Της Αγγελικής Σπανού
Η ανακοίνωση από τον υπουργό Εξωτερικών Δημήτρη Δρούτσα της κυβερνητικής απόφασης να μην κηρυχθεί Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στο Αιγαίο αιφνιδίασε το εσωτερικό ακροατήριο, αλλά όχι και όσους γνωρίζουν όσα συμβαίνουν στην αθέατη πλευρά των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Στην πραγματικότητα, δεν αποτελεί αιφνιδιασμό αλλά ένδειξη ωρίμανσης του ελληνοτουρκικού διαλόγου, ο οποίος έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από όσο δημοσίως παρουσιάζεται. Σύμφωνες με πληροφορίες και πολλές ενδείξεις, οι κ.κ. Γιώργος Παπανδρέου και Ρ.Τ. Ερντογάν έχουν συμφωνήσει ότι, εφόσον επανεκλεγεί ο τούρκος πρωθυπουργός στις 12 Ιουνίου και υπό την προϋπόθεση ότι παραμένει σταθερή και ισχυρή η ελληνική κυβέρνηση, θα επιδιωχθεί η ολοκλήρωση των διερευνητικών επαφών για το Αιγαίο οι οποίες έχουν φτάσει σε βάθος.
Ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας έβαλε φωτιά στην αντιπαράθεση κυβέρνησης – ΝΔ με όσα είπε σχετικά με την ΑΟΖ, ως προς την οποία υποστήριξε ότι δεν ξεπερνά τα όρια της υφαλοκρηπίδας, δεν συνδέεται με αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και συνεπώς δεν έχει νόημα η επιβάρυνση της εν εξελίξει διαδικασίας με έναν νέο όρο. Η αξιωματική αντιπολίτευση εγκαλεί την κυβέρνηση για απεμπόληση κυριαρχικού δικαιώματος, ενώ θέτει ερωτήματα για την παραδοχή του κ. Δρούτσα ότι, ναι, προϋπόθεση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας αποτελεί η επέκταση των χωρικών υδάτων.
Τα… δαντελωτά χωρικά ύδατα
Σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες, το σενάριο των κλιμακωτών ή δαντελωτών χωρικών υδάτων της περιόδου 1999-2004 έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, με την Άγκυρα να εμφανίζεται διατεθειμένη να αποδεχθεί το δικαίωμα της Αθήνας να τα επεκτείνει σε κάποιες περιοχές σε 12 ναυτικά μίλια, όχι πάντως στο ανατολικό Αιγαίο.
Ειδικότερα, στις ηπειρωτικές ακτές, με την εξαίρεση της Θράκης (ανατολικά της Θάσου), όπου λόγω του ανοίγματος των Στενών οι Τούρκοι δεν θα ήθελαν να περιοριστεί δραματικά το κομμάτι υφαλοκρηπίδας που διεκδικούν εκεί. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ενδείξεις κατά τις οποίες εξετάζεται το ενδεχόμενο τουρκικής υποχώρησης για το σημείο αυτό.
Δυτικά του 25ου μεσημβρινού
Ο κανόνας των 12 ναυτικών μιλίων αναμένεται να εφαρμοστεί και δυτικά του 25ου μεσημβρινού (που χωρίζει το Αιγαίο στη μέση) με ορισμένες μικρές εξαιρέσεις. Υπάρχουν πάντως περιοχές, κυρίως μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, αλλά και στα ίδια τα Δωδεκάνησα, όπου λόγω γεωγραφίας τα χωρικά ύδατα αναμένεται να παραμείνουν στα 6 ν.μ., προς διευκόλυνση της διεθνούς ναυσιπλοΐας.
Εκ των πραγμάτων τίθεται θέμα ευθυγράμμισης του εθνικού εναερίου χώρου, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η Αθήνα και η Άγκυρα διαπραγματεύονται επί ενός πολιτικού κειμένου αρχών, με την τουρκική πλευρά να πιέζει για ελληνική δέσμευση σχετικά με τη μη κήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο μέλλον. Η ελληνική κυβέρνηση προτίθεται να θέσει χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των διερευνητικών επαφών μετά τις τουρκικές εκλογές, ώστε αν παρέλθει χωρίς αποτέλεσμα η προθεσμία, να συμφωνηθεί παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Αποδέχονται υφαλοκρηπίδα;
Διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν ότι η Άγκυρα έχει αφήσει να εννοηθεί κεκλεισμένων των θυρών ότι μπορεί να αποδεχθεί ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, κάτι που, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα δώσει ισχυρή δυναμική στις διαπραγματεύσεις. Η αλήθεια είναι ότι η τελική έκβαση θα καθοριστεί σε πολιτικό και όχι σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Βασική αρχή της διαδικασίας είναι ότι τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί αν δεν έχουν συμφωνηθεί όλα.
Αγκάθι των διαπραγματεύσεων αποτελεί το Καστελόριζο, στην υφαλοκρηπίδα του οποίου εικάζεται βασίμως ότι κρύβονται σημαντικά ενεργειακά κοιτάσματα.
Το Καστελόριζο
Όπως δημοσίως διακήρυξε ο τούρκος ΥΠΕΞ Α. Νταβούτογλου, η διαπραγματευτική θέση της Αγκυρας είναι ότι το Καστελόριζο πρέπει να εξαιρεθεί από τη συζήτηση, γιατί δεν ανήκει στο Αιγαίο αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Επικαλείται μάλιστα παλαιότερη απόφαση του Διεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού για τον γεωγραφικό διαχωρισμό των θαλασσών, βάσει της οποίας το Αιγαίο «σταματά» λίγο μετά τη Ρόδο. Κομβικό σημείο της θεώρησης είναι ότι η πλήρης ΑΟΖ του Καστελόριζου σχεδόν αγγίζει εκείνη της Κυπριακής Δημοκρατίας και είναι αυτός ο βασικός λόγος για την οποίο η Τουρκία βάζει «βέτο»
Δεσμεύσεις Ερντογάν
Παράγοντες της ελληνικής διπλωματίας, που έχουν γνώση της υπόθεσης, υποστηρίζουν ότι ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν έχει δεσμευτεί προς τον ομόλογό του Γ. Παπανδρέου ότι δεν πρόκειται να εγείρει ζήτημα γκρίζων ζωνών, όπως συνέβη το 2004, στο παραπέντε της ανακοίνωσης ελληνοτουρκικής συμφωνίας, η οποία για το λόγο αυτό ναυάγησε. Ωστόσο, είναι βάσιμη η καχυποψία της ελληνικής πλευράς που αισιοδοξεί, ωστόσο, ότι ένας εκλογικός θρίαμβος του κυβερνώντος κόμματος στην Τουρκία θα επιτρέψει στον Ρ.Τ. Ερντογάν να περιθωριοποιήσει το κεμαλικό στρατιωτικό κατεστημένο και να απελευθερωθεί από την πραγματική ή σκηνοθετημένη πίεση που του ασκεί.
