Τη στιγμή που τοπικιστές και λαϊκιστές μιλούν κατά των προσφύγων, οι φιλελεύθεροι δεν τολμούν να επιχειρηματολογήσουν. Οι ακραίοι ανεβαίνουν στην Ευρώπη, ενώ οι φιλελεύθεροι και οι κοσμοπολίτες ψάχνουν τρόπο αντίδρασης. του Simon Kuper – FT
Τις προάλλες ήμουν πίσω στο Leiden, την νυσταγμένη ολλανδική πόλη όπου μεγάλωσα, και άκουγα έναν εξαιρετικό πολιτικό να λέει μία φίλα προσκείμενη στους πρόσφυγες ιστορία. Ο Ahmed Aboutaleb έφτασε στην Ολλανδία από το Μαρόκο σε ηλικία 15 ετών. Τώρα είναι σοσιαλδημοκράτης δήμαρχος στο Ρότερνταμ και, σύμφωνα με δημοσκόπηση που δόθηκε το Μάρτιο, ο πιοδημοφιλής Ολλανδός πολιτικός.
Ο Aboutaleb μπήκε στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στο Leiden πλαισιωμένος από τεράστιους ξανθούς σωματοφύλακες – μία αδιανόητη σκηνή για την ήπια Ολλανδία των παιδικών μου χρόνων. Χαιρέτισε τη συγκέντρωση του VeerStichting με ένα «ευγενικό από μέρους σας να δώσετε καταφύγιο σε αυτό τον πρόσφυγα σήμερα».
Ήμουν περίεργος να δω τον Aboutaleb επειδή η ρητορική του είναι σχεδόν μοναδική στην Ευρώπη αυτές τις μέρες. Το κύμα των προσφύγων έχει μεταβάλει την πολιτική τάξη της ηπείρου. Αντί για δεξιά εναντίον αριστεράς, τώρα τοπικιστές (nativists) κατά των μεταναστών «χτυπούν» τους ήσυχους κοσμοπολίτες φιλελεύθερους.
Οι τοπικιστές ανέβαιναν πριν ακόμη λάβουν το δώρο της εισροής των μεταναστών. Η Ευρώπη είδε μία «δραματική μείωση της εμπιστοσύνης την τελευταία δεκαετία», αναφέρει νέα έκθεση του Political Capital, ενός ινστιτούτου έρευνας και συμβουλευτικών υπηρεσιών με έδρα τη Βουδαπέστη. Η εμπιστοσύνη στα εθνικά κοινοβούλια, για παράδειγμα, έχει πέσει σε όλα τα «παλιά» κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αλλά τώρα ο τοπικισμός αγγίζει νέα επίπεδα. Στις ελβετικές εκλογές του τελευταίου μήνα, το εξαιρετικά συντηρητικό ελβετικό Λαϊκό Κόμμα επέκτεινε το προβάδισμά του ως το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας (σε μία προεκλογική διαφήμιση, ένας τζιχαντιστής που φορούσε περιβραχιόνιο της ΕΕ ετοιμάζεται να αποκεφαλίσει μία όμορφη ξανθιά Ελβετή). Το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας υποστηρίζει πως μπορεί να κερδίσει έξι από τις 13 περιφέρειες της χώρας στις εκλογές του Δεκεμβρίου. Το δεξιό PiS κέρδισε την εξουσία στην Πολωνία.
Η επικρατούσα τάση της ανατολικής Ευρώπης τώρα μιλά σαν την άκρα δεξιά, τονίζει ο Cas Mudde, ειδικός στον ευρωπαϊκό λαϊκισμό στο Πανεπιστήμιο της Γεωργίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όταν ο σοσιαλδημοκράτης Τσέχος πρόεδρος, Milos Zeman, υποστηρίζει πως οι πρόσφυγες θα φέρουν τη σαρία, ποιος χρειάζεται το Εθνικό Μέτωπο;
Οι τοπικιστές της Ευρώπης έχουν μία απόλυτα ξεκάθαρη ιστορία να διηγηθούν. Ακόμη και η φράση «προσφυγική κρίση» τους ταιριάζει, διότι υπονοεί (σωστά από μια μεριά) ότι οι κυβερνήσεις έχουν χάσει τον έλεγχο.
Και ακόμη πιο άγρια είδη τοπικιστών ακμάζουν. «Η προσφυγική κρίση έχει οδηγήσει σε έναν πολλαπλασιασμό των θεωριών συνομωσίας», αναφέρει το Political Capital. Μία δημοφιλής θεωρία στα social media ισχυρίζεται πως «οι Εβραίοι» δημιούργησαν το Ισλαμικό Κράτος. Οι λεγόμενοι «πρόσφυγες» που εισβάλλουν στην Ευρώπη είναι επομένως πράκτορες του ΙΚ που στηρίζονται από το Ισραήλ και χρηματοδοτούνται από τον George Soros, γεγονός που εξηγεί το γιατί έχουν smartphones. Το αποτέλεσμα είναι «#whitegenocide». Στο μεταξύ (λέει αυτή η θεωρία) τα «σιωνιστικά μέσα ενημέρωσης» αποκρύπτουν τα γεγονότα. Αν σας αρέσουν οι συνομωσίες, είναι μία καλή ιστορία.
Αντίθετα, λέει ο Mudde, οι φιλελεύθεροι πολιτικοί της Ευρώπης δε διηγούνται καμία ιστορία. Η βασική τους ιδεολογία, «Ποτέ ξανά Αουσβιτς», πέθανε γύρω στο 2000 όταν οι Ευρωπαίοι σταμάτησαν επιτέλους να ανησυχούν για την επιστροφή των Ναζί. Σήμερα μετά βίας τολμούν οι φιλελεύθεροι πολιτικοί να κάνουν λόγο για κοσμοπολιτισμό. Με τη σκέψη ότι δεν έχουν στήριξη, σκυθρωπιάζουν στα σαλόνια τους. Η Catherine Fieschi, επικεφαλής του think tank Counterpoint, υπογραμμίζει πως όταν ο κόσμος παραπονιέται ότι «η διαμάχη είναι τοξική», εκείνη ρωτάει, «ποια διαμάχη;»
Οι φιλελεύθεροι υποχωρούν ακόμη και στη Σουηδία και τη Γερμανία. Πριν χρόνια, ένας Σουηδός σοσιαλδημοκράτης υπουργός μου είπε ότι οι Σουηδοί που συναντούσε στο δρόμο σπάνια μιλούσαν ενάντια στους ξένους. Αντίθετα, έλεγαν πράγματα όπως «με τον τρόπο που συμπεριφέρεστε σ’ αυτούς τους καημένους τους μετανάστες, είστε σαν τους Ναζί!»
Αλλά τώρα η Σουηδία σκέφτεται να θεσπίσει συνοριακούς ελέγχους. Στη Γερμανία το προσφυγικό ζήτημα μπορεί πραγματικά να εκτοπίσει την Ανγκελα Μέρκελ από το αξίωμά της, ιδιαίτερα αν πραγματοποιηθεί ο μεγαλύτερος φόβος της και Πακιστανοί αρχίσουν να κατευθύνονται προς τα εκεί.
Κάποιοι από εμάς τους δεινόσαυρους στα φιλελεύθερα μέσα ενημέρωσης εξακολουθούμε να προωθούμε το ανυπόληπτο πολυπολιτισμικό μας όραμα. Μία αντίδραση που λαμβάνω συχνά είναι πως είμαι ένας ελιτιστής εκτός πραγματικότητας που δεν έχει υποχρεωθεί να ζει με μουσουλμάνους. Στην πραγματικότητα, αυτή η επίθεση είναι ανακριβής. Τα τελευταία φιλελεύθερα προπύργια της Ευρώπης είναι ακριβώς μεγάλεςκοσμοπολίτικες πόλεις γεμάτες μουσουλμάνους. Οι τοπικιστές δεν καταφέρνουν τίποτα στο Λονδίνο, το Παρίσι ή το Άμστερνταμ. Στις δημοτικές εκλογές της Βιέννης τον περασμένο μήνα, που λάμβαναν χώρα τη στιγμή που πρόσφυγες ξεχύνονταν στην πόλη, οι σοσιαλδημοκράτες θριάμβευσαν. Αλλά οι κοσμοπολίτες φιλελεύθεροι πλήττονται στις εθνικές εκλογές.
Χρειάζονται μία νέα ιστορία. Εδώ είναι που έρχεται ο Aboutaleb. Τη νύχτα πριν την ομιλία του στο Leiden, παρευρέθηκε σε μία οργισμένη δημόσια συνάντηση στο Ρότερνταμ σχετικά με ένα σχεδιασμένο νέο κέντρο ασύλου (υπάρχει πολλή οργή στην Ευρώπη τώρα, εν μέρει επειδή οι μεταναστευτικές πολιτικές συνεχίζουν να είναι πιο φιλελεύθερες σε σχέση με τη ρητορική). Κάποια στιγμή ο Aboutaleb σταμάτησε τη συνάντηση για πέντε λεπτά γιατί ο κόσμος ούρλιαζε και σφύριζε. Αλλά μόλις ησύχασαν, τους άκουσε. Πάντα ακούει. Λέει ότι ο κόσμος θέλει να γνωρίζει, «εξακολουθείς να μου δίνεις προσοχή;» Ωστόσο, προσθέτει, οι ηγέτες πρέπει μετά να αποφασίσουν οι ίδιοι. Η δημοκρατία, λέει, δεν είναι να ανοίγεις το παράθυρο και να φωνάζεις «τι θέλετε;» «Τούρτα!» «Τότε θα σερβίρουμε τούρτα».
Όταν πρόκειται για τους πρόσφυγες, ο Aboutaleb δε σερβίρει τούρτα στους ψηφοφόρους. Στο Leiden χρησιμοποίησε αποσπάσματα του Κορανίου στα αραβικά. Επίσης σημείωσε ότι «άνθρωποι με πολύ ταλέντο από όλο τον κόσμο πετούν από πάνω μας με προορισμό την Νέα Υόρκη και το Λονδίνο», γιατί πολλοί ξένοι αισθάνονται ανεπιθύμητοι στην Ολλανδία. Και τόνισε: «Θεωρώ πως είναι φανταστικό το να βρίσκεσαι σε θέση να βοηθήσεις άλλους ανθρώπους».
Ο Aboutaleb συζήτησε την εισροή προσφύγων με πρακτική και μη δραματική γλώσσα, σαν να είναι κάτι που η Ολλανδία μπορεί να αντιμετωπίσει. Το σχεδόν απόλυτα λευκό κοινό τον χειροκρότησε όρθιο.
Ίσως η φιλελεύθερη επιχειρηματολογία δεν έχει χαθεί ακόμη, όταν ένας φιλελεύθερος πραγματικά μπορεί να τη χρησιμοποιήσει…
