Γράφει ο Στέφανος Kοτζαμάνης
Η απάντηση της τρόικας στις νέες κυβερνητικές προτάσεις για το δημοσιονομικό κενό καθορίζουν τις εξελίξεις. Τα στενά περιθώρια διαπραγμάτευσης και πώς αντιδρούν οι επιχειρήσεις. Τα μηνύματα προς κυβέρνηση και… ΣΥΡΙΖΑ.
Tο κουβάρι των εξελίξεων για την Ελλάδα μπλέχτηκε ακόμη περισσότερο την τελευταία εβδομάδα, προκαλώντας έντονους πονοκεφάλους και εντείνοντας το σκηνικό της ήδη προϋπάρχουσας πολιτικής αστάθειας. Το μόνο βέβαιο είναι πως οι Ευρωπαίοι σκληραίνουν τη στάση τους και περιορίζουν δραστικά τις όποιες προσδοκίες για κουρέματα και ελαφρύνσεις χρέους και, γενικότερα, για δημοσιονομική χαλάρωση.
Η κυβέρνηση απαντά με δυο κινήσεις μέσω των οποίων εκτιμά ότι μπορεί να άρει το αδιέξοδο: αποδέχεται ουσιαστικά την παραμονή του ΔΝΤ, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις Βενιζέλου και προχωρά σε δημοσιονομικού χαρακτήρα κινήσεις τόσο στον ΦΠΑ, όσο και στο ασφαλιστικό. Οι τελευταίες στάλθηκαν στην τρόικα και οι απαντήσεις που θα δοθούν θα καθορίσουν τις εξελίξεις.
Μέσα σ' αυτό το περιβάλλον οι ισχυρές ελληνικές επιχειρήσεις ολοκληρώνουν τον προϋπολογισμό του 2015 υιοθετώντας τα πλέον συντηρητικά σενάρια για το επόμενο έτος, ενώ οι υπόλοιπες εξακολουθούν να περιμένουν τις ρυθμίσεις χρεών με τις πιστώτριες τράπεζες.
Όσο για τους επενδυτές του Χ.Α., αυτοί εξακολουθούν να τηρούν στάση αναμονής, με τους πολλούς να απέχουν, με τα hedge funds να ελέγχουν την αγορά και με λίγους «τολμηρούς» να χτίζουν σταδιακά θέσεις σε μετοχές που θεωρούν υποτιμημένες, αποσκοπώντας σε μεσομακροπρόθεσμα κέρδη.
Την προηγούμενη εβδομάδα το Euro2day.gr σημείωνε (Ώρα μηδέν στο παζάρι με τους δανειστές) πως «η κυβέρνηση βρίσκεται στην πιο κρίσιμη περίοδο των διαπραγματεύσεων με την τρόικα» και αναφερόταν στα πολλά και δισεπίλυτα ζητήματα που θα έπρεπε να συμφωνηθούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να διασαφηνιστεί πώς θα κινηθεί η χώρα μετά τη διαφαινόμενη λήξη του παρόντος μνημονίου, στο τέλος του 2014.
Αυτό που λέγαμε είναι ότι στόχος της ελληνικής πλευράς είναι μια «συμφωνία πακέτο» μέχρι το τέλος του έτους ή έστω μέχρι το πρώτο δίμηνο του 2015, σχετικά:
*με τα ποια μέτρα θα πρέπει να λάβει η χώρα, για να λάβει την έγκριση της τρόικας,
*με τους όρους της προληπτικής δανειακής γραμμής στήριξης που θα λάβει η Ελλάδα,
*και με το περιεχόμενο μιας -πολιτικής τουλάχιστον- απόφασης για ελάφρυνση του ελληνικού δημόσιου χρέους, σύμφωνα με την απόφαση που είχε λάβει το 2012 η Ευρωπαϊκή Σύνοδος Κορυφής.
Με όπλο αυτό το πακέτο-συμφωνία, η κυβέρνηση φιλοδοξούσε να κατέβει στις εκλογές του προσεχούς Μαρτίου, αν βέβαια δεν εκλεγόταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας από την παρούσα Βουλή.
Αν και από την προηγούμενη εβδομάδα οι παραπάνω στόχοι είχαν περιγραφεί ως φιλόδοξοι, δυστυχώς τα πράγματα επιδεινώθηκαν σε σημαντικό βαθμό κατά το μικρό χρονικό διάστημα που μεσολάβησε.
1. Η τρόικα συνεχίσει να επιμένει στις σκληρές απαιτήσεις της για τη λήψη επώδυνων μέτρων από την ελληνική κυβέρνηση, μέτρων που -όπως φαίνεται- η παρούσα κυβέρνηση δεν έχει την πολιτική δυνατότητα να περάσει. Η συνάντηση των Παρισίων, όσο και αν συνοδεύτηκε με δηλώσεις του τύπου «εποικοδομητική συζήτηση», «ήρθαμε πιο κοντά» κ.λπ., έδειξε πως η διάσταση θέσεων παραμένει μεγάλη και ο πονοκέφαλος της ελληνικής πλευράς εντονότατος.
2. Οι Ευρωπαίοι έχουν διαμηνύσει ότι ο χρόνος δουλεύει εναντίον της Ελλάδας και πως, αν δεν υπάρξει συμφωνία έως το Eurogroup της 8ης Δεκεμβρίου ή έστω λίγες ημέρες αργότερα, τότε δεν θα υπάρξει χρονικό περιθώριο ψήφισης των όποιων αποφάσεων ληφθούν από τα ευρωπαϊκά Κοινοβούλια.
3. Όσο περνάει ο χρόνος χωρίς επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων, στο προσκήνιο έρχεται η παράταση του Μνημονίου, την οποία οι δανειστές επιδιώκουν να έχει εξαμηνη διάρκεια και η Αθήνα να την περιορίσει σε λίγες εβδομάδες.
4. Το ζήτημα της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους φαίνεται να βγαίνει σιγά-σιγά από την ατζέντα των Ευρωπαίων ή, στην καλύτερη για εμάς περίπτωση, να υποβαθμίζεται. Υπενθυμίζουμε πως η σχετική συζήτηση ήταν να ξεκινήσει γύρω στον Απρίλιο, κατόπιν μετατέθηκε για μετά τις ευρωεκλογές, στη συνέχεια για μετά τα τραπεζικά stress tests, τώρα για μετά τη συμφωνία με την τρόικα και ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δηλώνει πως η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους ούτε επείγουσα είναι, ούτε και χρήσιμη…
Παράλληλα, οι Ευρωπαίοι διαμηνύουν σε όλους τους τόνους ότι η σκληρή στάση τους δεν αφορά μόνο την παρούσα κυβέρνηση της Ελλάδας, αλλά και την όποια επόμενη, γεγονός που έχει προκαλέσει έντονους τριγμούς και στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Χαρακτηριστικά σημεία είναι ότι:
* Ο διοικητής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, έκανε τη δήλωση για την άρνηση «ελάφρυνσης» του ελληνικού χρέους (πόσο μάλλον «κουρέματος του μεγαλύτερου κομματιού του»…) παρότι είχε συναντήσει και συζητήσει με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ τις θέσεις του ελληνικού κόμματος.
* Η Ελλάδα δεν έχει λάβει πολιτική στήριξη μέχρι σήμερα από καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα, ούτε καν του λεγόμενου Ευρωπαϊκού Νότου, πέραν του ισπανικού κόμματος Podemos, το οποίο ωστόσο δεν βρίσκεται στην κυβέρνηση.
* Η υποδοχή των ξένων οίκων (οι οποίοι ορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τις κινήσεις της χρηματιστηριακής αγοράς) απέναντι στο οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν -στην καλύτερη των εκδοχών- αποθαρρυντική.
Συγκεκριμένα, η Bank of America χαρακτήρισε «ελληνική τραγωδία» το πρόγραμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στιγματίζοντας κυρίως τις παρακάτω αναφορές:
α) Καμία νέα μεταρρύθμιση, β) Η Ευρώπη να «συγχωρήσει», δηλαδή να διαγράψει, μέρος του ελληνικού χρέους, γ) Η ΕΚΤ να ρολάρει τα ελληνικά ομόλογα που έχει στην κατοχή της και να αγοράσει περισσότερα, δ) Δεν υπάρχει σχέδιο Β΄.
Το αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι η στάση αυτή της Bank of America ήρθε παρότι από τον ΣΥΡΙΖΑ παρουσιάστηκαν «νερωμένες» ορισμένες θέσεις του κόμματος. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον αμερικανικό οίκο δεν τέθηκε το θέμα της διαγραφής του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, αλλά το ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ «θα διαπραγματευτεί την αναδιάρθρωση των δανείων του επίσημου τομέα. Ιδανικά, θα ήθελε ένα κούρεμα, αλλά η παράταση των προθεσμιών λήξης μπορεί να είναι το πρώτο βήμα. Θα ζητήσει από την ΕΚΤ να μετακυλήσει χρονικά τα ελληνικά ομόλογα που έχει στην κατοχή της».
Τα νέα δεδομένα και η αγορά
Έπειτα από αυτές τις εξελίξεις, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα καλούνται να πάρουν αποφάσεις κάτω από νέα δεδομένα, τα οποία είναι πολύ πιο δύσκολα σε σχέση με το παρελθόν.
Γίνεται φανερό ότι τα όποια περιθώρια δημοσιονομικής χαλάρωσης είναι οριακά και πως οι παροχολογίες που ανακοινώθηκαν από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση τους τελευταίους μήνες, βρίσκονται «στον αέρα».
Ένα δεύτερο δεδομένο είναι πως η πολιτική σταθερότητα όχι μόνο δεν αποκαταστάθηκε κατά την εβδομάδα που πέρασε, αλλά αντίθετα υπονομεύθηκε περισσότερο, με όλα τα ενδεχόμενα να παραμένουν ανοιχτά. Και μπορεί τα περισσότερα από τα σενάρια που κυκλοφορούν να θεωρούνται ακραία ή και «αποκυήματα νοσηρής φαντασίας», ωστόσο το μόνο βέβαιο είναι πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια τις εξελίξεις των επόμενων εβδομάδων, αλλά ούτε και να αποκλείσει την ύπαρξη πιθανών (και μεγάλων ακόμη…) εκπλήξεων.
Από την πλευρά τους, οι επιχειρήσεις τηρούν στάση αναμονής και οι περισσότεροι προϋπολογισμοί για το 2015 που αυτήν την περίοδο βρίσκονται στο τελικό τους στάδιο, λαμβάνουν υπόψη ένα πολύ συντηρητικό σενάριο για την πορεία της οικονομίας, αφήνοντας το ενδεχόμενο να το αναπροσαρμόσουν σε περίπτωση που η κατάσταση βελτιωθεί στο μέλλον.
Λόγω αυτής της κατάστασης, επίσης, δεν μπόρεσαν να επηρεάσουν θετικά το κλίμα ειδήσεις που σε άλλες περιόδους θα εκλαμβάνονταν ως ιδιαίτερα θετικές, όπως π.χ. το νομικό ξεμπλοκάρισμα της επένδυσης στο Ελληνικό, ο φιλικός διακανονισμός ΟΛΠ-Cosco, η ανάδειξη προτιμητέου επενδυτή στα περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας και το ενδιαφέρον ξένων ομίλων για τουριστικές επενδύσεις στην Ελλάδα.
Πάντως, γεγονός είναι πως η συνέχιση του κλίματος πολιτικής αστάθειας σίγουρα δεν ευνοεί την προώθηση των επενδύσεων και τις κινήσεις των τραπεζών για τις αναδιαρθρώσεις δανείων σε μεγάλες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Και οι δύο αυτοί παράγοντες θεωρούνται κρίσιμοι για να «πάρει μπρος» η πραγματική οικονομία και να μπορέσει να δουλέψει παραγωγικά, μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων που σήμερα παίρνει παρατάσεις ζωής, τρώγοντας από τις δικές του σάρκες, αλλά και από τις σάρκες των τραπεζών.
Άλλωστε, μια καλή γεύση για την κατάσταση που επικρατεί στις ελληνικές επιχειρήσεις προκύπτει από τα οικονομικά αποτελέσματα εννεαμήνου.
Σε πολιτική ομηρία το Χρηματιστήριο
Σε κατάσταση αυξημένης μεταβλητότητας βρίσκεται το ελληνικό χρηματιστήριο αφού και τον Νοέμβριο τόσο οι μετοχές όσο και ο Γενικός Δείκτης κινούνται με υψηλές διακυμάνσεις και στην άνοδο και στην πτώση. Στην τρέχουσα συγκυρία, η χρηματιστηριακή αγορά περιμένει τις εξελίξεις κυρίως από το πολιτικό μέτωπο, ωστόσο η πολυπλοκότητα του ζητήματος και τα στενά χρονικά όρια στην εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης δεν είναι σύμμαχος για την πορεία της αγοράς, με τους επενδυτές, Έλληνες και κυρίως ξένους, να βρίσκονται σε θέσεις άμυνας.
Η πολιτική και η οικονομική σκηνή της χώρας έχουν μπερδευτεί τόσο πολύ, ώστε οι περισσότεροι επενδυτές ακολουθούν πολιτική αναμονής και κάποιοι άλλοι προχωρούν σε ρευστοποιήσεις.
Σε επίπεδο δεικτών, πολλές μετοχές έχουν αρχίσει να γίνονται -ή έχουν ήδη καταστεί- ελκυστικές καθώς, μετά την πτώση που έχουν υποστεί το τελευταίο τρίμηνο, εμφανίζονται υποτιμημένες.
Ωστόσο, το τρέχον κλίμα δεν πριμοδοτεί τους αγοραστές, οι οποίοι περιορίζονται μόνο στο να εκμεταλλεύονται τεχνικές αντιδράσεις ή να προχωρούν σε επιλεκτικές τοποθετήσεις με μεσομακροπρόθεσμη κατά βάση προοπτική.
Ταυτόχρονα, το τελευταίο τρίμηνο οι δείκτες μεταβλητότητας στην ελληνική αγορά έχουν εκτοξευθεί και ο δείκτης των μετοχών της υψηλής κεφαλαιοποίησης εμφανίζει την υψηλότερη μεταβλητότητα ανάμεσα στις ευρωπαϊκές αγορές.
Αναμφίβολα το πολιτικό ρίσκο διαμορφώνει το κλίμα στην επενδυτική κοινότητα και είναι το βασικό σημείο-κλειδί σε όλα τα παραπάνω. Σύμφωνα με τους αναλυτές της αγοράς, η αύξηση στο πολιτικό ρίσκο θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει εντελώς το ελληνικό χρηματιστήριο και να το οδηγήσει σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα αν η χώρα οδηγηθεί σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές, αφού κανένας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει ποιοι συσχετισμοί θα προκύψουν.
Το μόνο σίγουρο είναι πως η «επόμενη μέρα» του Χρηματιστηρίου της Αθήνας θα κριθεί στην πολιτική ζωή τόσο της χώρας όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα. Το στοίχημα είναι πολύπλοκο και η έκβασή του αβέβαιη.
