- Advertisement -
Του Οι αναφορές και οι παρομοιώσεις της κατάστασης στην Αίγυπτο με την Τουρκία κυριαρχούν εδώ και τρία σχεδόν χρόνια, παρά τις τεράστιες διαφορές σε όλα τα επίπεδα που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο χώρες. Λίγο πριν από την πτώση του Μουμπάρακ, η προσοχή είχε στραφεί προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και τη δυνατότητα και βούληση της ηγεσίας της να μετεξελιχθεί σε ήπιο πολιτικό Ισλάμ με τον ίδιο τρόπο που ο Ερντογάν οδήγησε στη μετάλλαξη του κόμματος της Ευημερίας του Ερμπακάν στο σημερινό ΑΚΡ.
Στη συνέχεια άρχισε να τίθεται το ερώτημα αν ο Μόρσι που εξελέγη πρόεδρος πριν από έναν χρόνο μπορεί να γίνει ο Ερντογάν της Αιγύπτου, να χειραφετηθεί δηλαδή ειρηνικά και σταδιακά από τη συγκυβέρνηση με τη στρατιωτική ηγεσία και να οδηγήσει τη χώρα σε έναν αυθεντικό εκδημοκρατισμό.
Σήμερα, λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα της στρατιωτικής ηγεσίας, αν νομιμοποιείται κάποια αναφορά ή αναλογία με την Τουρκία, αυτή αφορά τη βραχύβια κυβέρνηση συνασπισμού Ερμπακάν-Τσιλέρ την περίοδο 1996-97: Ο ιστορικός ισλαμιστής ηγέτης έγινε πρωθυπουργός για να εισπράξει το κόστος και τη φθορά μιας δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, και όχι μόνο δεν μπόρεσε να σπάσει τα στεγανά του κεμαλικού κατεστημένου και του «Βαθέος Κράτους», αλλά λίγους μήνες μετά την πτώση της κυβέρνησής του είδε το κόμμα του να τίθεται εκτός νόμου από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Το σύντομο πέρασμά του από την εξουσία ήταν τελικά ο προθάλαμος της σκληρής αντεπίθεσης του κεμαλικού κατεστημένου.
Οι εικόνες της πλατείας Ταχρίρ στις αρχές του 2011 ζωντανές στη μνήμη, μας έκαναν να ξεχάσουμε το πραγματικό στίγμα της ανατροπής Μουμπάρακ: Ο στρατός, το κυριότερο έρεισμα της δικτατορικής τριαντάχρονης θητείας του, τον απέλυσε, τον θυσίασε για να περισώσει την ουσία, την ουσιαστική διακυβέρνηση της χώρας από τις Ενοπλες Δυνάμεις, τα Σώματα Ασφαλείας, και το Δικαστικό Σώμα που δεν θα υπόκειντο στον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Μόρσι πριν από έναν χρόνο, έχοντας επιπλέον να διαχειρισθεί μια καταστροφική οικονομική κατάσταση αλλά και μια συνεχή πίεση από τους εξτρεμιστές ισλαμιστές που τον κατηγορούσαν για συμβιβασμό και καραδοκούσαν για να εισπράξουν τη φθορά του και να προσελκύσουν τους απογοητευμένους ψηφοφόρους των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Στην κυριολεξία ο Μόρσι βρέθηκε σε συμπληγάδες πέτρες, στην ουσία επισκέπτης σε μηχανισμούς που απλώς τον ανέχονταν, με κάθε κίνησή του να έχει τεράστιο πολιτικό κόστος:
Οταν προσπαθούσε να ασκήσει πραγματική εξουσία αντιμετώπιζε την κατηγορία για μεταμόρφωσή του σε δικτάτορα αλλά και για πραξικοπηματικές μεθοδεύσεις.
Οταν προσπαθούσε να βρει ένα πλαίσιο συγκατοίκησης με τους μηχανισμούς, απογοήτευε και αποσυσπείρωνε τη λαϊκή του βάση την οποία στη συνέχεια προσπαθούσε να εξευμενίσει με μέτρα που εισπράττονταν από τους μετριοπαθείς, τους κοσμικούς και τους Κόπτες ως βήματα εξισλαμισμού του δημόσιου βίου.
Πολλοί εξεπλάγησαν από την προαναγγελία του πραξικοπήματος τη Δευτέρα, δύο μέρες πριν από την αποπομπή και σύλληψη του Μόρσι. Η πραγματικότητα είναι ακόμη πιο σκληρή, καθώς είχε προαναγγελθεί από την Πρωτομαγιά, όταν σχηματίσθηκε το Μέτωπο της Αντιπολίτευσης Ταμαρόντ. Μέσα σε δύο μήνες μια προαναγγελθείσα ανατροπή προχώρησε σταθερά και μεθοδικά με τον Μόρσι ανίκανο να αντεπιτεθεί πολιτικά για να ελέγξει την κατάσταση.
Την τύχη του Μουμπάρακ είχε και ο Μόρσι, ο οποιος «θυσιάστηκε» από το βαθύ κράτος της Αιγύπτου.
Ο Μόρσι έκανε εξαρχής ένα μοιραίο λάθος:
Θεώρησε ως απόλυτη προτεραιότητα τη διαφύλαξη και περιχαράκωση της εκλογικής και της κομματικής του βάσης, αντί να επιχειρήσει να εκφράσει το ευρύ και ετερόκλητο μέτωπο υπέρ του εκδημοκρατισμού που ανάγκασε στις αρχές του 2011τον στρατό να αποσύρει τον Μουμπάρακ. Βρέθηκε υπόλογος για συνταγματική εκτροπή απέναντι σε ένα πλαίσιο και κανόνες που είχαν διαμορφωθεί από τους Ηρακλείς του καθεστώτος Μουμπάρακ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προσπάθειά του τον Νοέμβριο του 2012 να απαλλαγεί από τον έλεγχο και τη δυνατότητα ακύρωσης των αποφάσεών του από τη δικαστική εξουσία που υπηρέτησε πιστά τον Μουμπάρακ: Αντιμετώπισε κατακραυγή για δικτατορική εκτροπή, με την αντιπολίτευση να του αποδίδει φιλοδοξίες «φαραώ»…
ΑΣΤΑΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ Ο αποκλεισμός των μετριοπαθών πριμοδοτεί τους εξτρεμιστές
Οι πρώτες κινήσεις του στρατού, η σύλληψη του Μόρσι και της ηγεσίας της μουσουλμανικής Αδελφότητας, προδίδουν την πρόθεση διαμόρφωσης ενός πολιτικού σκηνικού όπου δεν θα υπάρχει χώρος για νόμιμη έκφραση του πολιτικού ισλάμ.
Είναι προφανές ότι στην περίπτωση αυτή η στρατιωτική ηγεσία θα έχει επενδύσει στην πόλωση, μια άκρως επικίνδυνη φυγή προς τα εμπρός: Ετσι θα πριμοδοτηθούν η εξτρεμιστική ισλαμική πτέρυγα, η ένοπλη δράση και η τρομοκρατία έναντι της νόμιμης πολιτικής δράσης. Με δυο λόγια, αν ο στρατηγός Σίσι έχει ως πρότυπο το κεμαλικό κατεστημένο, είναι αμφίβολο αν θα μπορέσει να πετύχει τη σχετικά αναίμακτη δικτατορική παντοδυναμία των στρατηγών στην Τουρκία. Η πιο πιθανή προοπτική για την Αίγυπτο είναι η Αλγερία της δεκαετίας του '90, όταν η χώρα αυτή βυθίστηκε σε αιματηρή σύγκρουση μετά την παρέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων που ακύρωσε τη νίκη του πολιτικού ισλάμ στον πρώτο γύρο των Δημοτικών Εκλογών την άνοιξη του 1992.
Σε κάθε περίπτωση η Αίγυπτος εισέρχεται σε μια περίοδο αβεβαιότητας και αστάθειας, που θα την εγκλωβίσει στην εσωστρέφεια και δεν θα της επιτρέψει να έχει ρόλο στον αραβικό κόσμο. Στην Τυνησία, όπου το πολιτικό ισλάμ συγκυβερνά μαζί με τους μηχανισμούς του καθεστώτος Μπεναλί, θα γίνουν άμεσα αισθητές οι επιπτώσεις της ανατροπής Μόρσι, ενώ το Μαρόκο και η Αλγερία θα περιχαρακωθούν προληπτικά απέναντι σε κάθε είδους πίεση για εκδημοκρατισμό.
Η θετική υποδοχή της παρέμβασης του στρατού από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ δείχνει ότι οι μοναρχίες της Αραβικής Χερσονήσου τρέμουν στην κυριολεξία ένα πολιτικό ρεύμα με αναφορές στην ισλαμική παράδοση που θα πιέζει για εκδημοκρατισμό.
ΔΥΣΦΟΡΙΑ της ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΠΑ Θεωρούν ότι ο Λευκός Οίκος έδωσε το ΟΚ για πραξικόπημα
Η αρνητική αντίδραση της Τουρκίας δεν αφορά τόσο το εσωτερικό μέτωπο, αλλά είναι κυρίως μήνυμα δυσαρέσκειας και προειδοποίηση προς τις ΗΠΑ: Είναι προφανές ότι οι Ερντογάν-Νταβούτογλου εκτιμούν ότι ο στρατός στην Αίγυπτο δεν θα είχε κινηθεί χωρίς «πράσινο φως» από την Ουάσιγκτον, μια διαπίστωση που τους ανησυχεί σοβαρά.
Στην αρχή της θητείας του, την άνοιξη του 2009, ο Ομπάμα στις ομιλίες του στην Κωνσταντινούπολη και στο Κάιρο φάνηκε να κάνει ανοίγματα στο μετριοπαθές πολιτικό Ισλάμ ως τη μόνη δύναμη που μπορεί να διασφαλίσει μια σχετικά ήρεμη εναλλαγή στην εξουσία στον αραβο-μουσουλμανικό κόσμο. Δεν χρειάζεται να προσχωρήσει κανείς στις θεωρίες της συνωμοσίας για να κατανοήσει ότι χωρίς το λιγότερο την ανοχή και ίσως και τη συνενοχή της Ουάσιγκτον, ο στρατός στην Αίγυπτο δεν θα είχε απολύσει τον Μόρσι.
Δεύτερη μετά το Ισραήλ στρατιωτική δύναμη στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή, οι Ενοπλες Δυνάμεις της Αιγύπτου τρέφονται, στηρίζονται και εξοπλίζονται χάρη στην αμερικανική βοήθεια.
Η Αραβική Ανοιξη έγινε σταδιακά Αραβικός Χειμώνας: Η αρχή έγινε στη Συρία όπου η απίστευτη ελαφρότητα της Ουάσιγκτον αλλά και της Αγκυρας μετέτρεψαν μια εξέγερση υπέρ του εκδημοκρατισμού σε θρησκευτική-κοινοτική σύρραξη των σουνιτών από τη μια μεριά με όλες τις άλλες μειοψηφούσες ομάδες από την άλλη και το αποκορύφωμα είναι η παλινδρόμηση της Αιγύπτου στον αυταρχισμό πριν από λίγες μέρες.
Η Ουάσιγκτον σε σύγχυση
Με φθίνουσα παρεμβατική ισχύ, με φόβο για απευθείας εμπλοκή στη Συρία, η Ουάσιγκτον μοιάζει να βρίσκεται σε στρατηγική σύγχυση απέναντι στις εξελίξεις στον αραβομουσουλμανικό κόσμο – πότε κάνει ένα βήμα μπροστά και πότε δύο βήματα πίσω.
Με φθίνουσα παρεμβατική ισχύ, με φόβο για απευθείας εμπλοκή στη Συρία, η Ουάσιγκτον μοιάζει να βρίσκεται σε στρατηγική σύγχυση απέναντι στις εξελίξεις στον αραβομουσουλμανικό κόσμο – πότε κάνει ένα βήμα μπροστά και πότε δύο βήματα πίσω.
Οι παλινδρομήσεις της Oυάσιγκτον πριμοδοτούν τον ισλαμικό εξτρεμισμό, όχι μόνον στη Συρία αλλά και στην Αίγυπτο και όπου αλλού ο κοσμικός αυταρχισμός εμποδίζει τη νόμιμη δράση του πολιτικού Ισλάμ.
Ο αραβομουσουλμανικός κόσμος θρυμματίζεται, διαιρείται, περιχαρακώνεται σε μια απρόβλεπτης έκβασης σύγκρουση όπου η κοινωνία των πολιτών προσπαθεί απεγνωσμένα να χειραφετηθεί από δίλημμα επιλογής ανάμεσα στη μια ή στην άλλη μορφή πολιτικού αυταρχισμού. Η συνολική αποσταθεροποίηση στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική συνιστά μια πρώτου μεγέθους απειλή για τα ζωτικά συμφέροντα της Δύσης. Για πρώτη φορά εδώ και δύο αιώνες από την εποχή της εκστρατείας του Βοναπάρτη στην Αίγυπτο το 1798, η Δύση παρακολουθεί ως θεατής τις δραματικές εξελίξεις στην περιοχή.
- Advertisement -
