Οι αμερικανικές εκλογές ανατρέπουν τη διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα
Προβλέψεις για το 4ο τρίμηνο του 2016
Εάν η μελέτη της γεωπολιτικής εστιάζει στις διαρθρωτικές δυνάμεις που διαμορφώνουν το διεθνές σύστημα, τότε οι εσωτερικές εκλογές σπανίως έχουν σημασία. Οι ηγέτες τείνουν να στρέφονται προς το περιβάλλον τους, και όχι το αντίστροφο. Και επίσης, τους τελευταίους μήνες του 2016, οι Ηνωμένες Πολιτείες, μοναδική ακόμα υπερδύναμη του πλανήτη, θα εκλέξει πρόεδρο στις εκλογές που θα διαμορφώσουν περισσότερο από ό,τι συνήθως την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.
Αυτό οφείλεται στις έντονες διαφορές ως προς τις προσεγγίσεις των δύο υποψηφίων. Και οι δύο συμφωνούν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να διατηρήσουν την ηγεμονία τους, αλλά διαφωνούν για το πώς να κινηθούν. Ο ένας υποστηρίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να παίξουν τον ρόλο που κληρονόμησαν μετά το Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, τον ρόλο, στον οποίο η εξουσία των Ηνωμένων Πολιτειών ασκείται πιο αποτελεσματικά μέσω συμμαχιών, διασυνδέσεων του παγκόσμιου εμπορίου και επιλεκτικών επεμβάσεων. Ο άλλος υποστηρίζει την αυτοδυναμία πάνω από την παγκοσμιοποίηση, την ιδέα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να υπερασπιστούν τα συμφέροντα τους, αντί να «δεθούν» άσκοπα σε ομπρέλες ασφαλείας και συμφωνίες παγκόσμιου εμπορίου.
Σκοπός μας δεν είναι να προβλέψουμε το αποτέλεσμα των εκλογών, αλλά πώς αυτό θα μπορούσε να αλλάξει τις συμπεριφορές των άλλων κρατών. Για όσους έχουν συνηθίσει να ζουν κάτω από έλεγχο των ΗΠΑ, η πολιτική αποδιοργάνωση στην Ουάσιγκτον μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες. Η Βόρεια Κορέα, για παράδειγμα, έχει ήδη επιταχύνει τις προσπάθειές της για την ανάπτυξη ενός συστήματος πυρηνικών όπλων και του συστήματος παράδοσης, και τους επόμενους τρεις μήνες θα έχει την ευκαιρία να προσπαθήσει να ολοκληρώσει τις τελικές φάσεις του δοκιμαστικού κύκλου, χωρίς να διακινδυνεύσει οποιαδήποτε προληπτική στρατιωτική ενέργεια. Οι ανησυχίες για την περιφερειακή ασφάλεια για τη Βόρεια Κορέα, εν τω μεταξύ, θα φέρουν την Ιαπωνία, την Κίνα και τη Νότια Κορέα σε πολύ πιο ενεργό διάλογο μεταξύ τους, ακόμη και όσο κλιμακώνονται οι εντάσεις από την αυξημένη συμμετοχή της Ιαπωνίας στην διαμάχη της Θάλασσας της νότιας Κίνας.
Για άλλους, όπως η Ρωσία, οι υπόλοιποι τρεις μήνες του έτους θα δαπανηθούν για την προετοιμασία διαπραγματεύσεων με τον επόμενο Αμερικανό πρόεδρο. Με τον Μπαράκ Ομπάμα να κατευθύνεται προς την έξοδο, οι ηγέτες στην Ρωσία αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει μικρή πιθανότητα για μια εντυπωσιακή συμφωνία της τελευταίας στιγμής στην Ουκρανία ή στη Συρία.
Αλλά υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά για τη Ρωσία να τα καταφέρει και στα δυο. Στην Ουκρανία, η Ρωσία θα λειτουργήσει σταδιακά για να αποκλιμακώσει τη σύγκρουση στα ανατολικά, ενώ θα πιέζει τους Ευρωπαίους να χαλαρώσουν τις κυρώσεις. Η Μόσχα θα αναμένει ως αντάλλαγμα πολιτικές παραχωρήσεις από την Ουκρανία, αλλά δεδομένου ότι το Κίεβο δεν βρίσκεται υπό αρκετή πίεση για να συνθηκολογήσει, οι συνομιλίες θα καθυστερήσουν και πάλι.
Στη Συρία, από την άλλη πλευρά, η Ρωσία θα βασιστεί περισσότερο στις στρατιωτικές τακτικές παρά στην διπλωματική αντιπαράθεση προκειμένου να ενισχύσει τη διαπραγματευτική της θέση. Από την αρχή του έτους, η Ρωσία έχει προσπαθήσει να αποδείξει ότι μπορεί να είναι μια δύναμη και που προκαλεί και αναστάτωση αλλά και που συνεργάζεται στο πεδίο της μάχης.Οι περιορισμοί ωστόσο στην εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός έχουν αποκαλυφθεί, και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν την διάθεση για δημιουργικές διαπραγματεύσεις στους τελευταίους μήνες της προεδρίας Ομπάμα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα προχωρήσουν με επιθέσεις εναντίον του ισλαμικού κράτους στη Μοσούλη και τη Ράκα, εστιάζοντας τις προσπάθειές τους στη διαχείριση των ανταγωνιστικών δυνάμεων στο έδαφος και τη διατήρηση τουλάχιστον ενός επιπέδου συνεργασίας με τη Ρωσία για την αποφυγή σύγκρουσης στο πεδίο της μάχης. Η Ρωσία, στο μεταξύ, θα επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην ενίσχυση της επίθεσης των καθεστωτικών ενάντια στο Χαλέπι για να βελτιώσει την επιρροή της στο πεδίο της μάχης και έτσι τη διαπραγματευτική της θέση με τον επόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ. Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες ενισχύουν τους σουνίτες αντάρτες στη Συρία και δεν βάζουν σε πρώτη προτεραιότητα διάλογό τους με τη Μόσχα, το τέταρτο τρίμηνο, θα αυξηθεί η δυναμική των συγκρούσεων. Η κατάσταση περιπλέκεται από την Τουρκία, η οποία έχει πλέον στρατεύματα στο έδαφος της Συρίας. Καθώς πιέζει προς τα νοτιότερα, θα πρέπει να βασιστεί στο προστατευτικό κάλυμμα των ΗΠΑ για να αποφύγει τη σύγκρουση με τη Ρωσία. Ωστόσο το πρόβλημα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας σημαίνει λιγότερη απομόνωση για τους Τούρκους.
Έπειτα, υπάρχουν και ανήσυχοι σύμμαχοι της Ουάσινγκτον, που παρακολουθούν και περιμένουν να δουν αν μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στις αμερικανικές δεσμεύσεις για την προστασία τους από τους ισχυρούς γείτονές τους. Με την Διειρηνική Εταιρική Σχέση να βρίσκεται στον πάγο, και με την αξιοπιστία των ΗΠΑ να αμφισβητείται συνολικά, οι εταίροι της Νοτιοανατολικής Ασίας, όπως οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ θα προσπαθήσουν να προστατευθούν, συνεργαζόμενοι με το Πεκίνο για οικονομικά θέματα, έστω και μόνο για να μειώσουν τις εντάσεις σε θέματα ασφάλειας. Οι διαιρέσεις θα μεγαλώσουν στην Ευρώπη, καθώς πολιτικές παρατάξεις σε ολόκληρη την ήπειρο ζητούν αλλαγές στην ευρωπαϊκή συνθήκη, προκειμένου να διεκδικήσουν τα εθνικά τους δικαιώματα. Μικρότερες ομάδες θα συνασπιστούν ακόμη περισσότερο, ιδιαίτερα η Ομάδα Βίζεγκραντ και οι χώρες της Βαλτικής, καθώς προσπαθούν να κρατήσουν τις θέσεις τους εναντίον της Ρωσίας, αναμένοντας ξεκάθαρη θέση εκ μέρους των ΗΠΑ αναφορικά με τις δεσμεύσεις περί ασφάλεια. Την ίδια στιγμή, οι σύμμαχοι του Κόλπου στη Μέση Ανατολή θα εκμεταλλευτούν την τριβή μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας για την ενίσχυση των Σουνιτών στον περιφερειακό ανταγωνισμό τους με το Ιράν. Αλλά οι πόλεμοι αυτοί χρειάζονται χρηματοδότηση. Αν και έχουν λάβει πρόσθετα μέτρα για τη μείωση των κρατικών δαπανών, όπως στους μισθούς του δημοσίου τομέα, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί του Κόλπου πέρασαν την χρονιά, αναμένοντας να δουν αν η αγορά πετρελαίου θα εξισορροπηθεί. Προχωρώντας στο τέταρτο τρίμηνο, ωστόσο, οι Σαουδάραβες παρακολουθούν τη δυνατότητα να φέρουν επιπλέον πετρέλαιο απευθείας στη Λιβύη, το Ιράκ, τη Νιγηρία και το Καζακστάν. Αν το Ριάντ πιστεύει ότι θα υπάρξει περαιτέρω μείωση των τιμών, το καλοκαίρι θα εξετάσει τη μείωση της παραγωγής για να ταιριάζει με τα επίπεδα προ του καλοκαιριού, χρησιμοποιώντας την ευκαιρία για να προσπαθήσει να πείσει τους άλλους να συμφωνήσουν σε πάγωμα της παραγωγής. Αλλά ακόμη και αν τα μέλη του καταλήξουν σε συμφωνία, ο ΟΠΕΚ θα εξακολουθήσει να αντιμετωπίζει σοβαρούς περιορισμούς στο να επηρεάζει την τιμή του αργού εφ ‘όσον οι Αμερικανοί παραγωγοί είναι σε θέση να ανταποκριθούν γρήγορα ακόμη και στη μικρή αύξηση των τιμών.
Όσο για τον υπόλοιπο κόσμο, οι κακές οικονομικές συνθήκες θα δημιουργήσουν δυσκολίες στην πολιτική αυτό το τρίμηνο. Η παγκόσμια οικονομία θα παραμείνει στο τέλμα στο οποίο βρίσκεται τους τελευταίους εννέα μήνες, καθώς οι αγορές περιμένουν για μια αύξηση των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, όσο και αν αναμένεται μέτρια. Η αβεβαιότητα γύρω από τις αμερικανικές εκλογές θα αποτρέψει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις και ενδεχομένως να οδηγήσει σε διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών για τις χώρες που διαπραγματεύονται σε μεγάλο βαθμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Μεξικό.
Η αποστροφή στον κίνδυνο θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε ρευστοποιήσεις των πιο επισφαλών αποθεμάτων, αφήνοντας ήδη τις τράπεζες που βρίσκονται υπό πίεση ακόμη περισσότερο εκτεθειμένες σε έναν κόσμο χαμηλών, και σε ορισμένες περιπτώσεις αρνητικών, επιτοκίων. Όσο οι νομισματικές αρχές της Ιαπωνίας προσπαθούν να φτιάξουν σταδιακά τους ισολογισμούς των τραπεζών μέσω νέων και μη δοκιμασμένων μεθόδων, η Ευρώπη θα είναι ιδιαίτερα επιφυλακτική αυτό το τρίμηνο, καθώς η πολιτική αστάθεια στην Ιταλία απειλεί να κάνει εξονυχιστικό έλεγχο στις προβληματικές τράπεζες σε ολόκληρη την ευρωζώνη. Αυτό δεν επισημαίνεται για να πούμε ότι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ θα πρέπει να ασχοληθεί με έναν παγκόσμιο τραπεζικό πανικό, αλλά ότι όποιος κερδίσει τις εκλογές θα δυσκολευτεί να βρει την πολιτική συναίνεση που απαιτείται για να διαχειριστεί μια μεγαλύτερης διάρκειας και πιο άβολων διαρθρωτικών αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία.
