Πως διαμορφώνονται οι προοπτικές για την Ενωμένη Ευρώπη- θα καταφέρει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις ή θα καταρρεύσει υπό το βάρος των σημερινών της αδιεξόδων; Διαβάστε μια εξαιρετική ανάλυση για την υποκριτική στάση και τα πολιτιστικά στερεότυπα που εκφράζονται από τον ίδιο τον γερμανό Υπ.Οικ.
ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ
«στο σταυροδρόμι της Αρετής και της Κακίας»
Γράφει ο Σωκράτης Σίσκος
Α’ ΜΕΡΟΣ
Έρχονται κάποιες κρίσιμες στιγμές κατά τις οποίες ένα άτομο, ένα σύνολο ατόμων ή ένα ολόκληρο κράτος, βρίσκεται σε σταυροδρόμι και θα πρέπει να πάρει σωστές αποφάσεις που θα καθορίσουν αμετάκλητα τη μελλοντική του πορεία. Σε ένα τέτοιο σταυροδρόμι σταμάτησε αμήχανη σήμερα, το 2017, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι ένα έτος εκλογών για τα δυο μεγάλα και ισχυρότερα κράτη της Ευρώπης, τη Γερμανία και τη Γαλλία, αλλά και με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, τα οικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα σ’ όλο τον κόσμο θα επανατοποθετηθούν για νέους προβληματισμούς και σχεδιασμούς. Η επιλογή του σωστού δρόμου από τους ευρωπαίους ηγέτες θα οδηγήσει, είτε στην ειρήνη και στην ευημερία των λαών, είτε στους άγριους ανταγωνισμούς και στη μιζέρια.
Αυτές τις κρίσιμες στιγμές σε πρωτόγνωρα σταυροδρόμια, μας τις παρουσίασε με έκδηλο τρόπο ο Πρόδικος ο Κείος (από την κυκλαδίτικη Κέα ή Τζια) και μας τις διέσωσε ο Ξενοφών. Στα «Απομνημονεύματά» του (σε γλώσσα που και σήμερα είναι εύκολα κατανοητή) και παίρνοντας αφορμή από τις νουθεσίες του Σωκράτη προς τον Αρίστιππο, μας περιγράφει με συναρπαστικό τρόπο το μυθολογικό δίλημμα του Ηρακλή μπροστά στην Αρετή και στην Κακία. Η εκπρόσωπος του κακού (όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις) πρόβαλε πειστικά επιχειρήματα λέγοντας: «Ἐννοεῖς, ὦ Ἡράκλεις, ὡς χαλεπὴν καὶ μακρὰν ὁδὸν ἐπὶ τὰς εὐφροσύνας ἡ γυνή σοι αὕτη διηγεῖται; ἐγὼ δὲ ῥᾳδίαν καὶ βραχεῖαν ὁδὸν ἐπὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἄξω σε». Ο Ηρακλής διάλεξε το δρόμο της Αρετής και έμεινε στην ιστορία, με τις πράξεις του, ως το ηρωικό πρότυπο του ελληνισμού. Οι σημερινοί ευρωπαίοι ηγέτες με ποια μορφή υστεροφημίας θα μείνουν στην ιστορία;
Στο προηγούμενο άρθρο μας που δημοσιεύτηκε στην «ΠΡΟΟΔΟ» στις 15 Φεβρουαρίου, διαπιστώσαμε με θλίψη πως κάποιοι από τους ευρωπαίους ηγέτες δεν έχουν τέτοιου είδους διλήμματα και επιλέγουν «το δρόμο τους» αδιαφορώντας για τις τραγικές συνέπειες που θα έχει η αλαζονική απόφασή τους. Οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες, αν λάβουμε υπόψη μας τους οικονομικούς και ιδεολογικούς παράγοντες που συντέλεσαν στην αναζωπύρωση του παγγερμανισμού και στην αναγέννηση των εθνικισμών στην Ευρώπη. Οι προβλέψεις όμως δεν προκαθορίζουν την πραγματική μελλοντική εξέλιξη των γεγονότων, παρά την ύπαρξη των «αλχημιστών οικονομολόγων» του ΔΝΤ και της ΕΕ, οι οποίοι δήθεν προβλέπουν πως κάποιοι οικονομικοί δείκτες θα είναι ακριβώς 1,31 % ή 2,73 % μετά από τριάντα χρόνια. Γέμισε ο τόπος και από απατεώνες των λεγόμενων «Αγορών», σαν το Ρουμπινί ή το Σόρος, που «προφητεύουν» για να κερδοσκοπήσουν ευκολότερα στα χρηματιστήρια.
Η υστεροφημία φαίνεται πως δεν απασχολεί πλέον τους ευρωπαίους ηγέτες, αν λάβουμε υπόψη κάποια από τα ανώτατα στελέχη που κρατούσαν για χρόνια στα χέρια τους τις τύχες των ευρωπαϊκών λαών (σαν τον Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο) και αποδείχτηκαν οπορτουνιστές ολκής και από ξυπόλυτοι μαοϊκοί επαναστάτες, μετατράπηκαν (ελέω Γκόλντμαν Σακς) σε δισεκατομμυριούχους καπιταλιστές.
Υποσχεθήκαμε να αναφερθούμε στους πολιτιστικούς παράγοντες αναγέννησης των εθνικισμών και ειδικότερα στις επιδράσεις τους στον σημερινό πραγματικό ηγέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Όταν αναφερόμαστε στο σημερινό υπουργό οικονομικών της Γερμανίας, δεν ψυχογραφούμε ένα μεμονωμένο άτομο αλλά ολόκληρες οικονομικές και πολιτικές ομάδες πίεσης και συμφερόντων, αλλά και μιας σταθερής και συγκεκριμένης ιδεολογίας. Είναι η εμφανής εικόνα μιας ολόκληρης αφανούς στρατιάς ιδεολόγων. Είναι ο εκπρόσωπος μιας ιδεολογίας και αυτή θέλησε να αναδείξει ο αναρχικός ή ο θεωρηθείς ως «παράφρων», ο οποίος προσπάθησε τον Οκτώβρη του 1990 να τον δολοφονήσει (γι’ αυτό το περιστατικό θα μιλήσουμε στο Β’ Μέρος άρθρου). Είχε τότε ομολογήσει πως «είχε προβεί σε αυτή την πράξη για να εκδικηθεί τον φυσικό και ψυχολογικό τρόμο του (γερμανικού) κράτους, δολοφονώντας ένα ηγετικό στέλεχος που αποτελούσε το ιδανικό σύμβολο της σκληρότητας της κρατικής εξουσίας».
Τα πολιτιστικά στερεότυπα του Σόιμπλε που οριοθετούν και τις πολιτικές του πράξεις στη Γερμανία αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, τις αναδεικνύει με γλαφυρό τρόπο ο αναπληρωτής αρχισυντάκτης της εφημερίδας «La Tribune» Ρομαρίκ Γκοντέν. Σε άρθρο του στις 28-2-2015 με τίτλο «Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο αινιγματικός ευρωπαίος», περιγράφει τις προτεσταντικές εμμονές του γερμανού υπουργού και γράφει: «Οι αντιφάσεις του είναι εμφανείς. Για να τις αναλύσουμε θα πρέπει να κατανοήσουμε από που μας έρχεται. Γεννημένος το 1942, μέσα στη δίνη του πολέμου, από μια οικογένεια προτεσταντών μέσα στο σούπερ καθολικό Fribourg-en-Brisgau, ο ομοσπονδιακός υπουργός οικονομικών είναι ‘’ένα προϊόν της κουλτούρας του’’. Ο προτεσταντισμός της περιοχής του Μπάντεν, στον οποίο ο υπουργός είναι πιστός, είναι ένας (φανατικά) αμυντικός προτεσταντισμός, μια απαιτητική θρησκεία με αξίες την προσπάθεια, την εργασία, την υποταγή στους κανόνες και την ανταμοιβή, αν αυτό απαιτείται, με ταλαιπωρία και πόνο». Πολλοί αναγνώστες δεν θα μπορέσουν, ίσως, να εντοπίσουν κάτι το μεμπτό σ’ αυτές τις θρησκευτικές ιδιότητες του Σόιμπλε, αν δεν ενημερωθούν για τα «προϊόντα αυτής της θρησκευτικής κουλτούρας», τα οποία εμπεριέχουν στοιχεία κοινωνικής, πολιτικής, και κρατικής συμπεριφοράς που προσομοιάζουν με τη «σαρία» των μουσουλμάνων ή (όπως σημειώνει ο Βέμπερ) και με κάποια στοιχεία της εμποροοικονομικής νοοτροπίας των ιουδαίων. Η εργασία, το καθήκον, η απόκτηση πλούτου, η τυφλή υπακοή στους ηγέτες και η συμπεριφορά προς το συνάνθρωπο ή προς άλλα έθνη, δεν αποτελούν απλά κοινωνικά στοιχεία επιβίωσης ή φυσιολογικών ανθρώπινων σχέσεων, αλλά θεϊκές επιταγές σε καθορισμένο και απαράβατο πλαίσιο, για τις οποίες οι παραβάτες θα πρέπει να τιμωρούνται ανελέητα όχι από το θεό αλλά από τους συνανθρώπους τους και το κράτος. Για την κατανόηση της συμπεριφοράς του Σόιμπλε και των ομοίων του στα πλαίσια της ΕΕ και ειδικότερα στο θέμα του ελληνικού χρέους (όπου υπάρχουν και γενικότερες γεωστρατηγικές επιδιώξεις), θα πρέπει να αναφερθούμε και πάλι, όπως στο προηγούμενο άρθρο μας, στο Μαξ Βέμπερ και στο έργο του «Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού». Θα επισημάνουμε επιτροχάδην κάποια βασικά σημεία αυτού του εκπληκτικού για την αρτιότητά του επιστημονικού έργου, χάρη στο οποίο ο γερμανός κοινωνιολόγος θεωρήθηκε ισάξιος του «πατέρα της κοινωνιολογίας», του Εμίλ Ντιρκέμ.
Στο Α’ Μέρος του Α’ Κεφ. του έργου, όπου αναλύεται το πνεύμα του καπιταλισμού από προτεσταντικής σκοπιάς, ο Βέμπερ παρουσιάζει με απλά αλλά ουσιαστικά μικρά παραδείγματα αυτό «το πνεύμα». Ο συγγραφέας παραθέτει κάποιες απόψεις ενός ακραιφνούς θεωρητικού του προτεσταντισμού και του καπιταλισμού, ενός εκ πεποιθήσεως «κυνηγού χρημάτων και απόκτησης πλούτου», του Βενιαμίν Φραγκλίνου. Αυτός, «ο πατέρας του αμερικανικού έθνους», με τα αμέτρητα επαγγέλματα (τυπογράφος, εφευρέτης, φυσικός, διπλωμάτης, φιλόσοφος, πολιτικός κλπ), θεωρούσε πως η απόκτηση πλούτου με το ξέφρενο κυνήγι του κέρδους «είναι ένα ηθικό καθήκον και μια απαράβατη εντολή του θεού». Για τον Φραγκλίνο, έναν προτεστάντη καλβινιστή και υψηλόβαθμο μασόνο, η απόκτηση κέρδους αποτελούσε το χριστιανικό «σύμβολο της πίστεως» και γι’ αυτό ο Βέμπερ (αν και ο ίδιος συντηρητικός και προτεστάντης, αλλά εκπληκτικά αμερόληπτος στα συμπεράσματα της επιστημονικής του μελέτης ), τον θεωρούσε πρότυπο για να εκφράσει το προτεσταντικό «ήθος» ενός κερδοσκοπικού καπιταλισμού. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος είναι ο άνθρωπος ο οποίος, επηρεασμένος από τις καλβινιστικές ιδέες του πατέρα του, εφάρμοσε στην πράξη το αξίωμα του Καλβίνου για τη σωτηρία της ψυχής ενός χριστιανού. Αυτή επιτυγχάνεται μόνο με τη sola fide (μόνο με την πίστη) διότι οι πράξεις των ανθρώπων είναι αποτέλεσμα των δικών τους ενεργειών, για τις οποίες πρέπει να αμείβονται ή να τιμωρούνται σκληρά από τους συνανθρώπους τους, ενώ ο θεός είναι αμέτοχος σε ότι δεν έχει άμεση σχέση με την πίστη. Κατά την προτεσταντική θεωρητική και δογματική προσέγγιση των ιερών χριστιανικών κειμένων, ορισμένοι πιστοί προορίζονται αμετάκλητα από το θεό για να ευτυχήσουν σ’ αυτή τη ζωή αλλά και να αποκτήσουν, μετά θάνατον, την αιώνια βασιλεία. Όλοι οι άλλοι, αμετάκλητα κι’ αυτοί, παρά το γεγονός πως θα παραμείνουν ως μέλη της εκκλησίας, είναι προκαταδικασμένοι από το θεό στον αιώνιο θάνατο.
Παρά τις δογματικές διαφορές στις διδασκαλίες Λουθηρανών και Καλβινιστών, στην πράξη αυτό το αδυσώπητο πνεύμα του προτεσταντισμού πήρε μια ενιαία και ολοκληρωμένη μορφή στις γερμανόφωνες περιοχές το 1933, όταν ο Χίτλερ ένωσε τα δυο δόγματα σε μια και μοναδική ευαγγελική εκκλησία της Γερμανίας. Οι θεωρίες του Λούθηρου για την εργασία, το καθήκον και την υποταγή του ατόμου στο σύνολο, ως θεϊκά εμπνευσμένος αυτοσκοπός της ύπαρξης του ανθρώπου και οι αντιλήψεις του Καλβίνου για την προεπιλογή από το θεό των λίγων προνομιούχων και των πολλών κολασμένων, αποτελούν βιώματα που, κατά καιρούς, ανατροφοδοτούν τη γιγάντωση του παγγερμανισμού. Όπως διαπιστώσαμε η ιδιόμορφη και ενιαία γερμανική προτεσταντική ηθική, η οποία επηρεάζει και τις ανθρώπινες κοινωνικές σχέσεις, έχει επίδραση στην προσπάθεια ατόμων ή κρατών να κυριαρχήσουν και να καταστούν οι λίγοι προνομιούχοι που θα έχουν τη θεία χάρη και στη γη αλλά και στον ουρανό. Αντίθετα, η Καθολική Εκκλησία (η δεύτερη μεγάλη εκκλησία της Γερμανίας), αλλά και η απόλυτα αποστασιοποιημένη από τους οικονομικούς παραγωγικούς μηχανισμούς του καπιταλισμού Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, θεωρούν πως δεν αρκεί «μόνον η πίστη», αλλά αυτή θα πρέπει να αποδεικνύεται με αγαθοεργίες και πράξεις αγάπης προς τους συνανθρώπους μας. Η εργασία ή το καθήκον, απαραίτητα εργαλεία επιβίωσης του ατόμου σε μια κοινωνία, δεν είναι αυτοσκοπός και ο υπέρτατος στόχος της ύπαρξης του ανθρώπου στη γη. Ούτε η συσσώρευση πλούτου είναι το αποτέλεσμα θεϊκής επιταγής που οδηγεί στην ευτυχία και την ουράνια βασιλεία, αλλά η συνέπεια ενός άπληστου και «διεστραμμένου ενστίκτου» (κατά την έκφραση του Βέμπερ), το οποίο παραγνωρίζει υπέρτατες ανθρώπινες αξίες για να αποκτήσει κάποιος υλικά αγαθά, που ο πιστός χριστιανός δεν τα παίρνει και ούτε τα χρειάζεται στον τάφο του.
Ίσως, με την πρόχειρη και υπερβολικά σύντομη παράθεση κάποιων στερεοτύπων της προτεσταντικής ηθικής, οι αναγνώστες να κατανόησαν «τα προϊόντα της κουλτούρας του Σόιμπλε», στα οποία αναφέρθηκε ο Ρομαρίκ Γκοντέν. Με αυτό τον τρόπο γίνεται εύκολα αντιληπτό, για ποιο λόγο ο γερμανός υπουργός οικονομικών και οι ομοϊδεάτες του χρησιμοποιούν τα στερεότυπα για «τεμπέληδες και απατεώνες Έλληνες, που ποτέ δεν πληρώνουν τα χρέη τους». Προσπαθούν να διεγείρουν τις ευαισθησίες του γερμανικού λαού για την «ιερή εργασία» και το «μισητό χρέος», για να επιτύχουν άλλους στόχους στους κόλπους της ΕΕ και της Ευρωζώνης (π.χ. δημιουργία της βόρειας οικονομικής ζώνης του ευρωμάρκου). Για τους προτεστάντες γερμανούς πολίτες (είναι οι πολυπληθέστεροι, οι πλουσιότεροι και οι πολιτικά παντοδύναμοι), ο τεμπέλης και ο σπάταλος είναι «κοινοί εγκληματίες» στους οποίους δεν θα πρέπει να επιδεικνύεται ούτε ο παραμικρός οίκτος. Ο φτωχός οφειλέτης είναι εξ ορισμού ένοχος και αφερέγγυος και αν ακόμα έχει την τίμια πρόθεση να εξοφλήσει το χρέος του. Δεν είναι απλή σύμπτωση που στη γερμανική γλώσσα το χρέος (Schulden) είναι ομόρριζη λέξη με την ενοχή (Schuld). Να γιατί ο Σόιμπλε, μαζί με τους δρακόντειους όρους για τη «βοήθεια σωτηρίας της Ελλάδας» (έτσι λένε τώρα τα τοκοφόρα ή τοκογλυφικά δάνεια) επιζητεί, με προτεσταντική σκληρότητα και την τιμωρία της «ένοχης» χώρας μας.
Για το Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, το πανίσχυρο και σκοτεινό αυτό πρόσωπο της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, θα μιλήσουμε εκτενέστερα στο Β’ Μέρος αυτού του άρθρου. Η πολιτική του δύναμη αποκαλύφθηκε αμέσως μετά την εμφάνιση της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, το 2009, για να καταστεί ο πανίσχυρος ηγέτης της ΕΕ. Όπως αποδείχτηκε στην πράξη, ακόμα και οι αξιωματούχοι μεγάλων χωρών όπως της Γαλλίας, Ιταλίας ή Ισπανίας, σκύβουν δουλικά το κεφάλι τους μπροστά του, ακόμα και όταν προκαθορίζει, με δηλώσεις του στα «δικά του» ΜΜΕ, τα μέτρα που θα λάβουν ή πρέπει να λάβουν οι εκλεγμένοι ηγέτες των κρατών μελών της Ευρωζώνης. Διότι σε μια Ένωση χωρίς ίχνος οικονομικής αλληλεγγύης ανάμεσα στα κράτη/μέλη, παντοδύναμος είναι «ο ανεξέλεγκτος ταμίας που έχει το πορτοφόλι». Απομένει να δούμε για πόσο ακόμα χρονικό διάστημα θα διατηρηθεί αυτή η διογκωμένη, λόγω λιτότητας, πολιτική του δύναμη, αν ληφθούν υπόψη οι ανησυχητικές εξελίξεις στον ευρωπαϊκό πολιτικό χώρο και οι προαναγγελθείσες αλλαγές στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Πάντως, ως τις γερμανικές εκλογές του προσεχούς Σεπτεμβρίου, ο Σόιμπλε θα εξακολουθήσει να χαράσσει την οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης, αν και η ανερχόμενη αλλά κάπως αφανής εξουσία του Κλάους Ρέγκλινγκ στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) και οι συνεχείς επιθέσεις όλων των Γερμανών (Μέρκελ, Σόιμπλε, Ρέγκλινγκ) στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και στο Μάριο Ντράγκι για τα μειωμένα επιτόκια, δείχνει μια Γερμανία που είναι αποφασισμένη να παίρνει και στο μέλλον, έστω και με αλλαγές προσώπων, τις βασικές οικονομικές αποφάσεις στην ΕΕ.
Η αποκάλυψη (στο επόμενο κείμενό μας) της άγνωστης σε πολλούς διπλής προσωπικότητας του γερμανού υπουργού οικονομικών, ο οποίος θεωρείται ηγέτης πανίσχυρων οικονομικών κέντρων που επιδιώκουν ανεπιθύμητες από τους ευρωπαϊκούς λαούς εξελίξεις στις αξίες και τους θεσμούς της ΕΕ, θα διαφωτίσει πληρέστερα και τον ηροστράτειο ρόλο του (στα γερμανικά το herostrat υποδηλώνει τον αδίστακτο που διψά για δόξα) στην ελληνική κρίση χρέους. Μια κρίση η οποία, από λανθασμένες εκτιμήσεις, αποδιοργάνωσε τελείως το ήδη καχεκτικό κοινωνικό κράτος και ανέκοψε, για χρόνια, την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Προφανώς αυτή η καθυστέρηση δεν οφείλεται μόνο στη μυωπική και συμφεροντολογική πολιτική της Γερμανίας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αλλά και στις διαμάχες της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας, η οποία δεν κατάφερε να αρθρώσει ενιαίο και συμπαγή «ελληνικό λόγο» σε παράλογες απαιτήσεις των δανειστών. Η διχόνοια, «η δολερή» (όπως την αποκάλεσε και ο εθνικός μας ποιητής), κάποιες φορές ξεπερνά, σε εθνικά θέματα, τα όρια του μέτρου και οδηγεί στον παραλογισμό. Σε πρόσφατη συζήτηση στην Ευρωβουλή για το ελληνικό δημόσιο χρέος, υπήρξαν θλιβερές κομματικές διαμάχες χαμηλού επιπέδου από έλληνες ευρωβουλευτές, παρά τη γνωστή ρήση του Κωνσταντίνου Καραμανλή πως εκτός Ελλάδας «δεν μιλάμε ποτέ για τις κομματικές μας διαφορές». Το ταπεινωτικό, το εξευτελιστικό θα μπορούσα να πω, σε όλη αυτή την υπόθεση είναι πως, ένας ξένος ευρωβουλευτής άσκησε κριτική για αυτές (όπως είπε), «τις κομματικές ελληνικές κοκορομαχίες», σε μια στιγμή που γινόταν μια κρίσιμη και σοβαρή συζήτηση για το ελληνικό χρέος.
Β’ ΜΕΡΟΣ
Στο Α’ Μέρος αυτού του άρθρου επισημάνθηκαν οι ιδιόμορφες πολιτιστικές επιδράσεις, που διαμόρφωσαν το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του γερμανού υπουργού οικονομικών. Επίσης μιλήσαμε για τον πολιτικό του ρόλο στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και τις επιρροές της κουλτούρας του στη γενικότερη πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά του. Πολλοί πιστεύουν πως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι ένα άτομο με διπλή πολιτική προσωπικότητα, προσπαθώντας έτσι να επιτύχει καλύτερα τους στόχους που επιδιώκει για να ικανοποιήσει τα αιτήματα της ομάδας των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που εκπροσωπεί. Ας βάλουμε λοιπόν τα πράγματα στη σειρά τους, για να δούμε ποιο πραγματικά είναι αυτό το αινιγματικό, συνοφρυωμένο, σκοτεινό και αγέλαστο άτομο, το οποίο παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στις εξελίξεις, οι οποίες συντέλεσαν στην εκτροπή της ΕΕ από τις παραδοσιακές της αξίες της αλληλεγγύης και της ισότητας των κρατών/μελών της.
Κάποιοι θεώρησαν πως ο Σόιμπλε αντιπροσωπεύει το σκληρό αλλά συνετό Ευρωπαίο, ο οποίος εκφράζει τις ευρωπαϊκές αξίες του ανθρωπισμού και τις ανεκτικότητας, με στόχο να επιτύχει καλύτερα «και νοικοκυρεμένα» την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Ο ίδιος ενισχύει αυτό το προφίλ, παρά το γεγονός πως αναγνωρίζει ότι έχει καταστεί το πιο μισητό και αμφισβητούμενο πολιτικό πρόσωπο σε όλη την Ευρώπη, εκτός βέβαια από τη Γερμανία και τους «δορυφόρους» της. Η άλλη πλευρά τον θεωρεί πολιτικό με ολοκληρωτικές αντιλήψεις, έναν κρυφοναζιστή, που με τις πράξεις του (απόρριψη της αρχής της αλληλεγγύης, σκληρή λιτότητα, μετατροπή της ΕΕ σε γερμανική Ευρώπη κλπ), ενισχύει τις τάσεις του ευρωσκεπτικισμού και τη γιγάντωση των ακροδεξιών κομμάτων. Ας δούμε μερικές από τις αντικρουόμενες απόψεις για να οδηγηθούμε σε κάποια συμπεράσματα.
Το 2010, στην κορύφωση της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης (την οποία για λόγους σκοπιμότητας ονόμασαν ελληνική), ο Σόιμπλε θεωρήθηκε ως ο ισχυρός πολιτικός ευρωπαίος που αγωνιζόταν για τη σωτηρία της Ευρώπης, του ευρώ και των μεσογειακών χωρών, κυρίως της Ελλάδας. Εντούτοις, μερικοί όπως ο Ντανιέλ Βερνιέ, την ίδια χρονιά, είχαν διαπιστώσει πως η νέα γενιά των γερμανών πολιτικών «δεν έχει τον ίδιο θερμό ζήλο για την Ευρώπη όπως οι προκάτοχοί τους». Όταν ο Βερνιέ μιλούσε για προκατόχους, εννοούσε φυσικά μόνο τον Κόνραντ Αντενάουερ και τον Χέλμουτ Κολ, τους μοναδικούς καθολικούς καγκελάριους της μεταπολεμικής Γερμανίας και τους μοναδικούς «φανατικούς Ευρωπαίους». Μετά τον Κολ και την ενοποίηση της Γερμανίας, ήταν τέτοια η άνοδος και η επικράτηση, στη γερμανική πολιτική σκηνή, του προτεσταντικού παγγερμανισμού ώστε, όπως έγραψε η εφημερίδα «Le Monde», ο υπουργός περιβάλλοντος του ομοσπονδιακού κρατιδίου του Σάαρλαντ Πέτερ Αλτμάιερ, διαπίστωσε με πικρία πως ήταν ο μόνος καθολικός αξιωματούχος σε όλο το προτεσταντικό κυβερνητικό επιτελείο. Μέσα σε ένα τέτοιο ελάχιστα φιλοευρωπαϊκό πολιτικό κλίμα, ο Σόιμπλε, ο οποίος αυτοπροβαλλόταν ως ο «μοναδικός Ευρωπαίος» στο κόμμα του, στο CDU, υμνήθηκε από το γερμανικό και διεθνή τύπο ως ο σωτήρας της Ευρώπης. Οι «Financial Times» τον χαρακτήρισαν ως τον καλύτερο υπουργό οικονομικών του έτους, η «Les Echos» του απένειμε το μεγάλο βραβείο της οικονομίας, το «Der Spiegel» τον προσομοίωσε με το αεροπλάνο «Γιουροφάιτερ» και η «Frankfurter Allgemeine» ως τον «τελευταίο ευρωπαίο» μέσα στο κόμμα του, στη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU).
Στην ακραίων δεξιών απόψεων ιταλική εφημερίδα «Ιλ Τζιορνάλε», ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και τηλεοπτικός σχολιαστής Τζιανπάολο Ρόσι, παίρνοντας αφορμή από δηλώσεις του Σόιμπλε στη γερμανική εφημερίδα «Die Zeit» (Ο Χρόνος) για την ευπρόσδεκτη στη Γερμανία μαζική είσοδο μουσουλμάνων μεταναστών, τον επέκρινε με σφοδρότητα για τις «προοδευτικές αντιευρωπαϊκές αντιλήψεις του», σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2016. Τον κατέκρινε ως φιλομουσουλμάνο. Θα πρέπει να σημειωθεί πως ένα περίπου μήνα πριν, η «Τζιορνάλε», με διευθυντή τον Αλεσάντρο Σαλούστι, είχε διανείμει μαζί με την εφημερίδα και το βιβλίο του Χίτλερ «Mein Kampf» (Ο Αγών μου). Ο Σόιμπλε, κατά τον Ρόσι, είχε δηλώσει πως θα ήταν αποτυχία για την Ευρώπη αν έκλεινε το δρόμο στους μετανάστες, διότι μια τέτοια απομόνωση θα εκφυλιστεί σε ενδογαμία, σε αιμομιξία (l’ isolamento ci farebbe degenerare nella consanguineità). Η Γερμανία, συνέχισε ο γερμανός υπουργός οικονομικών, με την είσοδο των μουσουλμάνων εμπλουτίζεται διότι με τη διαφορετικότητα δημιουργείται μια ανανεωτική δυναμική για τη χώρα.
Με τέτοιους διθυραμβικούς επαίνους από τα ΜΜΕ και με τέτοιου είδους αντιρατσιστικές και φιλομουσουλμανικές δηλώσεις στη «Die Zeit», ο γερμανός πολιτικός χαμαιλέοντας κατάφερε να ρίξει στάχτες στα μάτια όσων τον κατηγορούσαν ως κρυφοναζιστή ή ως αντιγραφέα των ολοκληρωτικών μεθόδων της «Στάζι», την εποχή που ήταν υπουργός εσωτερικών. Είναι σε όλους γνωστές οι διασυνδέσεις του με εθνικιστικούς κύκλους και με μεγάλα βιομηχανικά και τραπεζικά συγκροτήματα, αλλά και τους στενούς του δεσμούς με τη μεταπολεμική προτεσταντική Ευαγγελική Εκκλησία της Γερμανίας (Evangelische Kirche in Deutschland-EKD), «δίδυμη αδελφή» της συνώνυμης χιτλερικής (Deutsche Evangelische Kirche-DEK) του 1933. Με την αλλαγή της θέσης του «D», η ναζιστική DEK μετατράπηκε στη δημοκρατική EKD, αφού φρόντισαν να εξαφανίσουν τα έγγραφα στοιχεία και όλες σχεδόν τις φωτογραφίες των προ του 1945 συναθροίσεων των παστόρων, στις οποίες εμφανιζόταν, σε περίοπτη θέση, ο αγκυλωτός σταυρός. Οι ίδιοι ανώτατοι ηγέτες της DEK, όπως ο γνωστός στην εποχή του θεολόγος Πάουλ Αλτάους, διαλαλούσαν στα κηρύγματά τους πως η ανάληψη της εξουσίας από το Χίτλερ ήταν «ένα θείο δώρο και ένα θαύμα του Θεού». Ο γερμανός συγγραφέας Peter F. Wiener αποδεικνύει, σε πολυσέλιδη ερευνητική εργασία του, πως ο Λούθηρος ήταν ο «πνευματικός πρόγονος του Αδόλφου Χίτλερ». Αλλά και ο ίδιος ο Χίτλερ, όπως αναφέρει ο γνωστός άγγλος καθηγητής και βυζαντινολόγος Norman H. Baynes, είχε με σαφήνεια ξεκαθαρίσει πως θεωρούσε ως αληθινούς χριστιανούς τους προτεστάντες και χριστιανική εκκλησία μόνο τη γερμανική. Ο γερμανός δικτάτορας, σε μια ομιλία του, είχε διατυπώσει με σαφήνεια και χωρίς ενδοιασμούς, «πως ο χριστιανισμός (των Καθολικών) «θα ξεπεραστεί και θα επικρατήσει η γερμανική εκκλησία. Ναι, η γερμανική εκκλησία χωρίς Πάπα και χωρίς Βίβλο (εννοούσε την Παλιά Διαθήκη ως ιστορία των Εβραίων). Αν μπορούσε να είναι μαζί μας ο Λούθηρος, θα μας έδινε την ευλογία του».
Αυτή η μετονομασμένη δημοκρατική προτεσταντική εκκλησία των Λουθηρανών και Καλβινιστών, τίμησε το 2010 το άξιο τέκνο της και «τελευταίο ευρωπαίο», τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, με το «Toleranz-Preis” (βραβείο της Ανοχής). Η Ευαγγελική Ακαδημία Τούτζινγκ (Evangelische Akademie Tutzing) του απένειμε αυτό το βραβείο, διότι συνέβαλε, το 2006, στην επιτυχία μιας γερμανικής διάσκεψης για το Ισλάμ. Με τον τρόπο αυτό υποστήριξε την προσπάθεια για την κατανόηση και την ανεκτικότητα των Γερμανών σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία. Μάλιστα, για να τονισθεί περισσότερο αυτή η διατυμπανισμένη «ανοχή» του Σόιμπλε, η απονομή του βραβείου έγινε από το Μουσταφά Σέριτς, το μεγάλο μουφτή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Αυτοί οι θεατρινισμοί τελείωσαν το 2016, κατά τη μεγάλη είσοδο προσφύγων από τα νησιά της Ελλάδα προς την κεντρική Ευρώπη και κυρίως προς τη Γερμανία. Η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ επιδίωκε την είσοδο μέχρι οχτακοσίων χιλιάδων φτηνών εργατικών χεριών, για να διατηρηθούν οι εργατικές αμοιβές στα ίδια επίπεδα. Ο Σόιμπλε στην αρχή σιωπούσε, αλλά παρασκηνιακά πήρε τη θέση του τρίτου εταίρου της κυβέρνησης συνασπισμού, των Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) της Βαυαρίας, για σκληρή αντιμετώπιση των μουσουλμάνων μεταναστών. To CSU (Christlich-Soziale Union) είναι ένα κόμμα που διακρίνεται για την υπερδεξιά ιδεολογία του και τις ναζιστικές καταβολές του. Κυβερνά χωρίς διακοπή το ομόσπονδο κρατίδιο της Βαυαρίας (την καρδιά και ψυχή του παγγερμανισμού) μισό και παραπάνω αιώνα.
Ας δούμε όμως και κάποια σημεία της σκοτεινής πλευράς του γερμανού υπουργού οικονομικών, τα οποία οι ομόδοξοι διαφημιστές του κρύβουν με εντυπωσιακή επιμέλεια. Στην πραγματικότητα κανένας δεν ξέρει τι σκέφτεται και τι πολιτικές αποφάσεις θα πάρει αυτή η σκοτεινή κι’ αινιγματική πολιτική προσωπικότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής. Σε άρθρο του στο «Der Spiegel», το Σεπτέμβρη του 2012, ο γερμανός πολιτολόγος Gerd Langguth γράφει: «Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είναι μια Σφίγγα, ένα κεφάλι του Ιανού, ένα αίνιγμα που είναι αδύνατον να βρει κάποιος τη λέξη… Κανένας δεν ξέρει, ούτε η καγκελάριος Μέρκελ, τι σκέφτεται και τι αληθινά αισθάνεται αυτός ο άνθρωπος». Από την έκφρασή του και την όλη συμπεριφορά του, έδωσε σε πολλούς την εντύπωση πως είναι ένα ψυχοπαθητικό άτομο. Αρκετοί με υπονοούμενα, ακόμα και μέσα στη Γερμανία, θίγουν αυτό το πολύ ευαίσθητο θέμα, ενώ και ο έλληνας πρωθυπουργός, αντικρούοντας τις συνηθισμένες κατηγορίες του Σόιμπλε στην εφημερίδα «Die Zeit» για την Ελλάδα, μίλησε αόριστα «για όσους δεν είναι καλά στην ψυχή τους». Τα ελληνικά και ευρωπαϊκά ΜΜΕ θεώρησαν, παρά τη διάψευση από τον εκπρόσωπο τύπου της κυβέρνησης, πως αυτός ο χαρακτηρισμός αφορούσε το γερμανό υπουργό οικονομικών.
Όλες οι ενέργειες του Σόιμπλε την τελευταία εφταετία, έχουν ως στόχο τη δημιουργία φυγόκεντρων δυνάμεων στην ΕΕ, που μοιραία την οδηγούν στην αποδόμηση και στη διάλυση. Σε άρθρο της στην εφημερίδα «Le Point», η ανταποκρίτριά της στο Βερολίνο Pascale Hugues περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα πως βλέπουν οι Ευρωπαίοι αυτόν το «Σιδερένιο Άνθρωπο». Με την τεράστια πολιτική του δύναμη ανάστησε νοοτροπίες και μνήμες του παρελθόντος αλλά και αναζωογόνησε τις δυνάμεις του ευρωσκεπτικισμού. Ο δημοσιογράφος Stephan Meinhardt, ο οποίος συγκεντρώνει και ταξινομεί αξιόπιστες πληροφορίες από όλα τα γερμανικά ΜΜΕ, αποκαλύπτει πως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ενσαρκώνει το φανατικό και ολοκληρωτικών τάσεων γερμανό πολιτικό, ο οποίος δεν έχει δημοκρατικές αλλά ούτε και ανθρώπινες ευαισθησίες. Είναι ο κλασικός τύπος του γερμανού υπερεθνικιστή, καμουφλαρισμένος πίσω από τα γνωστά σημερινά φληναφήματα για δημοκρατία, ελευθερία, αλληλεγγύη, ανοχή και (κατά τη Ναόμι Κλάιν, τη συγγραφέα του βιβλίου «Το Δόγμα του Σοκ») άλλα «αξεσουάρ» της επιχειρηματολογίας πολλών πολιτικών, οι οποίοι δεν πιστεύουν ούτε στη Δημοκρατία αλλά ούτε και στην Ελευθερία. Ο ιταλός πρόεδρος της σοσιαλιστικής ομάδας του Ευρωκοινοβουλίου Τζιάνι Πιτέλα τον αποκάλεσε πρόσφατα falcone» (γεράκι).
Άλλοι, όπως ο παρ’ ολίγον δολοφόνος του Ντίτερ Κάουφμαν και η πρώην κομματική συνάδελφός του Μπριγκίτε Μπαουμάιστερ έδωσαν γι’ αυτόν τους πιο γλαφυρούς και πλήρεις χαρακτηρισμούς. Ο πρώτος, όπως ήδη έχουμε τονίσει στο Α’ Μέρος του άρθρου, τον χαρακτήρισε «ιδανικό σύμβολο της σκληρότητας της κρατικής εξουσίας». Δεν έγινε κάποια δίκη για να αποκαλυφθούν τα πραγματικά περιστατικά της απόπειρας δολοφονίας, αλλά ο δράστης κλείστηκε αμέσως σε ψυχιατρική κλινική και μεταγενέστερα σε κατ’ οίκον επιτήρηση. Μερικοί κατηγόρησαν το Σόιμπλε πως «χειραγώγησε τα ΜΜΕ» για να μην έρθουν στο φως ανεπιθύμητες και επιβαρυντικές γι’ αυτόν πληροφορίες. Όταν ο Κάουφμαν αποφυλακίστηκε με περιοριστικούς όρους φάνηκε, από τις δηλώσεις του στο ραδιόφωνο και στις εφημερίδες (αφού πρώτα ζήτησε συγγνώμη από το Σόιμπλε), πως αιτιολόγησε την πράξη του με επιχειρήματα ενός «αναρχικού με σώας τας φρένας». Εκτός του άλλων ισχυρίστηκε πως είχε εξοργισθεί με το Σόιμπλε, για την πρότασή του «να εκτελούνται χωρίς δίκη όσοι επιχειρούν τρομοκρατικές πράξεις». Αργότερα, γύρω στο 2014, τα ίχνη του χάθηκαν, όπως ενημέρωσε τους αναγνώστες της και η ψηφιακή εφημερίδα «protothema /themanews.com» της 14-7-2015.
Η Μπριγκίτε Μπαουμάιστερ, η βουλευτής και ταμίας του CDU που αποκάλυψε το σκάνδαλο της δωροδοκίας του Σόιμπλε, στο βιβλίο που έχει εκδώσει το 2004 αλλά και σε συνέντευξή της στη γερμανική τηλεόραση, τον χαρακτήρισε ως «ψυχρό, αλαζόνα και ως άνθρωπο με έμφυτη καταστροφική βαρβαρότητα». Επίσης δήλωσε πως δεν έκανε τις αποκαλύψεις από μνησικακία, αλλά γιατί πίστευε πως αυτός ο άνθρωπος ήταν ακατάλληλος να αναδειχθεί πρόεδρος του κόμματος και μελλοντικός καγκελάριος. Η δωροδοκία αυτή από τον μεσάζοντα του σιδηροβιομηχανικού συγκροτήματος Tyssen, τον έμπορο όπλων Καρλχάιντζ Σράιμπερ, κόστισε στο Σόιμπλε την απώλεια της προεδρίας του CDU και άνοιξε το δρόμο για την Άγκελα Μέρκελ. Μια γυναίκα που ο Σόιμπλε, δεύτερος στην ιεραρχία του κόμματος, τη θεωρούσε σχεδόν ανίκανη να καταλάβει στο κόμμα ένα μεγάλο αξίωμα και ο τότε καγκελάριος Χέλμουτ Κολ, που την ανέδειξε στην κομματική ιεραρχία, τη θεωρούσε μια αδέξια «που δεν ήξερε να φάει κανονικά με μαχαίρι και πιρούνι». Αυτή «η αδέξια», με την ήρεμη στάση της και την αποφυγή κάθε πολιτικής σύγκρουσης με τον κομματικά πανίσχυρο Σόιμπλε, εκλέχτηκε, χάρη και σε μια σειρά απρόβλεπτων συμπτώσεων, υποψήφια της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU) στις εκλογές του 2005 και από τότε, για μια ολόκληρη δωδεκαετία, είναι μια δημοφιλής καγκελάριος της Γερμανίας.
Ο Σόιμπλε δεν κατάφερε, λόγω του σκανδάλου της δωροδοκίας του, να αναδειχθεί σε καγκελάριο αλλά, με τύχη την ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και την πολιτική της λιτότητας, κατόρθωσε για μια εφταετία να καταστεί ο πραγματικός ηγέτης της Ευρώπης. Η Μέρκελ, νιώθοντας ίσως αισθήματα ενοχής που «του είχε κλέψει την καγκελαρία», επιβεβαίωνε με την ουδέτερη στάση της σε αποφάσεις του Σόιμπλε με πανευρωπαϊκές επιδράσεις, πως «ήταν ένα χαρτονόμισμα τυπωμένο μόνο από τη μια πλευρά του» και συνεπώς χωρίς καμιά αξία. Οι γνωστοί κύκλοι του Σόιμπλε αρέσκονταν πάντα να υποστηρίζουν σκωπτικά πως, μόνο όταν μπαίνει στην άλλη πλευρά του χαρτονομίσματος «το μυαλό του Σόιμπλε», τότε η καγκελάριος αποκτά την τεράστια δύναμη και αξία της.
Το Σεπτέμβρη αυτού του χρόνου θα πραγματοποιηθούν γενικές βουλευτικές εκλογές στη Γερμανία. Τότε θα διαπιστώσουμε αν, αυτός ο γερμανός πολιτικός θα ολοκληρώσει για την Ευρώπη το έργο που σχεδίασε, ή αν με την ψήφο του ο γερμανικός λαός θα τον αποκλείσει από το πανίσχυρο σημερινό πόστο εξουσίας. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως και μέσα στη σημερινή Γερμανία υπάρχουν τεράστιες φιλειρηνικές και φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες ανησυχούν γι’ αυτές τις εμφανείς πλέον ακροδεξιές πολιτικές τάσεις κάποιων που επιδιώκουν (με οικονομικά όπλα) να αναστηθεί ένα τέταρτο Ράιχ. Αυτοί, στη γερμανική κυβέρνηση της τελευταίας δεκαετίας και κρυμμένοι πίσω από το Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, κατάστρεψαν το ήρεμο, φιλειρηνικό και φιλοευρωπαϊκό προφίλ της μεταπολεμικής Γερμανίας, που με τόσο κόπο και υπομονή σμίλεψαν ο Κόνραντ Αντενάουερ και ο Χέλμουτ Κολ. Ο γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, ο μεγαλύτερος σήμερα ευρωπαίος φιλόσοφος, είχε εκφράσει την πικρία του γι’ αυτούς τους «γερμανούς επιτηρητές της πειθαρχίας που έπαιξαν, που σπατάλησαν το γερμανικό πολιτικό κεφάλαιο» (Deutsche Zuchtmeister haben politisches Kapital verspielt). Έχασαν, συμπλήρωσε, ένα μεγάλο ηθικό κεφάλαιο το οποίο η Γερμανία προσπάθησε και κέρδισε εδώ και μισόν αιώνα.
Μάρτιος 2017
