Οι αντιδράσεις των Τουρκοκύπριων στο σχέδιο “ερντογανισμού” και το πλάνο εξόδου του Ακιντζί
Ένα Κυπριακό χωρίς τους… Τουρκοκύπριους
Γράφει ο Γιάννης ΙωάννουΟ εορτασμός του Eid al-Adha (Κουμπάν Μπαϊράμι) στα κατεχόμενα φέτος συνέπεσε με την υπόθεση της απαγόρευσης από το κατοχικό καθεστώς της τέλεσης λειτουργίας στην εκκλησία του Αγίου Μάμα, δημιουργώντας μάλιστα εκνευρισμό στις αρχές ενόψει της καθιερωμένης, σε ετήσια βάση πλέον, επίσκεψης μουσουλμάνων πιστών στο τέμενος Χαλά Σουλτάν στη Λάρνακα, στις 5 Σεπτεμβρίου. Λίγες ημέρες νωρίτερα, οι τουρκοκυπριακές συντεχνίες δασκάλων είχαν αντιδράσει έντονα στις προσπάθειες της Άγκυρας να εισάγει και στο σχολικό πρόγραμμα των κατεχομένων τη διδασκαλία της Jihad (ως θεολογική πρακτική στην κορανική διδασκαλία). Πέραν του προφανούς το timing αυτών των κινήσεων υποδεικνύει, έντονα, το πώς η Τουρκία του Ερντογάν, σε μια περίοδο όπου το Κυπριακό έχει καταρρεύσει, προσπαθεί να εισάγει στον γεωγραφικό χώρο της «ΤΔΒΚ» στοιχεία τα οποία θα ασκούν πιέσεις στο ζήτημα της πολιτικοθρησκευτικής ταυτότητας των Τουρκοκυπρίων.
Το plan B
Δεδομένου ότι η αντίδραση της τουρκοκυπριακής ηγεσίας σε αυτές τις κινήσεις γίνεται διά της… σιωπής αυτό που καθίσταται προφανές είναι πως η ενεργοποίηση του εναλλακτικού πλάνου της Τουρκίας για ενσωμάτωση ή αναγνώριση της λεγόμενης ΤΔΒΚ βρίσκει ακόμη εμφανείς αντιδράσεις. Αυτό, σύμφωνα με πληροφορίες του «Π» κατέστη σαφές από τον ίδιο τον Μουσταφά Ακιντζί, ο οποίος σημειωτέον έχει ένα χρονοδιάγραμμα παραμονής στο τιμόνι της τουρκοκυπριακής ηγεσίας ορισμένων μηνών. Ωστόσο η μη ηχηρή αντίδραση του Τουρκοκύπριου ηγέτη μπορεί να ερμηνευτεί και ως «συνταγή κατευνασμού» προκειμένου να μην αντιμετωπίσει περισσότερα προβλήματα, σε μια εποχή που οι πολιτικές και κοινωνικές δυναμικές στην Τουρκία παραμένουν ρευστές λόγω των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών τόσο στο εσωτερικό όσο και σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Ο Ακιντζί, όπως πληροφορείται ο «Π» θα προσπαθήσει να διατηρήσει τις ισορροπίες, αλλά την ίδια στιγμή καθίσταται, ξεκάθαρα, αντικείμενο παράκαμψης από την Τουρκία σε ζητήματα που αποσκοπούν στην «κοινωνική και θρησκευτική εναρμόνιση των Τουρκοκυπρίων, με τις κυρίαρχες τάσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας» όπως ανέφερε στον «Π» καλά ενημερωμένη πηγή. Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή «εξουσίας» στα κατεχόμενα αναμένεται να αλλάξει και το παράδειγμα σε σχέση με όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής για την αλληλεπίδραση της κοινότητας με την Άγκυρα. Ιδίως καθώς ο Ερντογάν θα προχωρεί προς τις επόμενες εκλογές στην Τουρκία, που σημειωτέον θα μπορούσαν να καταστούν και πρόωρες, εντός του 2018.
Αύξηση πίεσης
Παρά το γεγονός ότι οι αντιστάσεις των Τουρκοκυπρίων- ως προς την κοσμικότητά τους- παραμένουν ισχυρές και ενεργοποιημένες κάθε φορά που η Τουρκία παίζει το χαρτί της «κανονικοποίησης των κακών Τουρκοκύπριων μουσουλμάνων», η θρησκευτική πίεση προς την κοινότητα εξακολουθεί να δείχνει σημάδια εντατικοποίησης με απτά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή μέχρι τη διείσδυση του Ισλάμ -με τον τρόπο που το εκφράζει και πολιτικά το AKP-. Δεν είναι μόνο η ανέγερση τζαμιών, η δημιουργία θρησκευτικών σχολείων ή η δράση θρησκευτικών, κι άλλων, ενώσεων στα κατεχόμενα. Η Τουρκία δείχνει να εισάγει ισλαμικά στοιχεία και σε άλλες εκφάνσεις της καθημερινότητας στον Βορρά, όπως το τραπεζικό σύστημα (π.χ. η μετάλλαξη του τουρκοκυπριακού συνεργατισμού), η εξαγωγή της κόντρας Γκιουλέν-Ερντογάν στην επικράτεια της «ΤΔΒΚ» και η διάδραση της περιοχής με τον αραβομουσουλμανικό κόσμο. Η πρόσφατη λογική του «ανήκουμε στην Ανατολή» που δημόσια έθεσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μια περίοδο κρίσιμων σχέσεων Δύσης/ΕΕ-Άγκυρας δείχνει να καθίσταται και εργαλείο πολιτικής για τα κατεχόμενα. Η μετατόπιση των Τουρκοκυπρίων προς ένα μοντέλο με απτά χαρακτηριστικά θρησκευτικότητας, εξακολουθεί να αποτελεί για την Άγκυρα ένα παράλληλο project για το Κυπριακό, προκειμένου σε περίπτωση οριστικής παύσης οποιαδήποτε διαδικασίας συνομιλιών, η τουρκοκυπριακή κοινότητα να καταστεί σταδιακά πιο ευάλωτη σε ένα μοντέλο ενσωμάτωσης, από ό,τι παραδοσιακά κινείται. Αυτή η τάση, ως εκδηλωθείσα σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας και κατεχομένων, πρέπει να ιδωθεί και ως διαμορφωτική του πώς και προς τα πού θα κινηθεί η τουρκοκυπριακή κοινότητα σε επίπεδο πολιτικών ζυμώσεων, δυναμικών και ηγεσίας ιδίως μετά το 2023 και με δεδομένο το Κυπριακό ως άλυτο πρόβλημα.
Πίεση και προς εμάς;
Η διπλωματία του θρησκευτικού διαλόγου τα τελευταία χρόνια απέδωσε καρπούς όσο η προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού κορυφώνονταν μετά την εκλογή Ακιντζί μέσα μάλιστα σε ένα κλίμα αισιοδοξίας. Αποτέλεσμα αυτού δεν ήταν μόνο οι, ιστορικής σημασίας, διενέργειες θρησκευτικών τελετών σε χριστιανικούς ναούς των Κατεχομένων αλλά και η συστηματική, μετά το 2013 ετήσια επίσκεψη μουσουλμάνων στα τζαμιά των ελεύθερων περιοχών. Βέβαια τα τελευταία εξακολουθούν να επιβιώνουν και να καθίσταται θρησκευτικά λειτουργικά λόγω των μεγάλων, αμιγώς σουνιτικών, αραβικών πληθυσμών που διαμένουν μόνιμα στις ελεύθερες περιοχές. Ωστόσο το Κυπριακό ποτέ δεν υπήρξε ζήτημα θρησκευτικής αντιπαράθεσης και η εν λόγω διπλωματία απλά προσέθετε επιπλέον συμπληρωματικά, θετικού μάλιστα πρόσημου, στοιχεία σε ολόκληρη τη διαδικασία. Αυτή τη φορά με δεδομένη την απουσία οποιασδήποτε διαπραγματευτικής διαδικασίας στο Κυπριακό αυτό που θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί θα ήταν τα όσα ίσχυσαν τα τελευταία χρόνια. Οι διάφορες δικοινοτικές επιτροπές παγώνουν, η διενέργεια θρησκευτικών τελετών στα κατεχόμενα θα μπορούσε να καταστεί «υπό προϋποθέσεις» αντικείμενο πίεσης εκ μέρους της Άγκυρας και φυσικά οι Τουρκοκύπριοι ξαναγίνονται ευάλωτοι στις έξωθεν θρησκευτικές πιέσεις της Τουρκίας του Ερντογάν και του Ισλάμ όπως αυτό τυποποιείται στα πλαίσια του AKP και της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας. Με τους Τουρκοκύπριους μάλιστα να χάνουν -ίσως και οριστικά αυτή τη φορά- την έξοδό τους προς μια διαπραγματευτική διαδικασία.
Αντί επιλόγου
Αυτό που η δική μας ηγεσία οφείλει να αντιληφθεί είναι πως αν το Κυπριακό, με την ενεργοποίηση του plan B της Τουρκίας, καταστεί ένα πρόβλημα χωρίς… Ελληνοκύπριους αυτό είναι ένα πρόβλημα. Και μάλιστα σοβαρό. Όταν όμως καταστεί κι ένα πρόβλημα, σίγουρα μακροπρόθεσμα για να μην κινδυνολογήσουμε, χωρίς τους… Τουρκοκύπριους τότε το παράδειγμα στα κατεχόμενα θα αλλάξει σε τέτοιο βαθμό, που κάθε κίνηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας θα χάνει σταδιακά τα αντανακλαστικά -εναντίον της Τουρκίας- των περασμένων δεκαετιών. Αυτό είναι ένα μεγαλύτερο πρόβλημα που σε κάθε περίπτωση θα συμβάλει στην οριστική εμπέδωση της διχοτόμησης και της σταδιακής ενσωμάτωσης της «ΤΔΒΚ» στην Τουρκία. Και η διείσδυση του Ισλάμ, με τον τρόπο που θα το μεθοδεύσει η πολιτική ατζέντα της Άγκυρας στα πλαίσια της ενεργοποίησης της εναλλακτικής της για λύση του Κυπριακού δεν πρέπει να υποτιμηθεί ως έκφραση soft power. Ιδίως όταν οι Τουρκοκύπριοι καταστούν αντικείμενο αφόρητων πιέσεων.
