Από την αρχειοελληνική και την χριστιανική Ελπίδα στο σήμερα
Το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδος
Ο παλμός μιας χώρας είναι η κοινότητα των επιχειρηματιών της. Οι γυναίκες και οι άνδρες αυτοί είναι ακριβέστερα βαρόμετρα του ψυχολογικού και ηθικού της κλίματος από τους διανοουμένους. Η ελεύθερη αγορά προϊόντων και το ενδιαφέρον μιας κοινωνίας να τη διευρύνει μπορούν να τονώσουν την καλλιέργεια της πνευματικής φιλοπεριέργειας, της ευρηματικότητας και της νοητικής ευρύτητας. Aν η Μίλητος δεν διέθετε ένα εμπορικό δίκτυο εξαπλωμένο στα τέσσερα σημεία του ορίζοντος ήδη στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ., η φιλοσοφία των Προσωκρατικών θα ήταν αδιανόητη. Η επιχειρηματική κερδοσκοπία συχνά έχει συνάφεια με τον στοχασμό πάνω σε αφηρημένα ζητήματα. Στην αγγλική γλώσσα, η έννοια αυτή αποδίδεται με τη διττή σημασία του όρου speculation, δηλαδή ως κερδοσκοπία και εικασία ή στοχασμός.
Στις 8 Ιουνίου διεξήχθη το 7ο Annual Capital Link CSR in Greece Forum στην Αθήνα. Η συμβουλευτική αυτή ομάδα, ιδρυτική πρωτοβουλία του Νικολάου Μπορνόζη, διασυνδέει εταιρείες με επενδυτές, τραπεζίτες, αναλυτές, καθώς και με τα ΜΜΕ στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Ομιλητές ήταν η Κατερίνα Παναγοπούλου, ο Νικόλαος Φίλιππας, ο Γιώργος Καμίνης, ο Στάθης Ποταμίτης, ο Παύλος Κανελλόπουλος, οι Ελληνοαμερικανοί John Calamos, Sr., C. Dean Metropoulos, και John Koudounis και πολλοί άλλοι. Στην πρωινή συνεδρία, αφιερωμένη στις νεοφυείς ελληνικές εταιρείες, νέοι επιχειρηματίες αναφέρθηκαν στις αξιοζήλευτες επιτυχίες τους. Οι νεαροί αυτοί ήρωες της εφευρετικότητας έχουν δώσει μια νικηφόρο μάχη, σε ένα άκρως αντίξοο επιχειρηματικό κλίμα: ο Παναγιώτης Χατζηδάκης, ο Απόστολος Αποστολάκης, ο Βασίλης Ανδρικόπουλος, ο Ανδρέας Νεζερίτης. Εντυπωσίασαν η σεμνότητα και η σαφήνεια του λόγου τους, μολονότι ενίοτε μετέπιπταν στην ορολογία της βορειο-αμερικανικής εμπορικής ορολογίας: «το business plan», «το timing», «το trajectory», «η πλατφόρμα». Στη σύγχρονη ελληνική, ο τεχνικός λόγος του εμπορίου εξελίσσεται σε ανάμεικτο (μακαρονικό) ιδίωμα.
Περιέργως στο πάνελ, άλλος ένας «γκρήκλις» όρος, δεν υπήρχε καμία γυναίκα. Οι νέοι αυτοί, πάντως, αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα έχει ανεξάντλητα αποθέματα ταλέντου· και ότι και τα δύο φύλα, ιδίως όταν νεότεροι συνεταιρίζονται σε επιχειρήσεις με πρεσβυτέρους, επιτελούν θαύματα- ακόμα και με χαμηλό προϋπολογισμό! Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν ο Christopher Upperman από την Ουάσιγκτον, επικεφαλής της American Entrepreneurship Award– πρόκειται για εταιρεία η οποία βοηθεί ιδιαιτέρως τις γυναίκες και, εν γένει, τις μειονότητες να αποκτήσουν αυτάρκεια στις νεοφυείς τους επιχειρήσεις. Οι νέοι στις ΗΠΑ αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι «μπορούν να προκόψουν με τη σκληρή εργασία», παρατήρησε ο Upperman. Η νέα γενιά στην Ελλάδα έχει ομολογουμένως την ίδια αντίληψη, καθ’όσον το ενδιαφέρον της στρέφεται έντονα προς την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Στην τελευταία συνεδρία, με τίτλο «Ρίχνοντας μια άλλη ματιά στην Ελλάδα», οι ομιλητές έπραξαν ακριβώς αυτό. Ο John Koudounis, διευθύνων σύμβουλος της Calamos Investments, έθεσε το ρητορικό ερώτημα, «Γιατί να επενδύσουμε στην Ελλάδα; Γιατί τώρα;». Απαντώντας, χρησιμοποίησε αρκετές φορές το ρήμα «ελπίζω». «Η Ελλάδα», είπε, «προσφέρεται για επένδυση, εξ αιτίας της σταθερότητάς της και της αυξανόμενης εμπιστοσύνης την οποία εμπνέει. Νοιώθουμε κάποιες αλλαγές, κάποια κίνηση στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα. Βάζουμε δειλά το μικρό μας δακτυλάκι στην πισίνα και ετοιμαζόμαστε να κάνουμε βουτιά… οι αποδόσεις μπορεί, ελπίζουμε, να αυξηθούν με γεωμετρική πρόοδο». Αυτή είναι η γλώσσα ενός ανθρώπου ο οποίος δεν είναι προσκολλημένος αποκλειστικά στο επιχειρείν, αλλά και συμπονεί τη χώρα των προγόνων του. Ο Κουδούνης με ρώτησε αν το Ναύπλιο, η έδρα του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών, είχε αδριάντα του Κολοκοτρώνη, του αγαπημένου του ήρωα. Επιχειρηματίες όπως ο Calamos, ο Kουδούνης και ο Metropoulos είναι ένθερμοι Έλληνες, αλλά δεν είναι επ’ουδενί αυτάρεσκοι κάτοικοι μιας ουτοπίας.
Στο τέλος της εκδήλωσης ο Δήμαρχος Αθηναίων επέδωσε τα εφετινά βραβεία της Capital Link. O Mιχάλης Τσαμάζ, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ, έλαβε το Greek 2017 Capital Link CSR Leadership Award. Στον Νικόλαο Λογοθέτη, συνιδρυτή της Concordia Summit και εκτελεστικό μέλος του ΔΣ της Libra Group, απονεμήθηκε το International 2017 Capital Link CSR Leadership Award. Από το 2011 η πρωτοβουλία Concordia, έχει καθιερωθεί ως το «ελληνικό Davos», έχοντας οργανώσει έξι διεθνείς συνόδους κορυφής στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Διαπρύσιος ομιλητής, ο Λογοθέτης κάλεσε τους Έλληνες και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και, ιδιαιτέρως, τους δανειστές μας «να παύσουν τις βιτριολικές αλληλοκατηγορίες και να θέσουν τέρμα στην τιμωρία και την απελπισία». Και συνέχισε, «ένα τέταρτο της ελληνικής οικονομίας έχει εξαφανισθεί εξαιτίας της κρίσης η οποία έχει μεγαλύτερη διάρκεια από τη μεγάλη ύφεση στις ΗΠΑ στη δεκαετία του ’30. Η Ελλάδα έχει υπερβεί το σημείο εξάντλησης». Η κατακλείδα της ομιλίας του ήταν ένα σάλπισμα ελπίδος: «Η Ελλάδα χρειάζεται ελπίδα, συμπόνοια, ελάφρυνση του χρέους και ένα σχέδιο για σταθερή ανάπτυξη. Αν ελευθερώσετε την Ελλάδα, η Ελλάδα θα το ανταποδώσει με ανανεωμένη οικονομική επιτυχία και με νέες ιδέες!».
Η Ελπίδα είναι χριστιανική αρετή με ειδωλολατρικό παρελθόν. Χωρίς αυτήν οι Αρχαίοι δεν μπορούσαν να προσευχηθούν, πολύ περισσότερο να αποδυθούν στον αγώνα του οικονομικού τους βίου, ως επί το πλείστον αγροτικού. Η ομιλία του Ν. Λογοθέτη μού θύμισε τον μύθο για το πιθάρι της Πανδώρας, τον οποίο μνημονεύει ο Ησίοδος, περίπου το 700 π.Χ., στα Έργα και Ημέραι, ένα ποίημα για την αναπόδραστη ανάγκη των θνητών να καλλιεργούν τη γη. Το μεγάλο δοχείο της Πανδώρας ήταν, κατά πάσαν πιθανότητα, χάλκινο. Περιέκλειε ερμητικά τη δυστυχία σε άπειρες ποικιλίες. Η γυναίκα αυτή, παρασυρμένη από περιέργεια, όπως η Εύα στον Κήπο της Εδέμ, άνοιξε το πιθάρι. Θάνατος, αρρώστιες, άγχη, αναρίθμητα δεινά ξεχύθηκαν στον αέρα ωσάν μικροί, αόρατοι βρικόλακες οι οποίοι έκτοτε επιτίθενται σιωπηρά στους ανθρώπους. Μόλις κατάλαβε το λάθος της η Πανδώρα, έβαλε πάλι βιαστικά το πώμα στο πιθάρι- όμως, μόνον η Ελπίδα δεν είχε προφθάσει να φύγει και έμεινε μέσα. Ως ευλογία ή ως κατάρα;
Κατά πολλούς μελετητές, ο Ησίοδος εννοούσε την Ελπίδα με τη σημασία της προσδοκίας της ευημερίας, η οποία ενθαρρύνει την εργασία. Το ποίημά του, άλλωστε, διακηρύσσει την εργασία σε ένα μη παραδεισένιο κόσμο. Η Ελπίδα είναι ευλογία, ένα πολύτιμο στοιχείο, την οποία οι γεωργοί πρέπει να αποθηκεύσουν. Ο Νικόλαος Λογοθέτης μίλησε για την Καλή Ελπίδα. Αυτή η προσδοκία παρεκίνησε το 1488 τον Πορτογάλο θαλασσοπόρο Μπαρτολομέου Ντιάζ να περιπλεύσει το νοτιοδυτικό ακρωτήρι της Αφρικής, το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδος, για να φθάσει στον Ινδικό Ωκεανό. Όντως· η Ελλάδα χρειάζεται καλή ελπίδα.
