την ανατροπή των Ταλιμπάν και η συνεχιζόμενη συνεργασία τους για τη σταθεροποίηση τόσο του Αφγανιστάν όσο και του Ιράκ.
Το Ιράν των μουλάδων ακολουθεί μία εξωτερική πολιτική βασισμένη στον πραγματισμό και τον ορθολογισμό. Η πολιτική του Ιράν έναντι σε ΗΠΑ και Ισραήλ, είναι πολύ πιο ‘ορθολογιστική' από τις αντίστοιχες πολιτικές Ουάσινγκτον και Ιερουσαλήμ έναντι της Τεχεράνης. Η πολιτική του Ιράν σήμερα δεν είναι ούτε μουσουλμανική ούτε εξτρεμιστική. Είναι περσική. Εάν αυτό γίνει κατανοητό από Ουάσινγκτον και Ιερουσαλήμ, ο Περσικός Κόλπος θα επανέρθει σε ισορροπία, ανεξάρτητα από τις όποιες εξελίξεις στην Τεχεράνη σήμερα. Και παράπλευρα θα ωφεληθούν Κύπρος και Ελλάδα.
Υ.Γ. Ως προς το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν προκύπτει το ερώτημα: Εάν και εφόσον το Ιράν αποκτήσει πυρηνικά όπλα, πόσο πιο επισφαλής θα γίνει η διεθνής ειρήνη και ασφάλεια; Χειρότερη από το 1945 όταν τα απέκτησαν οι Αμερικανοί, από το 1949 με τους Ρώσους από το 1954 με τους Κινέζους και πριν με τους Βρετανούς και τους Γάλλους, από τα τέλη του 1960 που τα έχει το Ισραήλ, το 1974 που τα απέκτησε η Ινδία, το 1998 που τα απέκτησε το Πακιστάν, και τώρα που τα έχει η Β. Κορέα;
Δεν μπορεί ένας ή περισσότεροι από τους παραπάνω ‘μεθύστακες των πυρηνικών' να υποδεικνύουν στους υπόλοιπους να μην αγγίζουν το μπουκάλι. Δεν έχουν αξιοπιστία. Άμα κόψουν το ποτό και δώσουν το καλό παράδειγμα τότε θα έχει και αξιοπιστία ο λόγος τους.
Κατά βάθος οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι μόνο όσοι έχουν χρησιμοποιήσει τέτοια όπλα στο παρελθόν, έχουν δικαίωμα και μπορούν να τα κατέχουν υπεύθυνα. Όλοι οι υπόλοιποι είναι, προφανώς, ανεύθυνοι.
