Aναβίωση εθνικοπατριωτισμού: Σενάρια των επιπτώσεων του Brexit στην Ευρωπαϊκή Ασφάλεια
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Όσο περνούν οι ημέρες έρχεται όλο και πιο κοντά το κρίσιμο δημοψήφισμα στη Μεγάλη Βρετανία, το οποίο θα κρίνει την παραμονή ή όχι της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η
προεκλογική εκστρατεία των δυο στρατοπέδων έχει ανάψει και είναι ιδιαίτερα σκληρή.
Ο Πρωθυπουργός Ντέηβιντ Κάμερον, αλλά και το σύνολο του πολιτικού συστήματος της Μεγάλης Βρετανίας έχει επενδύσει μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο στην έκβαση του δημοψηφίσματος. Είναι ξεκάθαρο ένα αποτέλεσμα το οποίο θα οδηγήσει στην έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις σε μια σειρά από κομβικής σημασίας θέματα για την ίδια την ΕΕ, για την Ευρωπαϊκή Ήπειρο ευρύτερα αλλά και για το διεθνές σύστημα.
Οι συζητήσεις και τα επιχειρήματα ανάλογα με το αποτέλεσμα έχουν προκαλέσει έντονη συζήτηση και προβληματισμό σε πολιτικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους σε όλο τον κόσμο. Ένας κρίσιμος τομέας στο οποίο, κατά πολλούς, ένα Brexit, θα έχει σημαντικές επιπτώσεις είναι αυτός της Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Άμυνας. Μια Πρώτη Ματιά Αν και οι απόψεις είναι αντικρουόμενες, σε μια περίπτωση Brexit, κάνοντας μια πρώτη απλή ανάλυση θα μπορούσε να πει κανείς, ότι οι επιπτώσεις στην Ευρωπαϊκή Ασφάλεια, θα είναι μηδαμινές.
Ο λόγος είναι απλός. Αν και το 1998 η Μεγάλη Βρετανία μαζί με τη Γαλλία ξεκίνησαν με πρωτοβουλία τους αυτό που έχει γίνει γνωστό ως Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, που αργότερα κατέληξε στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, το όλο εγχείρημα είναι κενό περιεχομένου. Αυτό συμβαίνει διότι το Λονδίνο, έχει στην ουσία σταματήσει να συνεισφέρει πολιτικά και στρατιωτικά στην πρωτοβουλία, από την εποχή της επέμβασης στο Ιράκ το 2003.
Αλλά και η ίδια η πρωτοβουλία δεν έχει παράξει τίποτα το δραματικό σε επιχειρησιακό επίπεδο, παρά μόνο κάποιες επιτυχημένες, μικρού βεληνεκούς αποστολές, όπως αυτή εναντίον της πειρατείας στον Ινδικό Ωκεανό. Εάν προσθέσει κανείς και την οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008, η όλη προσπάθεια δέχθηκε ακόμη ένα σοβαρό πλήγμα, διότι σαν αποτέλεσμα της κρίσης άλλα ήταν τα θέματα που μονοπώλησαν και μονοπωλούν την κορυφή της ατζέντας της ΕΕ. Η Μεγάλη Βρετανία ενίσχυσε στο μεταξύ τη σχέση της και τη συνεργασία της με τη Γαλλία στους τομείς συμβατικής και πυρηνικής Άμυνας με την υπογραφή των Συμφωνιών του Lancaster House to 2010.
Σε αντίθεση με τομείς όπως η Κοινή Αγορά και άλλους όπου υπάρχει σύνδεση κυριαρχίας με τους θεσμούς της ΕΕ, στον τομέα της Ασφάλειας και Άμυνας, δεν συμβαίνει το ίσο με αποτέλεσμα ένα Brexit να μην δημιουργήσει ουσιαστικό πρόβλημα. ΝΑΤΟ Η Βορειοατλαντική Συμμαχία, παραμένει ο βασικός πυλώνας συμμαχιών της Μεγάλης Βρετανίας στον τομέα της άμυνας, και ένα Brexit αυτό δεν θα το θέσει σε κίνδυνο, παρά την επιθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών να μην υπάρξει έξοδος του Λονδίνου από την ΕΕ.
Αν και η Ουάσιγκτον για δικά της οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα δεν επιθυμεί Brexit, δεν υπάρχει τίποτα που να δείχνει ότι η «Ειδική Σχέση», με το Λονδίνο σε ευαίσθητα θέματα όπως οι υπηρεσίες πληροφοριών, τα πυρηνικά, και ο τομέας της προηγμένης τεχνολογίας θα πληγούν. Μάλιστα, σύμφωνα με πολλές αναλύσεις στην περίπτωση ενός Brexit, η Μεγάλη Βρετανία μπορεί να παίξει το ρόλο που παίζει η Αυστραλία έναντι της Ασίας, απέναντι στην Ευρώπη.
Χωρίς βέβαια, να μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι δεν θα υπάρξει μείωση της επιρροής του Λονδίνου, στην Ευρώπη. Θα υπάρξει αλλά όχι σε καταστροφικά επίπεδα. Εμβάθυνση! Αυτό είναι το εύκολο κομμάτι της ανάλυσης των επιπτώσεων ενός Brexit στον τομέα της Ασφάλειας και Άμυνας. Μια συνολική ανάγνωση της πληθώρας των αναλύσεων γύρω από το κρίσιμο αυτό θέμα αναδεικνύει μια σειρά θέματα που φανερώνουν μια σειρά διευρυμένες επιπτώσεις στην ασφάλεια και άμυνα μιας Μεγάλης Βρετανίας, έξω από την ΕΕ.
Είναι σχεδόν βέβαιο, και προκύπτει και από την αντιπαράθεση των δυο στρατοπέδων ενόψει του δημοψηφίσματος, ότι θα έχουμε μια αναβίωση εθνικοπατριωτισμού, με μεγάλες δόσεις ξενοφοβίας, προστατευτισμού και λαϊκισμού. Τάσεις που βλέπουμε να είναι σε άνοδο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και στην πέρα όχθη του Ατλαντικού. Ταυτόχρονα είναι ανοησία να πιστεύει κανείς ότι ένα Brexit δεν θα πιέσει τρομερά τις ήδη σοβαρά πληγωμένες οικονομίες και κοινωνίες των ευρωπαϊκών χωρών.
Και ποιος μπορεί να αποκλείσει με σιγουριά την άνοδο στην ηγεσία ευρωπαϊκών χωρών, προσώπων τα οποία θα επιλέξουν να ακολουθήσουν όχι απλά την ίδια αλλά σκληρότερη γραμμή έναντι των Βρυξελλών, οδηγώντας τις χώρες τους εκτός ΕΕ. Αυτόματα σχεδόν η Ευρωπαϊκή Ήπειρος θα επιστρέψει σε μια προ ΕΕ εποχή, με το ΝΑΤΟ να δέχεται τρομερές πιέσεις, δεδομένου του ψυχρού κλίματος στις σχέσεις με τη Ρωσία, τις δημογραφικές πιέσεις από τη Μέση Ανατολή να διογκώνονται, δημιουργώντας σοβαρότατες τρομοκρατικές απειλές.
Και οπωσδήποτε δεν χρειάζεται να αναφέρει κανείς την αύξηση της αμφισβήτησης που θα υπάρξει έναντι της Γερμανίας, μιας χώρας που ο Χένρι Κίσινγκερ, φέρεται να έχει χαρακτηρίσει «μεγάλη για την Ευρώπη, αλλά μικρή για τον κόσμο». Ένα τέτοιο σκηνικό θα είναι εφιαλτικό για την άμυνα και ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά και καθόλου ρόδινο για την ασφάλεια και άμυνα της Μεγάλης Βρετανίας. Νέα ΕΕ! Στην αντίπερα όχθη αυτού του σεναρίου, υπάρχει η ανάλυση που λέει ότι ένα Brexit θα απελευθερώσει την ΕΕ και θα οδηγήσει σε μια πιο ενωμένη Ευρώπη, μέσω ενίσχυσης του γαλλογερμανικού άξονα.
Μάλιστα, κάποιες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες σηκώνουν ανάστημα έναντι των Βρυξελλών και του Βερολίνου, και βρίσκονται εκτός Ευρώ, μπορεί να υποταχθούν και να μπουν στη γραμμή, αφού δεν θα έχουν πλέον την υποστήριξη του Λονδίνου στο εσωτερικό της ΕΕ. Το σενάριο αυτό βλέπει μετά το 2018 μια Ευρώπη, με επανεκλογή της Άγκελα Μέρκελ στη Γερμανία, και εκλογή ενός Προέδρου στη Γαλλία, στο πρόσωπο του Αλέν Ζυπέ, ο οποίος είναι έντονα φιλοευρωπαϊστής και ταυτισμένος με τη γραμμή Μέρκελ για την Ευρώπη.
Στην ουσία δηλαδή μιλάμε για μια νέα πλήρως γερμανική Ευρώπη, η οποία θα βασιστεί στο Ευρώ, και στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας, σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να αμφισβητήσει το ΝΑΤΟ, κοιτώντας μόνο την προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Στην περίπτωση αυτή βέβαια, δεν πρόκειται να ξεφύγει εύκολα από την δίκαιη κατανομή του κόστους για το ΝΑΤΟ, η οποία με πρωτοβουλία του Ντόναλντ Τράμπ, υποψηφίου των Ρεπουμπλικάνων στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, έχει ήδη ξεκινήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια τέτοια εξέλιξη, αν και δεν πρόκειται να είναι κάτι τρομερό για την Μεγάλη Βρετανία, είναι βέβαιο ότι θα μειώσει αισθητά την διπλωματική και στρατηγική επιρροή του Λονδίνου πάνω στην Ευρώπη.
Η Γαλλία την ίδια στιγμή θα αποκτήσει ένα ρόλο με περισσότερες απαιτήσεις και σημασία στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας. Το Παρίσι θα ενισχύσει την ήδη υπάρχουσα συμφωνία του με το Λονδίνο, με δεδομένο και το ρόλο τους ως Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό δίνει ένα άνοιγμα στη Μεγάλη Βρετανία, όσο αφορά τη σχέση με τη νέα ΕΕ.
Το Παρίσι θα μετατραπεί ουσιαστικά στο μοναδικό παίκτη της Ευρώπης με παγκόσμια εμβέλεια στον τομέα ασφάλειας και άμυνας, βασιζόμενο στη στενή του συνεργασία με Μεγάλη Βρετανία και Πολωνία, το γνωστό «Τρίπτυχο της Βαϊμάρης». Βέβαια η επίτευξη αυτού του σεναρίου είναι εξαιρετικά αβέβαιη. Εάν μάλιστα αναλογιστεί κανείς την απόρριψη της Ομοσπονδιακής Συμφωνίας το 2005, από την ίδια τη Γαλλία και την Ολλανδία, είναι ξεκάθαρο το γιατί. Σε μια τέτοια περίπτωση μιλάμε για μια νέα ΕΕ, χαλαρή ομοσπονδία, η οποία θα είναι εξαιρετικά ασταθής. Κίνημα Αποσχίσεων!
Μια άλλη σοβαρή πιθανότητα στην περίπτωση ενός Brexit, είναι η άνοδος αποσχιστικών κινημάτων τόσο εντός όσο και εκτός Μεγάλης Βρετανίας. Άμεσα έρχονται στο μυαλό η Συμφωνία Ένωσης του 1706 με τη Σκωτία, και η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 με τη Βόρεια Ιρλανδία. Οι αξιώσεις του Εργατικού Κόμματος της Σκωτίας το οποίο κατέχει τις 56 από τις 59 έδρες στη Σκωτία, δημιουργούν μεγάλες επιπλοκές στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας. Ένα δημοψήφισμα για ανεξαρτησία στην έντονα φιλοευρωπαϊκή Σκωτία είναι πολύ πιθανό.
Όπως είναι πιθανό και ένα αποτέλεσμα υπέρ της ανεξαρτησίας από τη Μεγάλη Βρετανία και το αίτημα εισόδου στην νέα ΕΕ. Συμπέρασμα: Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα όρια ενός άρθρου είναι πολύ μικρά για να περιγράψουν τα πολύπλοκα αποτελέσματα, θετικά και αρνητικά, για τη Μεγάλη Βρετανία και την Ευρώπη, στον τομέα της ασφάλειας και άμυνας, από ένα Brexit. Το συμπέρασμα αυτό από μόνο του καταδεικνύει την εξαιρετική σημασία του επερχόμενου δημοψηφίσματος.
Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος.
Πηγή: mignatiou.com
