Όλες οι κατηγορίες:

Φανή Πεταλίδου
Ιδρύτρια της Πρωινής
΄Έτος Ίδρυσης 1977
ΑρχικήΑναλύσειςΟι επιδιώξεις της Τουρκικής πολιτικής στην Κύπρο

Οι επιδιώξεις της Τουρκικής πολιτικής στην Κύπρο

- Advertisement -

Η διαχρονική στρατηγική της Τουρκίας αποβλέπει στην υπονόμευση της Κυπριακής Δημοκρατίας-Τα όπλα της Κύπρου και ο διεθνής παράγοντας

Κυπριακό Ζήτημα: Ένας Ατελείωτος Λαβύρινθος

Της Ξένιας Κότσιρα-Power Politics


Η Κύπρος είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου, μετά τη Σικελία και τη Σαρδηνία. Η γεωγραφική της θέση είναι πολύ σημαντική, καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική, και αποτελεί ένα διεθνές εμπορικό και επιχειρησιακό κέντρο. Κατέχει την ένατη θέση στο τομέα της ναυτιλίας παγκοσμίως, και αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι οι θαλάσσιες δραστηριότητες των Κυπρίων συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο της χώρας. Τα θαλάσσια σύνορά της αποτελούνται από έξι κράτη (Ελλάδα, Τουρκία, Ισραήλ, Λίβανο, Αίγυπτο και Συρία), η πλειοψηφία των οποίων δεν ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναφορικά με φλέγοντα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, εδώ και πολλές δεκαετίες έχει δημιουργηθεί μια τουρκοκυπριακή διαμάχη, γνωστή και ως Κυπριακό Ζήτημα. Η Τουρκία, μάλιστα, ακολουθεί μια επιθετική πολιτική και στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο εν λόγω κείμενο θα γίνει αναφορά στους λόγους και στην ερμηνεία αυτής της αντιπαράθεσης, υπό το πρίσμα των διπλωματικών εξελίξεων, στο πλαίσιο εξεύρεσης μιας αναγκαίας βιώσιμης λύσης.

- Advertisement -

1974-2017: 43 χρόνια απο την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο

Την αυγή της 20ης Ιουλίου 1974 πραγματοποιήθηκε στις ακτές της Κερύνειας απόβαση τουρκικού στρατού και στρατιωτικών αεροσκαφών, τα οποία κάλυπταν τον κυπριακό ουρανό. Η επιχείρηση αυτή είχε το κωδικό όνομα »ΑΤΤΙΛΑΣ». Η Τουρκία υποστήριζε ότι επρόκειτο για ειρηνική επέμβαση, και ότι θα λειτουργούσε ως εγγυήτρια της ανεξαρτησίας του νησιού και της επαναφοράς της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, η οποία είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974.

Οι τουρκικές δυνάμεις προχώρησαν σε εχθροπραξίες εναντίον άοπλων πολιτών οι οποίοι δολοφονήθηκαν, γυναικών οι οποίες βιάστηκαν, και αιχμαλώτων στρατιωτών οι οποίοι εκτελέστηκαν. Μάλιστα, δεν ήταν λίγοι και οι Ελληνοκύπριοι που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες στην ίδια την πατρίδα τους, ενώ άλλοι παρέμειναν εγκλωβισμένοι στις κατεχόμενες περιοχές (Γεωργιάδης, 2016).

Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε αργοπορημένη αντίδραση από την ελληνική πλευρά, η οποία υποστήριζε -επηρεασμένη από τους Αμερικάνους- ότι επρόκειτο για στρατιωτική άσκηση των Τούρκων. Παράλληλα, κηρύχθηκε επιστράτευση χωρίς, όμως, τη θετική έκβαση αυτής, εξαιτίας της στρατιωτικής αποδιοργάνωσης του στρατού. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως τραγική ειρωνεία, καθώς τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο η Ελλάδα τελούσε υπό δικτατορικό καθεστώς. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) προχώρησε άμεσα σε ψήφισμα, το οποίο προέβλεπε την αποχώρηση του ξένου στρατιωτικού δυναμικού από την Κύπρο. Η ομόφωνη αυτή απόφαση, ωστόσο, αγνοήθηκε από την Τουρκία. Επιπλέον, σε διεθνές επίπεδο παρατηρήθηκε μια αδρανής και χλιαρή αντίδραση κατά του »ΑΤΤΙΛΑ».

Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω πρωτοβουλιών ήταν η κατοχή του 36% της Μεγαλονήσου από τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, με βίαιες και αυταρχικές διαδικασίες. Η Τουρκία κατέλαβε το βόρειο τμήμα της Κύπρου, το οποίο αντιπροσώπευε το 70% του οικονομικού δυναμικού. Το 1983 εγκαθιδρύθηκε στο τμήμα αυτό η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, ένα ψευδοκράτος που αναγνωρίζεται, μέχρι και σήμερα, ως ανεξάρτητο μόνο από την Τουρκία, καθώς από αυτήν εξαρτάται στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά. Η απόπειρα απόσχισης αναγνωρίστηκε από τον ΟΗΕ ως παράνομη. Νόμιμη θεωρείται μόνο η Κυπριακή Δημοκρατία (Υπουργείο Εξωτερικών, 2017).

Την ίδια τακτική ακολούθησε και το Συμβούλιο της Ασφάλειας, του οποίου τα ψηφίσματα χαρακτήρισαν το καθεστώς της βόρειας Κύπρου ως παράνομο, χωρίς αξιώσεις για τη διεκδίκηση κρατικής υπόστασης. »Είναι ένα δήθεν κράτος που εμφανίστηκε…με τη βοήθεια ξένης στρατιωτικής επέμβασης», όπως υποστηρίζει ο James Crawford. Είναι ένα κράτος »μαριονέτα», υπό τον ενεργό ρόλο της Τουρκίας (Ιoannidis, 2014).

Εν τέλει, το  Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αν και καθυστέρησε να λάβει κάποια απόφαση σχετικά με τη βίαιη εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, προχώρησε, ωστόσο, σε απόφαση καταβολής χρηματικής ποινής από την Τουρκία. Η τελευταία υποχρεώθηκε να καταβάλει το ποσό των 90 εκατομμυρίων στην Κυπριακή Δημοκρατία, ως αποζημίωση για ηθική βλάβη των εγκλωβισμένων και των συγγενών των αγνοουμένων. Παρατηρήθηκε, δηλαδή, μια εξέχουσα πολιτικής και νομικής σημασίας καταδίκη της Τουρκίας (Παπαδόπουλος, 2014).

- Advertisement -

Επιθετική πολιτική της Τουρκίας

Το 1987 η Τουρκία προχώρησε στη λήψη μέτρων, επιβάλλοντας την απαγόρευση του κατάπλου των υπό κυπριακή σημαία πλοίων στα λιμάνια της. Στις 25 Μαΐου 1997 εξέλιξε την απαγόρευση αυτή, η οποία, πλέον, περιλάμβανε την προσέγγιση πλοίων ανεξαρτήτως σημαίας, τα οποία ήταν καταχωρημένα εκ παραλλήλου στο νηολόγιο της Κύπρου, διενεργούσαν εμπορικές πράξεις μεταξύ Τουρκίας-Κύπρου, ή μετέφεραν φορτίο προερχόμενο από την Κύπρο. Το Τουρκικό εμπάργκο σε βάρος της Κυπριακής δημοκρατίας αποτέλεσε μια ανοιχτή πληγή, τόσο για τη δική της ναυτιλία, όσο και για τη ναυτιλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από το 2002, όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει στην άρση των περιοριστικών μέτρων, χωρίς ανταπόκριση (Χριστοδουλίδης, 2006).

Οι επιδιώξεις της Τουρκικής πολιτικής

Γενικότερα, η τουρκική προσέγγιση στο καθεστώς των νήσων ασχολείται αποκλειστικά με την υφαλοκρηπίδα, και δεν προβλέπει την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Πιο συγκεκριμένα, η τουρκική πλευρά θεωρεί πως κάποια νησιά δεν πρέπει να έχουν την αξίωση να διεκδικούν θαλάσσιες ζώνες από τις αντίστοιχες τουρκικές, ή πως πρέπει να έχουν μειωμένη ικανότητα να παράγουν τέτοιες ζώνες.

Κατά τον ίδιο τρόπο, η Τουρκία θεωρούσε ότι η Κύπρος ως νησί πρέπει, με τη σειρά της, να έχει μικρότερη έκταση -σύμφωνα με την οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων της- σε σχέση με τη μεγαλύτερη τουρκική ακτογραμμή, η οποία βρίσκεται απέναντι από τη βόρεια ακτή της Κύπρου. Το αποτέλεσμα ήταν να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα της τελευταίας σύμφωνα με τις αρχές της επιείκειας, καταλήγοντας σε μια γραμμή οριοθέτησης ακόμα πιο κοντά στο νησί. Η γραμμή αυτή δίνει στην Τουρκία εκτενέστερο θαλάσσιο χώρο από αυτόν που χορηγήθηκε στο βόρειο μέρος του νησιού.

Η επόμενη πρόκληση ήταν η συμφωνία για οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας μεταξύ της Τουρκίας και της αποκαλούμενης Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου. Η συμφωνία υπεγράφη στις 21 Σεπτεμβρίου 2011, και επικυρώθηκε από την τουρκική Κυβέρνηση στις 29 Ιουνίου 2012. Στη συνέχεια, η Τουρκία υπέβαλε μια ρηματική διακοίνωση στο Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, καθορίζοντας τις γεωγραφικές συντεταγμένες της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο με το βόρειο τμήμα του νησιού. Η κίνηση αυτή αποσκοπούσε στη δημοσίευση των συμφωνηθέντων στο Δελτίο του Δικαίου της Θάλασσας. Συμπερασματικά, για ακόμα μια φορά φαίνεται ότι η Τουρκία λειτουργεί παράνομα, καθώς η συμφωνία δεν θεωρήθηκε έγκυρη από το διεθνές δίκαιο.(Ioannidis, 2014).

Η αντίδραση της Κυπριακής Δημοκρατίας

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Οι δραστηριότητες για αναζήτηση και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει αρχίσει να αναπτύσσεται σημαντικά. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αναφερθεί ότι όλες οι δραστηριότητες και οι συμφωνίες της Κύπρου με γειτονικές χώρες σε θέματα θάλασσας και ενέργειας θα πρέπει να βασίζονται στην UNCLOS, δηλαδή τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε στην υπογραφή συμφωνιών για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και το Λίβανο. Η σύναψη των συμφωνιών αυτών ήταν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι όλα τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου ενδιαφέρονται για την άμεση εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων της, σε συνδυασμό με την αδιάλλακτη στάση ορισμένων κρατών της ευρύτερης περιοχής. Άρα, δεν θα ήταν εύκολο να επιτευχθεί μια γενικευμένη συμφωνία (Τσάλτας, 2012). Τέλος, το 2004, η Κυπριακή Δημοκρατία κήρυξε ΑΟΖ, το εξωτερικό όριο της οποίας δεν εκτείνεται πέραν των 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος των χωρικών υδάτων της (Τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας, χ.ε.).

Διαπραγματεύσεις και πιθανές λύσεις για το Κυπριακό

Το 2004 αποτέλεσε ένα σημαντικό έτος για την Κυπριακή Δημοκρατία, λόγω δύο κρίσιμων γεγονότων. Το πρώτο αφορούσε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το σχέδιο Αnnan, το οποίο καταψηφίστηκε από την Ελληνοκυπριακή κοινότητα, ενώ υπερψηφίστηκε από την Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Το δεύτερο αφορούσε την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως »νησί υπό de facto διαίρεση».

Τη διετία 2008-2010 άρχισαν να διαφαίνονται οι πρώτες ελπίδες για την εξεύρεση μιας λύσης. Ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Δημήτρης Χριστόφιας, και ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, Mehmet Ali Talat, αποφάσισαν το άνοιγμα της οδού Λήδρας, και δεσμεύτηκαν για τη δημιουργία διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, η οποία θα είχε μια ενιαία άσκηση κυριαρχίας, και θα αναγνωριζόταν ως μια διεθνής προσωπικότητα.

Έξι χρόνια αργότερα, το 2016, παρουσιάζεται πρόοδος, με την πραγματοποίηση συναντήσεων, σημαντικότερη εκ των οποίων ήταν εκείνη που έλαβε χώρα στο Μont Pelerin της Ελβετίας, ανάμεσα στον πρόεδρο Αναστασιάδη και το νέο ηγέτη του ψευδοκράτους, Mustafa Akinci. To 2017 πραγματοποιήθηκε διάσκεψη στη Γενεύη, στην οποία συμμετείχαν οι εκπρόσωποι και των δύο κοινοτήτων, ο ειδικός σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Espen Barth Eide, οι εγγυήτριες δυνάμεις και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως ενδιαφερόμενο μέρος. Παρά τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες, δεν επιτεύχθηκε κάποιο αποτέλεσμα για το κυπριακό ζήτημα, καθώς εξακολουθούν να υπάρχουν ανοιχτά μέτωπα.

Πέρα από τις διαπραγματεύσεις αυτές, η Κυπριακή Δημοκρατία κλήθηκε να επιδείξει περισσότερη αποφασιστικότητα και προώθηση διάφορων μέτρων αντίδρασης απέναντι στην ψυχρή πολιτική της Τουρκίας. Μεταξύ των άλλων, συμπεριλαμβάνονται:

  • Νομικά μέτρα κατά νομικών και φυσικών προσώπων που εμπλέκονται στις παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας και της τουρκικής Εταιρίας Πετρελαίων στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας,
  • Νομικά και διοικητικά μέτρα εναντίον των Τουρκοκύπριων που υποκινούν τις παράνομες δραστηριότητες στην ΑΟΖ. Αναφορικά με το εν λόγω μέτρο, η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορέσει έτσι να προχωρήσει σε ποινικές διώξεις και διοικητικά πρόστιμα έναντι ατόμων που παραβιάζουν το Σύνταγμα και τους νόμους της. Θα ήταν, ακόμη, εφικτή και η αδυναμία των συγκεκριμένων ατόμων να ταξιδέψουν στο εξωτερικό, υποδεικνύοντας έγγραφα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
  • Ενδυνάμωση των περιφερειακών συνεργασιών σε όλα τα τα επίπεδα, με στόχο την ανάσχεση των Τουρκικών σχεδιασμών.

(Ομάδα Γεωπολιτικής του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, 2015)

Τέλος, η Κύπρος θέλησε να δημιουργήσει μια στρατηγική για μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική, εκφράζοντας τη βούληση της Κυπριακής Δημοκρατίας για την ολιστική αντιμετώπιση των θεμάτων που σχετίζονται με τη θάλασσα, συνεργαζόμενη με τις γειτονικές της χώρες που εξίσου εμπλέκονται στα ζητήματα αυτα. Το προσχέδιο της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής πραγματοποιήθηκε με τη καθοδήγηση του Τμήματος Εμπορικής Ναυτιλίας του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων της Κυπριακής Δημοκρατίας, και εγκρίθηκε, στις 2 Οκτωβρίου 2013, από την Υπουργική Επιτροπή για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική, με πρόεδρο τον Τάσο Μητσόπουλο (Τμήμα εμπορικής Ναυτιλιάς, χ.η.).

Συμπεράσματα

Η Τουρκία επιδιώκει την αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιές της ζώνες, και προχωρά σε ενέργειες με στόχο την εξουδετέρωση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος. Ακολουθεί μια πολιτική που πλήττει την ευημερία, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Οι παράνομες δραστηριότητές της επηρεάζουν τις συμφωνίες που έχει συνάψει και τις συνεργασίες που έχει δημιουργήσει η Κυπριακή Δημοκρατία με άλλες χώρες. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να εγκαταλείψει τις πολιτικές που προάγει, και να ενταχθεί σε μια σφαιρικότερη περιφερειακή στρατηγική, με στόχο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας σε όλους τους τομείς (Ομάδα Γεωπολιτικής του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, 2015).

Εν κατακλείδι, το διεθνές δίκαιο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς σχέσεις των εμπλεκομένων κρατών. Η Τουρκία, αν και δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, είναι εξαναγκασμένη να συμμορφωθεί προς τους κανόνες με τους οποίους διαφωνεί, εξαιτίας της ισχύος των κανόνων του διεθνούς εθιμικού δικαίου. Στόχος της είναι, φυσικά, η προώθηση των συμφερόντων της. Ωστόσο, η τήρηση των κανόνων του διεθνούς δικαίου είναι ο καλύτερος τρόπος για ένα κράτος να επιδιώξει τα νόμιμα δικαιώματά του, στο πλαίσιο της παγκόσμιας ειρήνης και της αλληλέγγυας σχέσης σεβασμού με τα γειτονικά κράτη.

Πηγές:

  1. Ioannidis, N. (2017). The Continental Shelf Delimitation Agreement Between Turkey and “TRNC”. Available at: http://www.ejiltalk.org/the-continental-shelf-delimitation-agreement-between-turkey-and-trnc/ [Accessed 12 Mar. 2017].
  2. Cus.com.cy. (2006). Κυπριακή Ναυτιλία – Πηγή Πλούτου. Available at: http://www.cus.com.cy/text/news/speach08.doc [Accessed 12 Mar. 2017].
  3. Τσάλτας, Γ. (2017). Η παγίδα των ΑΟΖ. Available at: http://foreignaffairs.gr/articles/68746/grigoris-i-tsaltas/i-pagida-ton-aoz?page=show [Accessed 12 Mar. 2017].
  4. Κωνσταντίνος A. (2017). Οι έρευνες για κοιτάσματα υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες ζώνες Ελλάδας και Κύπρου και η πολιτική των γειτονικών χωρών.. Available at: http://www.logiosermis.net/2010/09/blog-post_2435.html#.WMQmtfKArIV [Accessed 12 Mar. 2017].
  5. Τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας (2017). Δημόσια Διαβούλευση για το προσχέδιο της «Στρατηγικής της Κύπρου για μία Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική». Available at: http://www.mcw.gov.cy/mcw/dms/dms.nsf/All/7C0F3DB469C0A640C2257C24002C1DAD?OpenDocument [Accessed 12 Mar. 2017].
  6. Ελληνική Δημοκρατία – Υπουργείο Εξωτερικών (2017). Κυπριακό. Available at: http://www.mfa.gr/kypriako/ [Accessed 12 Mar. 2017].
  7. Νικηταρά, Σ. (2017). Οι διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό απο το 2000 έως σήμερα: προβλέψεις και «αγκάθια». Available at: https://powerpolitics.eu/%CE%BF%CE% [Accessed 12 Mar. 2017].
- Advertisement -

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙΣ