Αποκαλυπτική η έρευνα της διαΝΕOσις για τους Έλληνες: Στην Ευρωζώνη ή στη δραχμή; Μας ψεκάζουν; Τελικά είναι καλή η φοροδιαφυγή;
«Τι πιστεύουν οι Έλληνες». Τι αποκαλύπτει έρευνα της διαΝΕΟσις. Ο αντιευρωπαϊσμός, ο κοινωνικός συντηρητισμός, το Δημόσιο και οι φόροι
«Γνωρίζατε ότι 4 στους 10 Έλληνες θεωρούν τη φοροδιαφυγή “θεμιτή άμυνα κατά της υπερβολικής φορολογίας”; Ότι οι μισοί πιστεύουν πως “Έλληνας γίνεσαι”; Πως 7 στους 10 πιστεύουν ότι τα παιδιά των νόμιμων μεταναστών πρέπει να παίρνουν άμεσα την ελληνική υπηκοότητα; Φανταζόσασταν πως 1 στους 4 πιστεύει ότι μας ψεκάζουν;». Το ερώτημα τίθεται από την διαΝΕΟσις οι οποία διεξήγαγε μια μεγάλη έρευνα για το «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» που ίσως να εκπλήξει πολλούς από εμάς.
Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες – 2016
Τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν μπορεί κανείς να συνοψίσει στα εξής:
Ο αντιευρωπαϊσμός βρίσκεται σε άνοδο, χωρίς να είναι ακόμα πλειοψηφικός.
Οι θεσμοί βρίσκονται σε κρίση, αλλά οι Έλληνες δεν αμφισβητούν ακόμα τη δημοκρατία ως πολίτευμα.
Οι Έλληνες δηλώνουν σε αναπάντεχα μεγάλα ποσοστά οικονομικά φιλελεύθεροι και, θα έλεγε κανείς, αντικρατιστές.
Οι Έλληνες είναι συντηρητικοί στα περισσότερα κοινωνικά θέματα.
Αυτά τα συμπεράσματα προκύπτουν από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων σε 73 ερωτήσεις με περισσότερες από 200 μεταβλητές. Η έρευνα έγινε τηλεφωνικά, σε συνεργασία με τη Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης ΕΠΙ ΠΑΜΑΚ τον Δεκέμβριο του 2016, και ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη: Το Μέρος Α σε πανελλαδικό δείγμα 1.294 ατόμων, και το μέρος Β σε πανελλαδικό δείγμα 1.263 ατόμων. Επτά από τις ερωτήσεις επαναλήφθηκαν και στα δύο δείγματα, ώστε να μπορούν να γίνουν αντιπαραβολές με αυτές τις ερωτήσεις για το σύνολο του ερωτηματολογίου.
Διαβάστε την έκθεση αποτελεσμάτων της έρευνας
1. Ο Αντιευρωπαϊσμός σε άνοδο
Στην πρώτη κιόλας ερώτηση του ερωτηματολογίου, οι πολίτες που δηλώνουν πως θεωρούν τη συμμετοχή της χώρας μας στην Ε.Ε. “θετική” και “μάλλον θετική” φτάνουν το 53,5% του γενικού πληθυσμού σήμερα, από 59,9% το Νοέμβριο του 2015 και 69% τον Απρίλιο του 2015. Οι κατηγορίες του πληθυσμού στις οποίες η “αρνητική” και “μάλλον αρνητική” αποτίμηση είναι πλειοψηφικές είναι οι λιγότερο μορφωμένοι, αυτοί που έχουν πολύ χαμηλά εισοδήματα, οι αγρότες, οι άνεργοι, οι ελεύθεροι επαγγελματίες (τεχνικών επαγγελμάτων), αυτοί που αυτοτοποθετούνται στην “κατώτερη τάξη” και αυτοί που αυτοτοποθετούνται πολιτικά στην “άκρα αριστερά”, στην “αριστερά” και στην “άκρα δεξιά”.
Είναι ενδιαφέρον πως η απόρριψη της Ε.Ε. για μέρος του πληθυσμού δεν φαίνεται να οφείλεται μόνο στην τρέχουσα οικονομική κρίση. 1 στους 4 Έλληνες πιστεύει πως η αποτίμηση από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ε.Ε. είναι “αρνητική” και “μάλλον αρνητική”, αλλά ταυτόχρονα πιστεύει πως η κρίση οφείλεται “κυρίως σε δικές μας αδυναμίες”.
2. Δημοκρατία και Θεσμοί
να από τα θεαματικά ευρήματα της περυσινής έρευνας ήταν η (πολλαπλή) επιβεβαίωση της εξαιρετικά υψηλής εικόνας που έχουν οι Έλληνες για τον εαυτό τους και τη χώρα τους. Η εικόνα αυτή παραμένει καθαρή. 9 στους 10 Έλληνες δηλώνουν “υπερήφανοι που είναι Έλληνες” ενώ εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ‘οι Έλληνες είναι ένας λαός με μεγάλη ιστορία που παρά τη σημερινή κρίση ξεχωρίζει ακόμα για την ευφυία και τον πολιτισμό του” σε ποσοστό 62,3% (ένα ποσοστό που, πάντως, ήταν 10 μονάδες μεγαλύτερο τον Απρίλιο του ’15). Οι μόνες πληθυσμιακές ομάδες που διαφωνούν είναι οι πλουσιότεροι (48,3%) και οι ακροαριστεροί (28%).
Βεβαίως, όπως και πέρυσι οι Έλληνες πιστεύουν πως η κρίση οφείλεται “κυρίως στις δικές μας αδυναμίες” (62,1%). Ένα 76% πιστεύουν πως φταίμε “όλοι μας που συνηθίσαμε να δανειζόμαστε για να καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε” και σχεδόν όλοι (93,6%) πως φταίει “η ανεπάρκεια και η διαφθορά των ελληνικών κυβερνήσεων”. “Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς πως η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει σήμερα μετά από αρκετά χρόνια κρίσης ένα υψηλό βαθμό συλλογικής αυτογνωσίας”, γράφει ο Μαραντζίδης. “Έστω κι αν δεν είναι σαφές πως ακριβώς κατανέμει τις ευθύνες ανάμεσα στο εγχώριο πολιτικό προσωπικό, τις ομάδες συμφερόντων και τους Έλληνες πολίτες, είναι ξεκάθαρο πως εντοπίζει τις αιτίες της άσχημης οικονομικής κατάστασης της χώρας κυρίως σε ενδογενείς αιτίες και όχι σε ξένες δυνάμεις”.
Ένα από τα πιο ευρέως διαδεδομένα και πολυσυζητημένα αποτελέσματα της περυσινής έρευνας ήταν το φαινόμενο της “Ρωσοφιλίας”. Στην ερώτηση για το αν τα συμφέροντα της Ελλάδας θα διασφαλίζονταν καλύτερα με μια συμμαχία με κάποια άλλη χώρα, το εντυπωσιακό 30% που εξασφάλισε η Ρωσία του Βλ. Πούτιν τον Απρίλιο του 2015 προκάλεσε συζητήσεις, ειδικά μάλιστα όταν το ίδιο ποσοστό στους νέους ηλικίας 18-24 ήταν πλειοψηφικό. Τότε θεωρήθηκε πως το αποτέλεσμα οφειλόταν στην επικαιρότητα και την όλη συζήτηση περί ρωσικής παρέμβασης στην περιβόητη “διαπραγμάτευση”, κάτι που φάνηκε να επιβεβαιώνεται όταν το Νοέμβριο του 2015 αυτό το ποσοστό υποχώρησε αισθητά. Φέτος θα περίμενε κανείς περαιτέρω μείωση των Ελλήνων που θα επιθυμούσαν μια συμμαχία με τη Ρωσία, αλλά τα στοιχεία δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Αντίθετα, σήμερα ένας στους τρεις πολίτες θα προτιμούσε να συμμαχήσουμε με τη Ρωσία παρά να συνεχίσουμε να συμμετέχουμε στην ευρωζώνη.
Eπίσης το “αριστερό” λεξιλόγιο παραμένει κυρίαρχο στον πολιτικό διάλογο στη χώρα μας. Μόνο ένα 33,3% των πολιτών θεωρούν “καλό” τον “καπιταλισμό” (ποσοστό που έχει αυξηθεί κατά περίπου 10 μονάδες από τον Απρίλιο του ’15, βέβαια), αλλά 62,1% θεωρούν καλό πράγμα τον “σοσιαλισμό”. Παρ’ όλα αυτά εμφανίζεται μια ενδιαφέρουσα αντίφαση: Στη βασική ερώτηση που διακρίνει τον σοσιαλισμό από τον φιλελευθερισμό, οι Έλληνες έχουν ξεκάθαρη άποψη: Το 64,8% πιστεύει ότι η “ελευθερία” είναι πιο σημαντική από την “ισότητα” -ερώτηση που πρακτικά δίνει τον ορισμό του φιλελευθερισμού. Αυτή η απάντηση είναι πλειοψηφική σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες με μόνο μία εξαίρεση (τους απόφοιτους Δημοτικού). Είναι ενδιαφέρον ότι οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ προτιμούν την “ελευθερία” από την “ισότητα” σε ποσοστό σχεδόν ίδιο με του γενικού πληθυσμού.
3. Αντικρατιστές και φιλελεύθεροι;
6 στους 10 Έλληνες πιστεύουν πως “χρειαζόμαστε μικρότερο δημόσιο τομέα”, ενώ το ίδιο ποσοστό πιστεύουν πως “το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά και δεν επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας να δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας”. Είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι δεν υπάρχει καμία πληθυσμιακή ομάδα που να επέλεξε σε μεγαλύτερο ποσοστό την εναλλακτική απάντηση (“το κράτος δεν επεμβαίνει αρκετά και επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δρα ασύδοτος”), σε καμία ιδεολογική, επαγγελματική ή εισοδηματική κατηγορία.
Ακόμα πιο ξεκάθαρο εμφανίζεται το συμπέρασμα στο θέμα της φορολογίας, το οποίο αναδεικνύεται ως εξαιρετικά σημαντικό για τους Έλληνες πολίτες -ίσως το σημαντικότερο πολιτικό και οικονομικό θέμα που τους απασχολεί σήμερα. Στην ερώτηση για τη μεταρρύθμιση που πιστεύουν ότι πρέπει να γίνει κατά προτεραιότητα και άμεσα, 4 στους 10 επιλέγουν την “αλλαγή του φορολογικού συστήματος”, με πολύ μεγάλη διαφορά από μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, τη δικαιοσύνη ή τη δημόσια διοίκηση. Σήμερα αυτοί που πιστεύουν πως “πρέπει να υπάρχει υψηλή φορολογία και ισχυρό κράτος πρόνοιας για όλους” περιορίζονται στο 31,9%, από 49,7% τον Απρίλιο του 2015, ενώ αυτοί που θεωρούν πως “πρέπει η φορολογία να είναι χαμηλή έστω κι αν υπάρχει λιγότερη κρατική μέριμνα” φτάνουν το 54,5% (από 39,2% τον Απρίλιο του ’15). Είναι προφανές ότι η αύξηση της φορολογίας τα τελευταία δύο χρόνια έχει οδηγήσει σε αυτή την αρκετά εντυπωσιακή μεταστροφή των απόψεων των πολιτών για την οικονομική σχέση τους με το κράτος.
4. Κοινωνικός συντηρητισμός
Οι Έλληνες εξακολουθούν να είναι πολύ επιφυλακτικοί απέναντι στο φαινόμενο της μετανάστευσης, μολονότι η κορύφωση της προσφυγικής κρίσης στα τέλη του 2015 έχει “μαλακώσει” ελαφρά τις απόψεις τους σε κάποια θέματα. Ένα 58% θεωρεί πως η παρουσία μεταναστών στη χώρα αυξάνει την ανεργία (από σχεδόν 70% τον Απρίλιο του 2015) ενώ ένα 64,4% θεωρούν πως οι μετανάστες αυξάνουν την εγκληματικότητα (από σχεδόν 75%). Βεβαίως, το ποσοστό των πολιτών που πιστεύουν πως η παρουσία μεταναστών στη χώρα έχει θετική οικονομική επίπτωση, ή ότι εμπλουτίζουν τον πολιτισμό μας, παραμένουν στα ίδια ποσοστά με της προηγούμενης έρευνας, ενώ λιγότεροι από 2 στους 10 επιθυμούν την παραμονή των παράνομων μεταναστών στη χώρα, και την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία μας.
Σε κάποια άλλα θέματα έχει εμφανιστεί και μια ελαφρά οπισθοχώρηση. 66,5% των πολιτών εξακολουθούν να συμφωνούν ότι τα παιδιά των νόμιμων μεταναστών πρέπει να παίρνουν άμεσα την ελληνική υπηκοότητα (ακόμα και αυτοί που πιστεύουν ότι τα αεροπλάνα “μας ψεκάζουν” συμφωνούν) -αλλά τον Απρίλιο του 2015 το ποσοστό αυτό ήταν 75,2%. Σήμερα, δε, μόνο ένα 37,6% θεωρούν τους μετανάστες κάτι “καλό”, αλλά το αντίστοιχο ποσοστό για τους “πρόσφυγες” φτάνει το 49,3%. 3 στους 10 Έλληνες, εξάλλου, πιστεύουν ότι “πολλοί μουσουλμάνοι” συμφωνούν με τις τρομοκρατικές επιθέσεις των τζιχαντιστών. Το ίδιο ποσοστό θεωρεί πιθανό το ενδεχόμενο μια τέτοια τρομοκρατική επίθεση να συμβεί στην Ελλάδα μέσα στον επόμενο χρόνο.
Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι δεκαετίες μετά από το προηγούμενο κύμα μετανάστευσης, το ποσοστό των Ελλήνων που δηλώνουν πως θα προσλάμβαναν “ένα άτομο αλβανικής καταγωγής” για υπάλληλο παραμένει σχετικά χαμηλό, στο 60%. Μάλιστα, η επαγγελματική κατηγορία που (ίσως μαζί με τον κλάδο της οικοδομής) προσέφερε περισσότερο από όλες διαχρονικά εργασία σε μετανάστες, οι αγρότες, εμφανίζουν ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά θετικών απαντήσεων σε αυτή την ερώτηση (41,7%). Αντίθετα, οι Έλληνες θα ήταν πολύ πιο πρόθυμοι να προσλάβουν “ένα άτομο με ειδικές ανάγκες” (85,7%) ή “έναν ομοφυλόφιλο” (77%).
Τέλος, 8 στους 10 Έλληνες πιστεύουν ότι “υπάρχουν μυστικές οργανώσεις που δρουν στο παρασκήνιο και κινούν τα νήματα”. Ένα άλλο, ακόμα πιο αξιοσημείωτο είναι το ότι 26,5% των συμπολιτών μας πιστεύουν πως τα ίχνη που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό είναι “αέρια ψεκασμού”. Το ποσοστό αυτό φτάνει στο 48% ανάμεσα στους αποφοίτους Δημοτικού, στο 42% στους αγρότες και στο 76% σε αυτούς που αυτοτοποθετούνται στην “άκρα δεξιά”. Αν παρατηρήσει κανείς τις απαντήσεις όσων απάντησαν ότι “μας ψεκάζουν” στις υπόλοιπες ερωτήσεις της έρευνας-, θα διαπιστώσει πως απαντούν πολύ πιο “αντιευρωπαϊκά” από τον γενικό πληθυσμό, πιο συντηρητικά σε θέματα μετανάστευσης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, το συμπέρασμα που προκύπτει από τις απαντήσεις τους είναι πως αυτοί οι άνθρωποι δεν ζουν σε άλλο κόσμο. Οι απαντήσεις τους δεν είναι τόσο διαφορετικές από της πλειοψηφίας ώστε να συνιστούν εντελώς ξεχωριστή κατηγορία. Αν μη τι άλλο, υπογραμμίζουν την έντονη διαχωριστική γραμμή που εμφανίζεται κρίσιμη σε πολλές από τις ερωτήσεις: Την παιδεία.
