του Charles Grant, Center for European reform
Ανεξαρτήτως από το πώς θα ψηφίσουν οι Γερμανοί στις 22 Σεπτεμβρίου, η στάση του Βερολίνου στην ΕΕ δεν πρόκειται να αλλάξει πολύ. Η αντιπολίτευση των Σοσιαλδημοκρατών ζητά λιγότερη λιτότητα στη Νότια Ευρώπη αλλά κατά τα άλλα υποστηρίζει τις περισσότερες από τις πολιτικές της Καγκελαρίου Angela Merkel. Παρόλα αυτά, η γερμανική πολιτική στην Ευρώπη εξελίσσεται –ανεξαρτήτως των εκλογών- σε ορισμένα σημαντικά σημεία.
Η Γερμανία κάνει μια νέα προσπάθεια να αναζωογονήσει την κατεστραμμένη σχέση της με τη Γαλλία. Κινείται προς την αποδοχή μιας πλήρους τραπεζικής ένωσης, συμπεριλαμβανομένου και ενός καθεστώτος εξυγίανσης, αν και όχι, για την ώρα, με όρους αποδεκτούς από τους περισσότερους εταίρους της. Αποτελεί αναγνώριση –με κάποια λύπη- ότι δεν θα υπάρξει μια σημαντική αναθεώρηση των συνθηκών της ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Και είναι ιδιαιτέρως κρίσιμο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Οι μεγάλες στρατηγικές αποφάσεις για τη Γερμανία και την ΕΕ λαμβάνονται από πολιτικούς όπως ο Guido Westerwelle, ο υπουργός Εξωτερικών και ο Wolfang Schaeuble, ο υπουργός Οικονομικών, και πάνω από όλα η Merkel. Αλλά τα βασικά στελέχη στο γραφείο της Καγκελαρίου, το υπουργείο Εξωτερικών και το υπουργείο Οικονομικών, έχουν μεγάλη επιρροή στην πολιτική της ΕΕ. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι –σε αντίθεση με τους περισσότερους πολιτικούς- κατανοούν τις τεχνικές λεπτομέρειες της εσωτερικής λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αυτοί οι αξιωματούχοι είναι περισσότερο χαλαροί για το ευρώ από ό,τι πριν από έξι μήνες. Νομίζουν ότι η μέτρια πρόοδος στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, δικαιώνει την επιμονή τους στη λιτότητα σε αυτές τις χώρες. Θεωρούν την Ελλάδα απελπιστική περίπτωση, αλλά πολύ μικρή για να απειλήσει την επιβίωση του ευρώ. Η Ιταλία είναι μια πολύ μεγαλύτερη ανησυχία, διότι το πολιτικό της σύστημα φαίνεται να καθιστά τη διαρθρωτική οικονομική μεταρρύθμιση αδύνατη.
Όσο για το ΟΜΤ –το σχήμα αγοράς ομολόγων που καθιέρωση η ΕΚΤ πριν από ένα χρόνο, το οποίο μείωσε το κόστος δανεισμού για τους Νοτιοευρωπαίους- θα πρέπει να είναι ένα μπαζούκα που έχει ξεχαστεί στο ντουλάπι, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο. Εάν χρησιμοποιηθεί ποτέ, η ανεξαρτησία της ΕΚΤ θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο: οι πολιτικοί θα ασκούσαν πιέσεις στην τράπεζα να θέσει σε εφαρμογή το ΟΜΤ για να επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο spread για τα ομόλογα μιας χώρας, δηλώνει. Και τι θα έκανε η ΕΚΤ εάν, μόλις είχε ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ΟΜΤ, ο δικαιούχος σταματούσε τις μεταρρυθμίσεις; Ο αξιωματούχος νομίζει ότι εάν μια χώρα εφαρμόσει τις κατάλληλες πρακτικές, όπως έκανε η Ισπανία προσφάτως, δεν χρειάζεται ένα πρόγραμμα ΟΜΤ. Και εάν μια χώρα επιλέξει τις λάθος πολιτικές, το ΟΜΤ δεν μπορεί να τη σώσει.
Το συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας στην Καρλσρούη πρόκειται να αποφασίσει για τη νομιμότητα του ΟΜΤ αυτό το φθινόπωρο. Η άποψη στο Βερολίνο είναι ότι το δικαστήριο είναι απίθανο να απαγορεύσει το ΟΜΤ οριστικά, αν και μπορεί να θέσει όρους για τη χρήση του.
Οι Γερμανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η Γαλλία, σε αντίθεση με την Ιταλία, είναι ικανή να πραγματοποιήσει μεταρρυθμίσεις. αλλά στην πρώτη του χρονιά ως πρόεδρος, ο Francois Hollande εξόργισε τους Γερμανούς αξιωματούχους: προσπάθησε να συμμαχήσει με τους ηγέτες της Ισπανίας και της Ιταλίας να αντιταχθούν κατά της Merkel στις συνόδους κορυφής, και έκανε πολύ λίγα για να αναζωογονήσει την οικονομία της Γαλλίας. Οι Γερμανοί το προχώρησαν και άφησαν να εννοηθεί ότι θα προχωρήσουν χωρίς τη Γαλλία. Οι Γάλλοι βρήκαν τον τόνο των Γερμανών συγκαταβατικό.
Αλλά αυτό το καλοκαίρι η ατμόσφαιρα μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου έχει βελτιωθεί ελαφρώς. Οι Γερμανοί αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να ηγηθούν της Ευρώπης μόνοι τους. Λένε ότι έχουν μάθει πως οι «διαλέξεις» στη Γαλλία δεν θα την πείσουν να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Μόνο εάν η Γαλλία πιστέψει ότι είναι ίσος εταίρος με τη Γερμανία, θεωρούν, υπάρχει μια ευκαιρία για μεταρρυθμίσεις. Εν τω μεταξύ, ο Hollande δεν έχει προσπαθήσει να κάνει ελιγμούς εναντίον της Merkel στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από το φεβρουάριο (όταν ήταν σε μια μειοψηφία για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό). Στο τέλος Μαΐου, μια κοινή επιστολή Hollande-Merkel περιελάμβανε ιδέες όπως ένας προϋπολογισμός της ευρωζώνης, ένα καθεστώς τραπεζικής εξυγίανσης, συμβάσεις για οικονομική μεταρρύθμιση και για έναν μόνιμο πρόεδρο στο Eurogroup (τα οποία φέρνουν μαζί τις χώρες του ευρώ).
Γερμανοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι μετά από τις γενικές εκλογές μπορούν να επανεκκινήσουν την γαλλό-γερμανική ατμομηχανή με ένα μεγάλο παζάρι. Η Γαλλία θα αποδεχόταν την ιδέα της Merkel για τις συμβάσεις –θα έπρεπε να διαπραγματευτεί τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με την Κομισιόν- και η Γερμανία θα συμφωνούσε σε έναν ήπιο προϋπολογισμό της ευρωζώνης, να ανταμείψει τις χώρες που αναλαμβάνουν επώδυνες μεταρρυθμίσεις. μερικοί Γερμανοί πιστεύουν ότι αυτές οι συμβάσεις θα ήταν τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να βάλουν την Γαλλία να κάνει μεταρρυθμίσεις. Το παζάρι θα κάλυπτε επίσης ένα καθεστώς τραπεζικής εξυγίανσης, το οποίο η Γαλλία είναι πρόθυμη να δεί να εφαρμόζεται. Κανένα από αυτά τα βήματα δεν θα απαιτούσε αλλαγή της συνθήκης.
Παρά τη νέα, ηπιότερη γραμμή για τη Γαλλία, μερικοί Γερμανοί ανησυχούν ακόμη ότι οι Γάλλοι θα εκμεταλλευτούν την προθυμία της Γερμανίας –στην περίπτωση μιας σοβαρής κρίσης- να κάνει οτιδήποτε είναι αναγκαίο για να τη διατηρήσει στο ευρώ, και ότι επομένως θα απέφευγαν τις δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Η Γαλλία τότε θα μπορούσε να παρασυρθεί σιγά-σιγά στη Νότια Ευρώπη και η Γερμανία θα το έβρισκε δύσκολο να ηγηθεί της ΕΕ από μόνη της.
Η τραπεζική ένωση είναι αυτή τη στιγμή ένα σημαντικό μήλο της έριδας μεταξύ του Βερολίνου και του Παρισιού. Ο Schaeuble θέλει ένα καθεστώς εξυγίανσης με μια πρώτη φάση «βασισμένη στον αποτελεσματικό συντονισμό μεταξύ εθνικών αρχών, και αποτελεσματικά δημοσιονομικά στηρίγματα, περιλαμβάνοντας επίσης τον ESM ως καταφύγιο ύστατης λύσης. Η Κομισιόν ωστόσο –έχοντας τη στήριξη των περισσότερων κρατών-μελών, μεταξύ των οποίων και τη Γαλλία- θέλει να διαχειριστεί ένα κεντρικό σύστημα που βασίζεται σε ένα νέο ταμείο εξυγίανσης. Οι Γερμανοί θεωρούν ότι η Κομισιόν δεν θα είναι ικανή να δράσει γρήγορα για να εξυγιάνει μια τράπεζα και ότι, δεδομένου του μικρού αρχικού μεγέθους του ταμείου, θα μπορούσαν να καταλήξουν να πρέπει να πληρώσουν την εκκαθάριση τραπεζών άλλων. Υποστηρίζουν επίσης ότι η Κομισιόν παραβιάζει τις συνθήκες χρησιμοποιώντας ένα άρθρο ενιαίας αγοράς ως τη νομική βάση για την πρότασή της.
Για την ώρα, τα δύο στρατόπεδα είναι πολύ μακριά. Αλλά οι Γερμανοί αξιωματούχοι είναι πεισμένοι πως η ΕΕ χρειάζεται ένα βιώσιμο καθεστώς εξυγίανσης. Μια πιθανή συμβιβαστική λύση, προτείνει κάποιος, θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη Γερμανία να αποδέχεται την Κομισιόν ως την αρχή εξυγίανσης, δεδομένου ότι ο ESM θα είναι το στήριγμα. Στους Γερμανούς αρέσει ο ESM διότι διοικείται από έναν Γερμανό και έχει ένα αποτελεσματικό βέτο για τα χρήματα που δαπανώνται.
Πολλοί Γερμανοί πολιτικοί, δεσμευμένοι σε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, διατηρούν κάποια αγάπη για την Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά οι βασικοί αξιωματούχοι έχουν γίνει πολλοί επικριτικοί και στα δύο θεσμικά όργανα. Λένε ότι το Κοινοβούλιο έχει πολύ εξουσία και δεν μπορεί να το αγγίξει κανείς. Επομένως, όταν πρόκειται για την προτεινόμενη «νέα» μέθοδο της επιλογής του προέδρου της Κομισιόν –η ιδέα είναι ότι μετά από τις ευρωεκλογές του 2014, το κόμμα με τους περισσότερους ευρωβουλευτές θα ορίσει το δικό του υποψήφιο- οι Γερμανοί αξιωματούχοι είναι επιφυλακτικοί. Ανησυχούν ότι αυτή η μέθοδος θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πανίσχυρη συμμαχία Κομισιόν-Κοινοβουλίου εναντίον του Συμβουλίου των Υπουργών (στο οποίο η Γερμανία είναι μια κυρίαρχη δύναμη). Αυτή η επιφυλακτικότητα εκτείνεται σε υψηλόβαθμους Γερμανούς αξιωματούχους. Χωρίς τη συνεργασία της Angela Merkel και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματός της, οι ευρωβουλευτές μπορεί να δυσκολευτούν να επιβάλλουν τον πρόεδρο των ονείρων τους στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Οι αξιωματούχοι διαμαρτύρονται ότι η Κομισιόν δεν διαθέτει οικονομική εξειδίκευση, ότι παράγει πάρα πολλούς ενοχλητικούς κανόνες, και ότι ξοδεύει τόσο πολύ χρόνο ανησυχώντας για τη δική της εξουσία. Τους δυσαρέστησε προσφάτως, με την προώθηση μιας οδηγίας που απαγορεύει συγκεκριμένα ψυκτικά αερίων θερμοκηπίου που χρησιμοποιούνται σε κλιματιστικά των Mercedes. Και είναι απογοητευμένοι που η Κομισιόν έδωσε στη Γαλλία επιπλέον χρόνο να πετύχει το στόχο του 3%, χωρίς πρώτα να εξάγει δεσμεύσεις για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Ορισμένοι Γερμανοί αξιωματούχοι είναι πρόθυμοι να δημιουργηθεί ο ESM ως μια εναλλακτική της Κομισιόν για την διακυβέρνηση της ευρωζώνης. Παραδέχονται ότι ο ESM αυτή τη στιγμή δεν έχει την οικονομική τεχνογνωσία αλλά θεωρούν ότι μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Πιστεύουν ότι αντίθετα με την Κομισιόν, δεν υπόκειται σε πολιτικές πιέσεις. Ωστόσο, ορισμένοι αξιωματούχοι του υπουργείου Εξωτερικών κατανοούν ότι η Γερμανία είναι μάλλον απομονωμένη σε ό,τι αφορά την επιθυμία της να «συντρίψει» την Κομισιόν. Για παράδειγμα η Πολωνία –ένας σημαντικός σύμμαχος της Γερμανίας- συνήθως υποστηρίζει την Κομισιόν. Αυτοί οι αξιωματούχοι επομένως θεωρούν ότι οποιαδήποτε γερμανική προσπάθεια για να προωθηθεί ο ESM ως μια εναλλακτική λύση, δεν θα πάει πολύ μακριά.
Άλλη μια πηγή έντασης μεταξύ του Βερολίνου και της Βαρσοβίας είναι το Eurogroup. Οι Πολωνοί, όπως και οι Βρετανοί, θέλουν το βασικό σώμα για τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ, να παραμείνει το 28μελές Συμβούλιο των Υπουργών. Ανησυχούν ότι η οικοδόμηση του Eurogroup θα μπορούσε να πλήξει χώρες εκτός του ευρώ, όπως και την ενιαία αγορά. Ορισμένοι Γερμανοί αξιωματούχοι είναι έτοιμοι να συμπλεύσουν με τη γαλλική ευχή για τη δημιουργία συγκεκριμένων οργανισμών της ευρωζώνης. Η Merkel ωστόσο είναι πρόθυμη να διατηρήσει τη σημασία των 28, εν μέρει εξαιτίας των θεσμών σχέσεων με τους πρωθυπουργούς της Πολωνίας και της Βρετανίας.
Πριν από 12 μήνες, οι Γερμανοί αξιωματούχοι ήταν υπέρ της αλλαγής της συνθήκης. Έξι μήνες μετά, ήλπιζαν στα αλήθεια ότι αυτό θα ήταν δυνατό, αλλά αναγνώριζαν ότι θα μπορούσε να μην είναι. Τώρα θεωρούν ότι σε έναν ιδανικό κόσμο, η αλλαγή της συνθήκης θα ήταν επιθυμητή, αλλά έχουν επί το πλείστον συμφιλιωθεί με την αναβολή της για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο λόγος είναι απλός: το μόνο άλλο κράτος που θέλει αλλαγή της συνθήκης είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο σημαίνει ότι οι πιθανότητες να υιοθετήσει ολόκληρη η ΕΕ μια νέα συνθήκη, είναι μηδαμινές.
Οι ανώτατοι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι εάν πρόκειται να υπάρξει μια νέα ευρωπαϊκή συνθήκη, θα πρέπει να έχει γίνει η διαπραγμάτευση για αυτή το 2016, καθώς οι διάφορες εκλογές και δημοψηφίσματα δεν επιτρέπουν άλλη δυνατότητα. Οποιαδήποτε νέα συνθήκη θα είναι μια μικρή, «χειρουργική» αλλαγή που δεν θα απαιτεί μια σύμβαση (ένα κατάλληλο μοντέλο μπορεί να είναι το δημοσιονομικό σύμφωνο, η συμφωνία του προηγουμένου έτους που δεν απαίτησε επικύρωση από όλους τους συμβαλλόμενους πριν τεθεί σε ισχύ). Αλλά αυτοί οι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι ίσως να μην υπάρξει καμία συνθήκη κανενός είδους, και δηλώνουν ότι η ΕΕ μπορεί να ανταπεξέλθει καλά χωρίς τις υπάρχουσες. (Το υπουργείο Οικονομικών θα ήθελε μια τροποποίηση της συνθήκης για να ενισχύσει την ανεξαρτησία του νέου μηχανισμού τραπεζικής εποπτείας της ΕΕ, αλλά αυτός είναι ένας μακροπρόθεσμος στόχος. Τα σχέδιά του για ένα καθεστώς εξυγίανσης δεν θα απαιτούσε τροποποίηση σε πρώτη φάση).
Η οπισθοχώρηση της Γερμανίας από την αλλαγή της συνθήκης θα ήταν μη ευπρόσδεκτη είδηση για κάποιους Βρετανούς Συντηρητικούς. Έχουν βασιστεί στο ότι η ΕΕ χρειάζεται μια νέα συνθήκη, και επομένως μια βρετανική υπογραφή, προκειμένου να εξαχθούν παραχωρήσεις –όπως ο επαναπατρισμός των εξουσιών- από τους εταίρους της Βρετανίας. Φαίνεται απίθανο η βρετανική κυβέρνηση να απολαύσει αυτού του είδους τη μόχλευση πριν από ένα δημοψήφισμα που έχει υποσχεθεί ο Cameron το 2017.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ
Πηγή:www.capital.gr
