Από την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, το ινστιτούτο Peterson αναφέρεται (για ακόμη μια φορά) στο ελληνικό ζήτημα.
Από τον Paolo Mauro*
Το μελόδραμα στην Ελλάδα δημιούργησε την απαίτηση ανάληψης αποφασιστικής δράσης από την Αθήνα και τους ευρωπαίους εταίρους προκειμένου να δοθεί οριστική λύση στην περίπλοκη υπόθεσή της. Στην πραγματικότητα, η αποφασιστική δράση με μια βραχυπρόθεσμη λύση –όπως πρόσφατα έκαναν οι πρωταγωνιστές για την αποτροπή της οικονομικής κρίσης-, αποτελεί ένα υποτιμημένο και παλιό χαρακτηριστικό των σχέσεων οφειλέτη-δανειστή. Η Ελλάδα και οι εταίροι της στον επίσημο τομέα ενώνονται με μια μακροχρόνια σχέση, λόγω των μεγάλων χρηματοδοτικών ανοιγμάτων, ως οφειλέτες και πιστωτές.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα ήταν πιο ευπρόσδεκτη μια πιο ομαλή και ταχεία διαπραγμάτευση με λιγότερο δράμα της τελευταίας στιγμής και δημόσιες τοποθετήσεις. Δεν προβλέπονται όμως οι άνευ όρων δημοσιονομικές μεταβιβάσεις. Η πλήρης και η άνευ όρων ελάφρυνση του χρέους θα διέτρεχε τον κίνδυνο σπατάλης στην Ελλάδα και αλλού. Στην αντίπερα όχθη, δεν φαίνεται επίσης εύλογο να περιμένεις μια νέα κυβέρνηση να συμμορφωθεί οικειοθελώς με έναν λεπτομερή κατάλογο σκληρών μέτρων λιτότητας, απουσία εξωτερικής παρακολούθησης. Οτιδήποτε βρίσκεται στο ενδιάμεσο είναι μπερδεμένο και απαιτεί την επανειλημμένες αλληλεπιδράσεις.
Οι πιστωτές θα συνεχίσουν να επιδιώκουν την επιρροή στις οικονομικές πολιτικές της χώρας-οφειλέτη, σε μια προσπάθεια να πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Από την Ελλάδα θα ζητηθεί να εφαρμόζει πολιτικές κάποιου βαθμού λιτότητας για πολλά ακόμα χρόνια. Οι διαπραγματεύσεις για την ελάφρυνση του χρέους και για το μέγεθος του πρωτογενούς πλεονάσματος αποτελούν δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Οι πιστωτές θα χαλαρώσουν την πίεση μόνο αν γίνει εμφανές ότι η υπερβολική λιτότητα θα υπονομεύσει την οικονομική ανάπτυξη σε σημείο που να μειώνει τη δυνατότητα του οφειλέτη να αποπληρώσει το χρέος του.
Θα πάρει επίσης χρόνο να δούμε αν η νέα κυβέρνηση θα αποδείξει ότι έχει τη δύναμη, διώκοντας τους φοροφυγάδες, επιτυγχάνοντας εκεί όπου οι προηγούμενες κυβερνήσεις απέτυχαν, και αν οι αχτίδες ελπίδας του περασμένου έτους για οικονομική ανάκαμψη μπορέσουν να επιστρέψουν όταν υποχωρήσει η αβεβαιότητα.
Οι παρατεταμένες διαπραγματεύσεις μεταξύ των χωρών που οφείλουν και των πιστωτών τους, δεν είναι κάτι το καινούργιο. Οι επαναλαμβανόμενες αναδιατάξεις του χρέους υπό την προϋπόθεση της προσαρμογή της πολιτικής ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα της Λατινικής Αμερικής και της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 1980. Ομοίως, οι επαναδιαπραγματεύσεις μεταξύ των χρεοκοπημένων κυβερνήσεων και των ισχυρών οργανισμών των ιδιωτών πιστωτών, όπως της Εταιρίας Ξένων Ομολογιούχων, αποτελούσε κοινό τόπο κατά τη διάρκεια της πρώτης εποχής της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων (1870-1913).
Αλλά το πιο κοντινό ανάλογο με την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα είναι οι πολλές αναδυόμενες αγορές και αναπτυσσόμενες χώρες που υπέστησαν επανειλημμένες αναδιατάξεις του χρέους της Λέσχης των Παρισίων τα τελευταία 60 χρόνια. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μεγάλο μέρος του υπολοίπου του δημόσιου χρέους βρισκόταν στα χέρια των άλλων κυβερνήσεων. Από τότε που το πρώτο ελληνικό πρόγραμμα, με την στήριξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησε το Μάιο του 2010, ο επίσημος τομέας προσέφερε μεγάλα ποσά για την χρηματοδότηση της Ελλάδας. Προς το παρόν, τα τέσσερα πέμπτα του ελληνικού δημόσιου χρέους είναι στα χέρια του επίσημου τομέα (ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα, καθώς και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του χρέους είναι με ευνοϊκά επιτόκια (τουλάχιστον σε σύγκριση με τα επιτόκια της αγοράς που η Ελλάδα θα είχε να αντιμετωπίσει).
Όπως είναι γνωστό, η Λέσχη των Παρισίων είναι ένα φόρουμ στο οποίο χώρες-πιστωτές (συμπεριλαμβανομένων 20 μόνιμων μελών, ως επί το πλείστον προηγμένες οικονομίες) επαναδιαπραγματεύονται τα χρέη του επίσημου τομέα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι δεκαετιών, η Λέσχη των Παρισίων ήταν υπεύθυνη για περίπου 430 συμφωνίες με 90 χώρες που δανείστηκαν, με αναδιατάξεις αξίας σχεδόν 600 δις δολάρια. Οι χρεωμένες χώρες αποτελούσαν αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες σε διάφορες ηπείρους. Κάποιες ήταν μέλος νομισματικών ενώσεων (όπως τα μέλη της ζώνης του φράγκου -CFA), με την πλειοψηφία να υπόκειται σε άλλα καθεστώτα συναλλαγματικών ισοτιμιών. Κάποιες φορές οφειλέτες και πιστωτές διατηρούσαν στενούς ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς, και κάποιες όχι.
Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, οι αναδιατάξεις εξαρτώνται από τις πολιτικές δεσμεύσεις, στοχεύοντας στην μείωση της πιθανότητας μελλοντικών οικονομικών δυσκολιών. Η χώρα οφειλέτης καλείται να συναντήσει τους πιστωτές της Λέσχης του Παρισιού, αφού έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμα με το ΔΝΤ, το οποίο καταδεικνύει την αδυναμία της χώρας να ανταποκριθεί στις εξωτερικές υποχρεώσεις του χρέους της, αναζητώντας νέες ρυθμίσεις πληρωμής με τους εξωτερικούς πιστωτές. Η χώρα οφειλέτης συνήθως εκπροσωπείται από αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον υπουργό των Οικονομικών. Οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ και άλλων διεθνών οργανισμών παρίστανται ως παρατηρητές. Οι ομοιότητες με τις συνεδριάσεις του Eurogroupείναι σημαντικές, ακόμη και αν η Ελλάδα είναι διαφορετική λόγω του ΑΕΠ της (σε κατά κεφαλήν επίπεδο), την κλίμακα των δανείων, καθώς και το επίπεδο δανεισμού της κυβέρνησης μόνο από την Ευρώπη.
Η Λέσχη των Παρισίων επιδιώκει συνήθως την δυνατότητα σύγκρισης στη μεταχείριση των πιστωτών. Δεν πρέπει κανείς να υποτιμά αυτού του είδους των συνεδριάσεων με τη συμμετοχή όλων των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, οι οποίες μπορεί να έχουν διαφορετικές τάσεις για την παροχή βοήθειας στην Ελλάδα.
Μιλώντας για τη «Λέσχη του Παρισιού σε 50″ (σε μια ομιλία του το 2006), Στάνλεϊ Φίσερ, πρώην αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής του ΔΝΤ, και τώρα αντιπρόεδρος της FederalReserve, σημείωσε προφητικά ότι παραμένουν μεγάλα ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού των προϋποθέσεων, των δανείων με ευνοϊκούς όρους, καθώς και την ελάφρυνση του χρέους. Πολλές χώρες, τόνισε, έλαβαν ξανά και ξανά υπό όρους ελάφρυνση του χρέους.
Πράγματι, το σύστημα απαιτεί κοπιαστική δουλειά και ενίοτε είναι αναποτελεσματικό, αλλά επίσης και πολλές χώρες πέρασαν (αποφοίτησαν) από αυτό στο πέρασμα των χρόνων. Στην πιο πρόσφατη ευρωπαϊκή εμπειρία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία επέστρεψαν στις αγορές, μολονότι οι ευρωπαίοι και άλλοι διεθνείς πιστωτές δεν θα σταματήσουν να προσέχουν τις οικονομίες των χωρών αυτών και τις πολιτικές τους. Παρά τις αδυναμίες της ελάφρυνσης του χρέους, αποτελεί ένα παλιό χαρακτηριστικό των διεθνών οικονομικών σχέσεων, και είναι πιθανό να συνεχιστεί.
Η Ελλάδα και οι επίσημοι πιστωτές της, συνδέονται μεταξύ τους με μακροχρόνιες οικονομικές σχέσεις για πολλά χρόνια στο μέλλον. Το πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον σε πολλούς γύρους διαπραγματεύσεων. Στο μέτρο του δυνατού, οι υπεύθυνοι για την από κοινού, καθόλου αξιοζήλευτου έργου της αποφασιστικής δράσης με μια βραχυπρόθεσμη λύση θα πρέπει να κατανοήσουν ότι αποτελεί, στο τέλος, ένα παιχνίδι που έχει παιχτεί πολλές φορές στο παρελθόν. Και θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιήσουν το χρόνο που κερδήθηκε για πολιτική δράση. Με μέτρα που αποκαθιστούν την ανάπτυξη και την αύξηση των εσόδων, διατηρώντας παράλληλα τις δαπάνες υπό έλεγχο, είναι ακόμα πιθανό να αποτελέσουν ευχάριστη έκπληξη, τελειώνοντας γρηγορότερα το πρόγραμμα.
*Συνεργασία με τον Τύπο της Κυριακής
