Διαβάστε το άρθρο του Εμμανουήλ Α. Λούζη για τη «Γιορτή της Αρμάτας» που γίνεται κάθε χρόνο στις Σπέτσες, το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τις 8 Σεπτεμβρίου, για να θυμίζει τη νίκη των Ελλήνων σ’αυτή η κρίσιμη ναυμαχία
Το νησί των Σπετσών έχει στο ενεργητικό του το γεγονός ότι, πολλές φορές πρωταγωνίστησε στα απελευθερωτικά κινήματα των υπόδουλων Ελλήνων. Αναμίχθηκε στο κίνημα του Ορλώφ με επακόλουθο την καταστροφή του (1770) και την εξορία των κατοίκων του μέχρι το 1772, αναμίχθηκε στις καταδρομές του Λ. Κατσώνη και στην Επανάσταση του 1821. Πρώτο απ’ όλα τα νησιά ξεσηκώθηκε και πρώτο συμμετείχε ενεργώς στην πολιορκία των παραθαλάσσιων φρουρίων. Ως εκ τούτου είχε επισύρει την μήνι του Σουλτάνου, γι’ αυτό και η εκστρατεία του οθωμανικού στόλου το καλοκαίρι του 1822, έγινε και με σκοπό την καταστροφή των Σπετσών.
Τα προ της Ναυμαχίας.
- Advertisement -
Ο Σουλτάνος αφού απαλλάχθηκε από τους περισπασμούς του πρώτου έτους της Επαναστάσεως, (καταστολή του κινήματος στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες, κατάπαυση των εχθροπραξιών με την Περσία, διευθέτηση των διαφορών του με την Ρωσία , μετά από μεσολάβηση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, οπότε διελύθησαν οι υποψίες του για υποστήριξη της Επαναστάσεως από τον Τσάρο), αποφάσισε να συγκεντρώσει όλες του τις δυνάμεις κατά της Ελλάδας και με συνδυασμένες ενέργειες στρατού και στόλου να καταπνίξει την Επανάσταση.
Από τις αρχές, λοιπόν, του 1822 σημειώνονται οι σοβαρότερες προσπάθειες των τουρκικών δυνάμεων για τη συντριβή της Επαναστάσεως. Τα σημαντικότερα ναυτικά γεγονότα του πρώτου εξαμήνου του 1822 συνοπτικά είναι: η ναυμαχία των Πατρών (20/2), η καταστροφή της Χίου και η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη (30/3-2/4 και 6-7/6). Την κυριότερη όμως και την πιο επικίνδυνη προσπάθεια αποτελεί η έξοδος του τουρκικού στόλου το καλοκαίρι του 1822. Το σχέδιο της εκστρατείας στηριζόταν στις συνδυασμένες επιχειρήσεις στρατού και στόλου. Στον τουρκικό στόλο ειδικότερα είχε ανατεθεί η αποστολή να καταστρέψει τις κύριες βάσεις του ελληνικού στόλου, τα δύο νησιά Σπέτσες και Ύδρα, ώστε να δεχθεί ισχυρό πλήγμα η Επανάσταση από την συντριβή της θαλάσσιας δυνάμεώς της, να λυθεί η πολιορκία του Ναυπλίου και με τον θαλάσσιο αποκλεισμό της Πελοποννήσου να περιορισθούν οι επαναστάτες στα βουνά, όπου και θα διαλύονταν από την έλλειψη εφοδίων και τις χερσαίες επιχειρήσεις του τουρκικού στρατού.
Ο στόλος με προσωρινό αρχηγό τον καπετάν Μουχτάρ μπέη (ο ιστορικός Α. Χατζηαναργύρου αναφέρει ως ναύαρχο τον Ιμβραήμ πασά πρώην τοπτζίπαση –αρχηγό του πυροβολικού τάγματος-), απέπλευσε από τον Ελλήσποντο στις αρχές Ιουλίου 1822. Ο Τούρκος ναύαρχος, αντί να ακολουθήσει το σχέδιο των επιχειρήσεων, δηλαδή να πλεύσει στον Σαρωνικό όπου βρίσκονται τα δύο νησιά, και να προσεγγίσει τις ακτές της Αργολίδας, όπου θα έπρεπε να βρίσκεται ο Δράμαλης, προέκρινε να κατευθυνθεί στην Πάτρα όπου βρισκόταν ο νέος αρχηγός του στόλου που είχε εν τω μεταξύ διορισθεί από τον Σουλτάνο, ο Χοσρέφ Μεχμέτ πασάς, ώστε η εξαιρετικής σημασίας επιχείρηση του στόλου αναληφθεί και διεξαχθεί από το νέο στόλαρχο. Γι’ αυτό λοιπόν, περιέπλευσε την Πελοπόννησο και περί τα τέλη του Ιουλίου, αφού παρέλαβε το νέο αρχηγό, φάνηκε μπροστά στο Μεσολόγγι, όπου παρέμεινε άπρακτος, αφού δεν είχαν εκστρατεύσει ακόμη κατά της Αιτωλοακαρνανίας οι Τούρκοι στρατηγοί της Ηπείρου.
Όταν οι Σπετσιώτες πρόκριτοι πληροφορήθηκαν την έξοδο του τουρκικού στόλου στο Αιγαίο, θεώρησαν ότι το νησί τους, λόγω της θέσεώς του κοντά στην Πελοπόννησο και της ομαλής διαμόρφωσης του εδάφους του, αποτελούσε τον πρώτο στόχο των Τούρκων. Σε σύσκεψη λοιπόν των προκρίτων με την προεδρία του πρωτάρχοντα Χατζηγιάννη Μέξη, αποφασίσθηκε να σταλούν τα γυναικόπαιδα σε ασφαλέστερο τόπο, και ως τέτοιο προέκριναν την Ύδρα, και οι άνδρες να υπερασπισθούν την πατρίδα τους με τα καράβια συνενούμενοι με τους στόλους της Ύδρας και των Ψαρών.
Ο γέροντας άρχοντας Χατζηγιάννης Μέξης αρνήθηκε να εγκαταλείψει την πατρική γη ανυπεράσπιστη και αποφάσισε να οργανώσει την άμυνα του νησιού. Όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος: «ο γέρων Χατσή Γιάννης Μέξης δεν επείσθη να αφήση την πατρικήν του γην εις την διάκρισιν του εχθρού χωρίς να χυθή αίμα δι’ αυτήν».[Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ.Α΄, σ.394] . Στην απόφασή του αυτή τον ακολούθησαν ο γιός του Νικόλαος, οι γαμβροί του Ιωάννης Γ. Κούτσης, Δημ. Λεωνίδας και Νικ. Αδριανού Λαζάρου και 53 ακόμη Σπετσιώτες που ορκίσθηκαν να πεθάνουν υπερασπιζόμενοι την πατρίδα τους, σκοτώνοντας στην ανάγκη οι ίδιοι τον πρώτο που θα λιποτακτούσε, ακόμη κι αν ήταν ο ίδιος ο αδελφός τους. Έτσι κάτω από τις οδηγίες του Μέξη, κατασκευάσθηκαν τρία κανονιοστάσια με πιο ισχυρό αυτό στη θέση Φανάρι στην είσοδο του λιμανιού. Καθώς αναφέρει η παράδοση, ο Χατζηγιάννης Μέξης διέταξε και τοποθετήθηκαν, όσα φέσια υπήρχαν, στους ασφοδέλους (καραμπούσια) που φυτρώνουν άφθονα στο νησί και ν’ ανάψουν φωτιές σε διάφορα σημεία, ώστε να προξενείται η εντύπωση στον εχθρό ότι υπήρχε στο νησί πολυάριθμη στρατιωτική δύναμη. Στη θάλασσα ως βοηθούς του είχε τον γαμβρό του Δημ. Λεωνίδα και τον Κοσμά Μπαρμπάτση με το πυρπολικό του.
Συγχρόνως οι Σπετσιώτες ζήτησαν στρατιωτικές ενισχύσεις από την Κυβέρνηση. Πράγματι, αμέσως εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον για την προάσπιση του νησιού. Για τους Πελοποννήσιους οπλαρχηγούς η αποτροπή της καταστροφής των Σπετσών δεν ήταν μόνο καθήκον ευγνωμοσύνης για όσα είχε προσφέρει στην Επανάσταση αλλά προάσπιση όλου του Αγώνα. Τελικώς όμως η υπό τον Πάνο Κολοκοτρώνη δύναμη από 850 στρατιώτες έφθασε μετά τη λήξη της Ναυμαχίας.
- Advertisement -
Ενώ είχαν αρχίσει οι συνεννοήσεις μεταξύ των Σπετσιωτών και των Υδραίων προκρίτων για την μεταφορά των αμάχων και την, εκ μέρους της Ύδρας, προετοιμασία ναυτικής δυνάμεως, σπετσιώτικα πλοία στάλθηκαν για να παρακολουθούν τις κινήσεις του εχθρικού στόλου. Από τις 3 Αυγούστου άρχισε η μεταφορά των αμάχων στην Ύδρα και ολοκληρώθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου.
Στο διάστημα από 14 έως 19 Αυγούστου κατέπλευσαν στο στενό των Σπετσών 13 πλοία των Ψαρών με ναύαρχο των Νικολή Αποστόλη και η ναυτική δύναμη της Ύδρας που την συγκροτούσαν 29 πλοία, από τα οποία 5 πυρπολικά με ναύαρχο τον Ανδρέα Μιαούλη. Μετά από σύσκεψη των ναυάρχων με τους Σπετσιώτες προκρίτους, ο Υδραιοψαριανός στόλος αναχώρησε προς συνάντηση του εχθρού, καθώς έρχονταν ειδήσεις από τα πλοία που είχαν σταλεί ως πρόσκοποι, πως αυτός έπλεε έξω από την Μεθώνη και Κορώνη. Στις 26 Αυγούστου αναχώρησε και η σπετσιώτικη μοίρα από 15 πλοία, 3 των οποίων ήσαν πυρπολικά με ναύαρχο τον Γεώργιο Ανδρούτσο. Τα υπόλοιπα πλοία των Σπετσών ήσαν στο στάδιο της ετοιμασίας και μετέφεραν αμάχους στην Ύδρα. Ο Τρινήσιος στόλος μέχρι την 7η Σεπτεμβρίου περιπολούσε στο Μυρτώο Πέλαγος, μεταξύ Παραπόλας και Κυθήρων, για την παρακολούθηση των κινήσεων του τουρκικού στόλου.
Η Ναυμαχία.
Τα ξημερώματα της Παρασκευής 8 Σεπτεμβρίου 1822, ο οθωμανικός στόλος φάνηκε πλέοντας ανατολικά των Σπετσών, έχοντας δε ευνοϊκό τον άνεμο, κατευθυνόταν στο μεταξύ Σπετσοπούλας και Τρίκερι στόμιο του στενού Σπετσών-ερμιονικής ακτής. Ο οθωμανικός στόλος αποτελούμενος από τις ναυτικές μοίρες της Τουρκίας, της Αιγύπτου, του Αλγερίου, της Τύνιδας και της Μπαρμπαριάς, είχε εκτόπισμα 62.000 τόνων, δύναμη πυρός 2.800 πυροβόλων και τα πληρώματά του ανέρχονταν σε 17.000 άνδρες. Τα πλοία του Τρινήσιου στόλου, είχαν συνολικά εκτόπισμα 23.000 τόνων, δύναμη πυροβολικού από 700 κανόνια ενώ το άθροισμα των πληρωμάτων του δεν ξεπερνούσε τους 4.500 άνδρες. Ο ελληνικός στόλος μέχρι εκείνη την ώρα αγνοούσε την κατεύθυνση του εχθρού. Η υδραίικη μοίρα βρισκόταν μεταξύ Τρίκερι και Δοκού, η σπετσιώτικη νοτίως της Σπετσοπούλας και η Ψαριανή ανατολικότερα.
Μόλις έγινε αντιληπτό ότι σκοπός του εχθρού ήταν η προσβολή των Σπετσών, (γιατί, αν ήθελε να λύσει την πολιορκία του Ναυπλίου θα έπλεε δυτικότερα, μεταξύ Σπετσών και πελοποννησιακών ακτών), ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης, ο μόνος από τους ναυάρχους που, εκείνη τη στιγμή, βρισκόταν στον πορθμό των Σπετσών, με σήματα καλούσε το στόλο να τον ακολουθήσει στο εσωτερικό του στενού, θέλοντας να υποχρεώσει τον εχθρό να εισέλθει στο μυχό του κι εκεί να τον καταναυμαχήσει ευκολότερα κυρίως με τα πυρπολικά και να προστατεύσει το νησί από ενδεχόμενη εχθρική απόβαση. Μόλις όμως τα τουρκικά πλοία πλησίασαν το Τρίκερι, ο Υδραίος Αντώνιος Γ. Κριεζής και οι Σπετσιώτες Ιωάννης Χρ. Κούτσης, Ιωάννης Τσούπας και Δημ. Ν. Λάμπρου ή Λεωνίδας, όχι μόνο δεν ακολούθησαν τις εντολές του Μιαούλη, αλλά ανακωχεύσαντες και σχηματίζοντας ημικύκλιο στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ της πόλεως των Σπετσών και του ακρωτηρίου του Αγίου Αιμιλιανού στην απέναντι ακτή της Αργολίδας, άρχισαν τον κανονιοβολισμό εναντίων μερικών εχθρικών πλοίων που είχαν προχωρήσει αρκετά προς αυτό το μέρος. Το παράδειγμα των τεσσάρων πλοιάρχων ακολούθησαν ο Σπετσιώτης Ανάργυρος Λεμπέσης και ο Υδραίος Λάζαρος Παναγιώτας. Η ενέργεια των πλοιάρχων πρέπει να τονίσουμε δεν συνιστούσε ανυπακοή στα κελεύσματα του Μιαούλη αλλά με την τροπή που είχαν λάβει τα πράγματα με τη διαίρεση του ελληνικού στόλου, δεν ήταν δυνατό να εφαρμοσθεί κάποιο πολεμικό σχέδιο, και κάθε πλοίαρχος έπραττε ό,τι φαινόταν σ’ αυτόν καλύτερο για την σωτηρία της πατρίδας.
Ο Μιαούλης μη εισακουόμενος πλέον αναγκάσθηκε να ενωθεί με την υδραίικη μοίρα, η οποία μπροστά από την Ύδρα και τον Δοκό έχοντας σχηματίσει καμπύλη γραμμή, άρχισε σφοδρό κανονιοβολισμό κατά του εχθρού. Συγχρόνως τα Ψαριανά πλοία παρενεβλήθησαν μπροστά στις Σπέτσες και άρχισαν με τους κατσαδούρους (πρωραία πυροβόλα) το πυρ κατά του εχθρού. Η σπετσιώτικη μοίρα έχοντας περιπέσει σε άκρα γαλήνη δεν μπορούσε να κινηθεί. Αναγκάσθηκαν λοιπόν οι πλοίαρχοι να ρίξουν στη θάλασσα τις βάρκες και να ρυμουλκήσουν με τα κουπιά τα πλοία τους, για να διαπλεύσουν την Σπετσοπούλα και να βρεθούν μέσα στο στενό. Έτσι προχωρώντας σιγά-σιγά με τα κουπιά, πλησίασαν του Ψαριανούς με τους οποίους, αφού έλαβαν θέσεις στα πλάγια του εχθρού και παραλλήλως της πόλεως των Σπετσών, άρχισαν το πυρ.
Όταν επιτέλους όλη η ναυτική δύναμη των τριών νησιών έλαβε θέσεις δεξιά και αριστερά του οθωμανικού στόλου, αυτός ανακώχευσε μέσα στο στενό σε όλη του την έκταση, ανταποδίδοντας τα πυρά, ενώ δεχόταν σφοδρό το πυρ από τα κανονιοστάσια του Χατζηγιάννη Μέξη στα παράλια του νησιού και αυτού που είχε στηθεί στην απέναντι Αργολική ακτή από Σπετσιώτες και Κρανιδιώτες.
Η Ναυμαχία διεξαγόταν επί πολλές ώρες, χωρίς να γίνει δυνατό να χρησιμοποιηθούν τα πυρπολικά. Ο καπνός που είχε καλύψει την επιφάνεια της θάλασσας από τους κανονιοβολισμούς, ήταν τόσο πυκνός, ώστε η δράση των πυρπολικών και ριψοκίνδυνη ήταν και δεν έδινε πολλές ελπίδες επιτυχίας.
Μία αυθεντική περιγραφή της Ναυμαχίας, διαβάζουμε στο Ημερολόγιο του σπετσιώτικου πλοίου ‘Ηρακλής’ του Αναγνώστη Χατζηαναργύρου: «8 7βρίου. Τη αυγή εστεκόμεθα μετά του ημετέρου στόλου συνισταμένου από 60 πλοία (δέκα εκ των οποίων ήσαν πυρπολικά) εν μέσω Ύδρας και Τρικέρων, ο δ’ εχθρικός πέραν της Ύδρας, συνιστάμενος εκ δεκαέξι φρεγατών, έξι βασσέλλων, έξι κουρβεττών, μιάς γολέττας, και 50 σχεδόν βριγαντίνων. Περί την αην ώραν της ημέρας ευρών ο εχθρόςκαιρόν αρμόδιοντου Αργέστου (Γρέγου), διευθύνθει καθ’ ημών, ημείς δε εις άκραν γαλήνην. Εις τας 3 ώρας λοιπόν, ευρόντες τον αυτόν άνεμον ετραβίχθημεν εις το στενόν των Σπετζών, και περί τας 4 ήρχισεν ο εχθρός να μας πυροβολή αδιακόπως· τα ημέτερα δε πλοία έγιναν δύω γραμμάς, η μεν μία επροσπάθησε να λάβη τα υπέρ του ανέμου, η δ’ ετέρα έμεινεν υπό του ανέμου. Εις τας πέντε ώρας λοιπόν επλησίασε τόσον, όσον έφθανον αι σφαίραι των Ελληνικών πλοίων, και τότε ήρχισεν η υπό του ανέμου γραμμή τ’ αδιάκοπον πυρ κατά του εχθρού, εις ην ευρεθέν και το ημέτερον πλοίον ο Ηρακλής, επλησίασεν όσον το δυνατόν εις τον εχθρόν πυροβολούντες τον και πυροβολούμενοι και κατά την πρώτην εισβολήν μας έσπασαν την καλουμένην τζιβάδαν, (ξύλον ευρισκόμενον εις τ’ οξύτερον μέρος του πλοίου εις είδος Σταυρού). Πάραυτα λοιπόν ετραβίχθημεν από το εχθρικόν πυρ και διορθώσαντες την αυτήν τζιβάδαν, εξακολουθήσαμεν την αυτήν εργασίαν του πυρός μετά των ετέρων κατά του ιδίου Οθωμανικού στόλου· οποίον πυρ διήρκησεν από τας πέντε ώρας της ημέρας έως τας δέκα. Δήλον γίνεται, ότι πλησιάσαντες παρά τω εχθρώ, ως άνω είπον, διάφοραις φοραίς, τω ερρίψαμεν κανονάτας τεσσαράκοντα, εκείνος δε αναρίθμηταις. […] Παρελθούσης δε της δεκάτης ώρας, ετραβίχθη ο εχθρός εις πλατείαν θάλασσαν, πέραν της Καϊμένης [σ.σ. το νησάκι Παραπόλα] και ημείς όπισθεν αυτού παρατηρούντες τα κινήματά του». [Τα Σπετσιωτικά, τ.Γ΄, σελ.76-77].
Κατά το δειλινό, μοίρα του εχθρικού στόλου κατόρθωσε να διασπάσει την γραμμή μερικών υδραίικων πλοίων κοντά στο Δοκό αναγκάζοντάς τα να υποχωρήσουν προς τις βραχώδεις ακτές του νησιού. Ένα αλγερίνικο πλοίο επιτέθηκε στο πυρπολικό του Α. Πιπίνου, που λόγω του μεγέθους του το θεώρησε κανονικό πολεμικό πλοίο. Ο Πιπίνος χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του έβαλε φωτιά στο πυρπολικό αφού το προσκόλλησε στο εχθρικό πλοίο. Δεν κατάφερε όμως να το κάψει, γιατί οι έμπειροι Αλγερινοί ναύτες κατόρθωσαν να απομακρύνουν το πυρπολικό από το πλοίο τους. Το συμβάν καταθορύβησε τους εχθρούς, οι οποίοι φοβούμενοι την ύπαρξη και άλλων πυρπολικών υποχώρησαν. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία στους Υδραίους να ξεφύγουν προς τα παράλια της Ερμιονίδας.
Η ώρα πλησίαζε 6 το απόγευμα, η Ναυμαχία εξακολουθούσε με πείσμα και από τις δύο πλευρές, όταν από το κανονιοστάσιο του Λιμανιού εφορμά στο κέντρο της εχθρικής παρατάξεως όπου βρισκόταν η τουρκική ναυαρχίδα, ο Σπετσιώτης πυρπολητής Κοσμάς Μπαρμπάτσης. Ας παρακολουθήσουμε όμως την περιγραφή της θρυλικής αυτής επίθεσης του Μπαρμπάτση, μέσα από τις σελίδες των Σπετσιωτικών του Αναργ. Χατζηαναργύρου: «Επί τέλους, δείλης οψίας γενομένης, του δε αγώνος κορυφωθέντος, εξορμά του λιμένος της νήσου των Σπετσών ο Κοσμάς Μπαρμπάτσης με το πυρπολικόν του, συνοδευόμενος υπό των παρακελεύσεων του ευπατρίδου πρεσβύτου Χατζή-Ιωάννου Μέξη, όστις διά του ιδίου του στήθους επάλαιε την στιγμήν ταύτην κατά του εχθρού εκ των προ του λιμένος Κανονοστασίων μετά των περί αυτόν ευρεθέντων οικείων,[…] επικαλουμένου δε στεντορείως πατρίδα, θρησκείαν και τιμήν, και ο πυρπολητής εφορμά εις το κέντρον της Οθωμανικής δυνάμεως, όπου τεταγμένη ην η Ναυαρχίς· αλλ’ αύτη, εις τας περιβομβούσας των παραπλεόντων οικείων φωνάς ότι πυρπολικόν προσεγγίζει, δίδει τα σημεία της υποχωρήσεως, πριν τούτο κατορθώση το ποθούμενον, την προσκόλλησιν όπου δυνατόν, και τα εχθρικά πλοία ανακρουσάμενα πρύμναν, του ανέμου ζωηρότερον πνέοντος, ανήχθησαν ανενόχλητοι εις το πέλαγος, διότι επήλθε σκότος και δεν διεκρίνετο πλέον τίς ο πολέμιος ή τίς ο οικείος». [Τα Σπετσιωτικά, τ.Γ΄, σελ.282-283]. Πιστεύεται ότι ο Τούρκος ναύαρχος έδωσε εντολή για την υποχώρηση του στόλου, επειδή θεώρησε ότι η τυχαία διαίρεση του Τρινήσιου στόλου ήταν κάποιο τέχνασμα των Ελλήνων και γιατί αποθαρρύνθηκε από την ηρωική άμυνα των υπό τον Μέξη υπερασπιστών του νησιού και κυρίως από την παράτολμη ενέργεια του Μπαρμπάτση.
Απώλειες σημαντικές από την μία και την άλλη πλευρά δεν σημειώθηκαν. Το γεγονός αυτό προκαλεί έκπληξη αν αναλογισθούμε ότι 140 περίπου πλοία κανονιοβολούσαν αλλήλους και την δύναμη πυρός των τουρκικών πλοίων. Μας δίνει όμως και μία εικόνα των συνθηκών κάτω από τις οποίες διεξάγονταν οι ναυμαχίες του ’21 και τον καίριο και αποφασιστικό ρόλο που έπαιξαν τα πυρπολικά στην έκβαση –τη νικηφόρα συνηθέστατα για τους Έλληνες-, των αντιπαρατάξεων των δύο στόλων. Πρέπει ακόμη να τονίσουμε και την βαθειά θρησκευτική συνείδηση των ναυτικών μας. Οι ευσεβείς λοιπόν ναυτικοί μας απέδωσαν το θαύμα, όπως θεωρήθηκε, της απόκρουσης του τουρκικού στόλου και της σωτηρίας των Σπετσών, στην εορτάζουσα στις 8 Σεπτεμβρίου Υπεραγία Θεοτόκο και στο μέρος όπου ήταν το κανονιοστάσιο του Φαναριού, ιδρύθηκε ο ναός της Παναγίας της Αρμάτας. Επιγραμματικά επίσης πρέπει να αποδώσουμε τον οφειλόμενο φόρο Τιμής στον γέροντα Άρχοντα Χατζηγιάννη Μέξη που επέμεινε στην απόφαση της παραμονής του στο νησί με λίγους συναγωνιστές του και της αντίστασής του μέχρις εσχάτων.
Τις επόμενες μέρες, ο Τούρκος Ναύαρχος προσπάθησε να επαναλάβει την επιχείρηση καταστροφής των Σπετσών και ανεφοδιασμού του Ναυπλίου, λόγω όμως της νηνεμίας, της στενής παρακολούθησης από τον Τρινήσιο στόλο και του φόβου των πυρπολικών, τις εσπερινές ώρες της 14ης Σεπτεμβρίου, απέπλευσε για την Σούδα, χωρίς να πραγματοποιήσει τους σκοπούς του.
Ο τουρκικός στόλος στις αρχές Οκτωβρίου αναχώρησε από την Σούδα με κατεύθυνση τα στενά του Ελλησπόντου. Στην Τένεδο, όπου είχε αγκυροβολήσει, ο Κ. Κανάρης πυρπόλησε, στις 27 Οκτ. 1822, το πλοίο του καπετάν μπέη (αντιναυάρχου), προκαλώντας τον πανικό στον Τούρκο ναύαρχο που έσπευσε να κλειστεί στα Δαρδανέλλια. Αυτό λοιπόν υπήρξε το άδοξο κι επονείδιστο τέλος των τουρκικών σχεδίων για την συντριβή του ελληνικού στόλου και την καταστροφή των βάσεών του.
Το Ναύπλιο στερούμενο οποιασδήποτε ενίσχυσης οδηγήθηκε στην παράδοση (30 Νοε. 1822). Η κατάληψη του Ναυπλίου συνετέλεσε στην ανύψωση του ηθικού των αγωνιζόμενων Ελλήνων, γιατί έδειξε ότι ο Αγώνας τους είχε προοπτική επιτυχίας. Αυτό το αντιλήφθηκαν και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, που άρχισαν να αντιμετωπίζουν την Ελληνική Επανάσταση όχι ως μία εκδηλωθείσα ανταρσία υπηκόων του Σουλτάνου, αλλά ως Αγώνα για την Εθνική Ανεξαρτησία ενός λαού εναντίον του τυράννου του. Χαρακτηριστικά ο Γάλλος ναύαρχος Ζυριέν ντε λα Γκραβιέρ γράφει: «Αι τελευταίαι επιτυχίαι των στόλων και στρατιών αυτής είχον καθιερώση τα επί της ανεξαρτησίας δίκαια αυτής». [Ιστορία του υπέρ της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων Αγώνος, κυρίως του Ναυτικού, σ.117].
Αντί επιλόγου παραθέτουμε απόσπασμα εγγράφου με ημερομηνία 20 Απριλίου 1858, το οποίο υπογράφουν οι κατά το έτος εκείνο επιζώντες από τους αγωνισθέντες στα κανονιοστάσια του νησιού. Στο έγγραφο αυτό αναφέρονται περιεκτικά ποια σπουδαία οφέλη απεκόμισε η Επανάσταση από τη Ναυμαχία αυτή:
«Τa δε aποτελέσματα του αγώνος της αξιομνημονεύτου εν τη Ελληνική Επαναστάσει ημέρας της ογδόης Σεπτεμβρίου του 1822 εισί μέγιστα, αν και φθορά εχθρών και εχθρικών πλοίων δεν προσεγένετο. Και πρώτον ο εχθρός εδιδάχθη κάλλιστα ότι αι ναυτικαί νήσοι έχουσιν ανδρείους βραχίονας προς υπεράσπισιν του εδάφους των. Δεύτερον ματαιωθείσης της εισελεύσεως του εχθρικού στόλου εις Ναύπλιον επήλθεν η παράδοσις του φρουρίου ως μη λαβόντος τροφάς έξωθεν και τέλος οι κατά θάλασσαν Έλληνες ανέλαβον μέγιστον θάρρος εις τας ναυτικάς παρατάξεις ως απέδειξαν κατόπιν».-
Βιβλιογραφία:
Α. Χατζηαναργύρου, Τα Σπετσιωτικά, τ. Γ΄, Πειραιεύς 1926.
Α. Ορλάνδου, Ναυτικά, τ.Α΄, Αθήναι 1869.
Δ. Κόκκινου, Η Ελληνική Επανάστασις, τ.5ος, Αθήναι 1933.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ, τεύχος 876, Σεπτέμβριος 2006, σσ.62-67.
Οι φετινές πανηγυρικές εκδηλώσεις στο ηρωικό νησί των Σπετσών
Οι εκδηλώσεις της Αρμάτας στις Σπέτσες, ένας θεσμός που οφείλει να αξιοποιήσει η ελληνική πολιτεία
Γράφει ο Αλέξανδρος Στεφανόπουλος
Στις 7, 8, 9 και 10 Σεπτεμβρίου (2017) οι Σπετσιώτες τίμησαν τους προγόνους τους, που θυσιάστηκαν για την Πατρίδα με τις καθιερωμένες ετήσιες πολιτιστικές και πολιτισμικές εκδηλώσεις μνήμης για ακόμα μια χρονιά! Φέτος όμως η «ΑΡΜΑΤΑ 2017» που πλέον από τοπικός θεσμός αναδεικνύεται σε εθνικό θεσμό. H παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου έδωσε περαιτέρω όχι μόνον αίγλη και κύρος, αλλά και εθνική υπόσταση (μιας και στο Πρόσωπο Του -υποτίθεται – συνενούται ο απανταχού εντός και εκτός εθνικών συνόρων Ελληνισμός).
Θεσμός πετυχημένος και με προϋποθέσεις υψηλού κύρους, διεθνούς ακτινοβολίας και απήχησης, αλλά κυρίως εν όψει της 2ης εκατονταετηρίδας από τον γενικό ξεσηκωμό του Γένους κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το 1821 και τον εορτασμό των 200 ετών από την απελευθέρωση της Ελλάδος, οφείλει η Ελληνική Πολιτεία να τoν αξιοποιήσει επαρκώς και πολλαπλώς. Επάξια δικαιούται ειδική και ξεχωριστή θέση στους εορτασμούς που (υποτίθεται θα έπρεπε να) προετοιμάζονται.
Το συναρπαστικό θέαμα αυτό που απολαύσαμε, με το κάψμο της τουρκικής Αρμάτας, και τα τα φαντασμαγορικά πυροτεχνήματα -βεβαίως με τις κατάλληλες σκηνοθετικές προσθήκες και τεχνικές διορθώσεις σε επι μέρους οργανωτικά ζητήματα, σε συνεργασία φυσικά και πρωτίστως με τον Δήμο Σπετσών μπορούν να βελτιωθούν, τούτο το μείζονος ιστορικής σημασίας αλλά και επίδειξης τόλμης, θάρρους, ανδρείας και ηρωισμού, μπορεί να αποτελέσει ένα κεντρικό δρώμενο για τους εορτασμούς των 200 ετών από την ανακήρυξη της απελευθέρωσης της Ελλάδος (του Μοριά – Πελοπονήσου για την ακρίβεια και εν συνεχεία της υπόλοιπης χώρας μέχρι και το 1836) στις 25 Μαρτίου του 1821.
Κατά τη διάρκεια των πολιτιστικών πολλών και ποικίλων εκδηλώσεων στο πλούσιο 4ήμερο αυτό δυο event ξεχώρισα. Την μπάντα του Πολεμικού μας ναυτικού που έδωσε μια μικρή συμβολική συναυλία την Παρασκευή 8 Σεπτεμβρίου κατά την έναρξη των επίσημων εκδηλώσεων και το απίστευτα όμορφο θέαμα που προσέφερε το Λύκειο Ελληνίδων με παραδοσιακούς χωρούς που συνεπήραν Έλληνες και ξένους. Και πάντα υπό τη καθοδήγηση της προέδρου του Δ.Σ. του Λυκείου Ελληνίδων (και πλέον μόνιμη κατοίκου των Σπετσών) κ. Ελένης Τσαλδάρη. Παρουσιάστηκαν χοροί από τη μια άκρη της Ελλάδος ως την άλλη και από τα νησιά μας ως την Θράκη. Τα παιδιά όλα τους, νέοι φοιτητές και σπουδαστές, επιστήμονες, καταξιωμένοι επαγγελματίες πλαισιώνουν με τις πλούσιες στολές τους όλο αυτό το πολυποίκιλο έργο. Απέδωσαν χορούς που ξεσήκωσαν όλους τους παρευρισκόμενους. Τους χιλιάδες επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και τουρίστες. Βεβαίως για να μην αδικήσω άλλες παράλληλες διοργανώσεις που λαμβάνουν χώρα στο νησί τα τελευταία χρόνια, οι εδηλώσεις για τον πυρπολισμό της Τουρκικής αρμάδας αποτελούν την κορωνίδα των εκδηλώσεων προβολής και του νησιού, αλλά και της Ελλάδος.
Η Ναυμαχία των Σπετσών!
Μια άνιση μάχη μεταξύ Ελλήνων (Υδραίων και κατά μείζονα λόγο Σπετσιωτών) και του Τουρκικού Οθωμανικού Στόλου που έπλεε με εντολή του Σουλτάνου για να καταπνίξει στο αίμα την εξέγερση-επανάσταση του Γένους μας που είχε ξεκινήσει ήδη από τον Μάρτιο του 1821! Η μάχη που διεξήχθη από τις 8 Σεπτεμβρίου έως και τα ξημερώματα της 13ης Σεπτεμβρίου (παραμονή της μεγάλης εορτής του Σταυρού) του 1822 στον πορθμό των Σπετσών, στο Παλιό λιμάνι, ήταν λυσσαλέα! Άνιση από κάθε άποψη. Από τη μια επιχειρούσαν υπό τον Ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη, την Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τον Σπετσιώτη με 50 πλοία, που όμως δεν έλαβαν όλα αυτά τα πλοία μέρος σε αυτή την ιστορική ναυμαχία, παρά μόνον μια ομάδα πλοίων που «παράκουσαν» τις εντολές υπό τους γεναίους και τολμηρούς Σπετσιώτες πλοίαρχους Ι. Τσούρπα, Δημήτριο Λάμπρου (ή Λεωνίδας) Ιωάννη Γ. Κούτση, τον Σπετσιώτη Ανάργυρο Λεμπέση και τους Υδραίους Λάζαρο Παναγιώτα όπως και τον Υδραίο Αρχικαπετάνιο (και μετέπειτα δυο φορές Πρωθυπουργό της Ελλάδος) Αντώνιο Κριεζή, αγνόησαν το σήμα του Έλληνα Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη και προχώρησαν μόνοι εναντίον του Οθωμανικού Στόλου όταν αντελήφθησαν ότι κινδύνευαν οι Σπέτσες!
Από την άλλη, ο Οθωμανικός Στόλος που αποτελούνταν από 94 πλοία υπό τον ναύαρχο Μεχμέτ Αλί Χοσρέφ Πασά, φθάνοντας στον κόλπο του Ναυπλίου βρέθηκε αντιμέτωπες με τον στόλο των νησιών της Ελλάδος υπό τον ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη.
Οι ιστορικοί και οι αναλυτές στρατιωτικών επιχειρήσεων και μεγάλων ιστορικών γεγονότων και μαχών που έμειναν στην ιστορία κάνουν λόγο όχι μόνο για μια εντελώς άνιση μάχη, αλλά και για μια στρατιωτική ναυτική επιχείρηση «χωρίς σχέδιο»! Παράτολμη. Με μηδαμινές πιθανότητες νίκης! Και όμως δυο παλικάρια, αψηφούν τον θάνατο! Ορμούν μέσα στην φωτιά και την αντάρα των κανονιών που λυσσομανούν και την ώρα που όλα έμοιαζαν να χάνονται, ο Πιπίνος και Κοσμάς Μπαρμπάτσης, με μια βάρκα πλέουν προς τον τουρκικό στόλο, κολλούν στην τουρκική αρμάδα και την πυρπολούν! Φωτιά. Πανικός. Αντάρα. Αίμα. Μάχες σώμα με σώμα. Στη θάλασσα και στα καταστρώματα των πλοίων. Το ακατόρθωτο και αδύνατο έγινε! Ο Τουρκικός στόλος τρέπεται σε άτακτη φυγή. Επί πέντε μερόνυχτα σείονταν ο τόπος. Φωτιά και μπαρούτι παντού. Τα γυναικόπαιδα μέρες νωρίτερα, προκειμένου να σωθούν από τη σφαγή είχαν πάει στα ξερά τις Υδρας. Ουδείς ανέμενε αυτό που εν τέλει έγινε.
Οι Σπετσιώτες αφιέρωσαν τη νίκη τους στη Μεγαλόχαρη Παναγιά αφού ανήμερα του γενεθλίου της στις 8 Σεπτεμβρίου όρμησαν, όπως είχαν ορίσει, κατά των Οθωμανών. Μετά τη νίκη ακολούθησαν δοξολογίες και πανηγυρισμοί στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου και λίγα χρόνια αργότερα, από τα πρώτα βήματα σχεδόν του νεότευκτου ελληνικού κράτους τιμούν τούτη τη μέρα διπλά! Με θρησκευτικές τελετές και τελετές μνήμης της θυσίας των ηρώων προγόνων τους Σπετσιωτών που όχι μόνον έδωσαν το βιος και τις περιουσίες τους, αλλά και τη ζωή τους. Τούτο το μεγάλο ιστορικό γεγονός τίμησε για πρώτη φορά με την παρουσία του η Αυτού Εξοχότητα του, ο Ανώτατος Άρχων της χώρας Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος, αλλά και σύσσωμη η Ελληνική Πολιτεία δια των εκπροσώπων της από την περιφέρεια, γειτονικούς δήμους, την κυβέρνηση αλλά και την Βουλή.
Ο Προκόπης Παυλόπουλος με ένα κοπιαστικό πρόγραμμα έφτασε στο νησί την Κυριακή το πρωί με πλοίο του πολεμικού ναυτικού. Κατευθύνθηκε προς τον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου όπου μετείχε της Αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας και ευχαριστήριας Δοξολογίας υπό τον επιχώριο Επίσκοπο Ύδρας Σπετσών και Αιγίνης κ. Εφραίμ. Κατέθεσε στεφάνη στο μνημείο των Σπετσών έξω από τον Μητροπολιτικό Ναό. Ακολούθως, αφού επισκέφθηκε το λαογραφικό Μουσείο Σπετσών εντός του Μητροπολιτικού Ναού κατευθύνθηκε πεζός στην Καποδιστριακή Στέγη Σπετσών (έργο του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια η οποία ανακαινίθηκε πρόσφατα από την Οικογένεια του εφοπλιστή κ. Νιάρχου και αποτελεί ένα κόσμημα για το νησί) ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Σπετσών από τον δήμαρχο Παναγιώτη Λυρακη. Στην αντιφώνηση του ο Πρόεδρος επανέλαβε τις πάγιες ελληνικές θέσεις έναντι της Τουρκίας και των γειτόνων της Ελλάδος. Ο ΠτΔ κ. Παυλόπουλος είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί το Μουσείο της Μπουμπουλίνας όπου ξεναγήθηκε από τον απόγονο της Μπουμπουλίνας, Φίλιππα Μπούμπουλη και τους υιούς αυτού. Ο δήμος Σπετσών παρέθεσε γεύμα προς τιμή του Προέδρου της Δημοκρατίας στο αίθριο του επίσης ιστορικού ξενοδοχείου των Σπετσών, το Ποσειδώνιο. Αμέσως μετά αναχώρησε.
Διαβάστε το ρεπορτάζ του GreekAmericanNewsAgency/NeaProini σπό τις φετινές εορταστικές εκδηλώσεις
ΑΠΟΣΤΟΛΗ [ΠΛΗΡΗΣ ΚΑΛΥΨΗ] Τις Σπέτσες επισκέπτεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος προκειμένου να παραστεί στις εκδηλώσεις για την 195η επέτειο της ιστορικής ναυμαχίας.
Αρχικά, στις 10:30 το πρωί, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέστη στη δοξολογία στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου και στη συνέχεια μετέβη στο μνημείο των ηρώων, όπου έλαβε χώρα επιμνημόσυνη δέηση κατέθεσε στεφάνι.
Στη συνέχεια ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μετέβη στην Καποδιστριακή στέγη Σπετσών, όπου κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής, ανακηρύχθηκε σε επίτιμο δημότη Σπετσών.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής του στις Σπέτσες, ο Προκόπης Παυλόπουλος ξεναγήθηκε στο μουσείο της Μπουμπουλίνας και κατόπιν βρέθηκε στο λιμάνι, στη Ντάπια, όπου έριξε στεφάνι στη θάλασσα, προς τιμήν των πεσόντων στην ναυμαχία.
Στην ομιλία του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δεν παρέλειψε να προειδοποιήσει την Τουρκία για την υποχρέωσή της για τον σεβασμό των Διεθνών Συνθηκών.
«Από τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947, προκύπτει, δίχως κανένα περιθώριο αμφισβήτησης, ότι δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο. Κατά συνέπεια, τα κάθε είδους σύνορα της Ελλάδας – που είναι και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης- με τις επακόλουθες συνέπειες μεταξύ άλλων και για την υφαλοκρηπίδα, την αιγιαλίτιδα ζώνη και την ΑΟΖ, είναι επακριβώς καθορισμένα».
Αυτά τόνισε μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, κατά τη διάρκεια της αντιφώνησής του προς τον δήμαρχο Σπετσών Παναγιώτη Λυράκη, στην τελετή που έγινε στην Καποδιστριακή Στέγη Σπετσών, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης.
Στη συνέχεια ο Προκόπης Παυλόπουλος αναφέρθηκε στον διεθνή ρόλο της Ελλάδος, τονίζοντας ότι «η χώρα μας συμπεριφέρεται στην διεθνή πολιτική ζωή με απόλυτο σεβασμό στο Ευρωπαϊκό και το Διεθνές Δίκαιο, στο σύνολό τους» και πρόσθεσε: «Είναι δύναμη που εργάζεται για την ειρήνη και την ανάπτυξη τόσο στην εγγύς περιοχή των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όσο και στο ευρύτερο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Πλην, όμως, συνέχισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας «εάν χρειασθεί, εμείς, οι Έλληνες, είμαστε έτοιμοι να υπερασπισθούμε αποτελεσματικά τα σύνορα, το έδαφος και την κυριαρχία της πατρίδας μας, που αποτελούν και σύνορα, έδαφος και κυριαρχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
«Στο πλαίσιο δε αυτό», συνέχισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, «διευκρινίζουμε, για πολλοστή φορά, τα εξής, ειδικώς προς την φίλη και γείτονα Τουρκία: Στηρίζουμε σταθερά την ευρωπαϊκή της προοπτική. Και την σημασία αυτής της ανυπόκριτης στήριξης πρέπει η Τουρκία να εκτιμά δεόντως. Όμως ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της έχει μιαν αυτονόητη, θεσμική και πολιτική, προϋπόθεση: Ήτοι τον πλήρη σεβασμό του ευρωπαϊκού κεκτημένου και του Διεθνούς Δικαίου στο σύνολό τους. Επομένως, και τον πλήρη σεβασμό της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 και της Συνθήκης των Παρισίων του 1947. Από τις οποίες προκύπτει, δίχως κανένα περιθώριο αμφισβήτησης, ότι δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες” στο Αιγαίο. Κατά συνέπεια, τα κάθε είδους σύνορα της Ελλάδας – που είναι και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης- με τις επακόλουθες συνέπειες μεταξύ άλλων και για την υφαλοκρηπίδα, την αιγιαλίτιδα ζώνη και την ΑΟΖ, είναι επακριβώς καθορισμένα. Συνακόλουθα, κάθε είδους συμπεριφορές ή δηλώσεις από την πλευρά της Τουρκίας που αμφισβητούν κάθε πτυχή του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου και του Διεθνούς Δικαίου, υπονομεύουν το κύρος της στο πλαίσιο της Διεθνούς Κοινότητας και θέτουν φραγμούς στην Ευρωπαϊκή της προοπτική».
Σε άλλο σημείο της αντιφώνησής του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είπε ότι «σήμερα, έχουμε βάσιμους λόγους για να αισθανόμαστε πολύ πιο αισιόδοξοι, σε σχέση με το παρελθόν, ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους μας, κυρίως για τις νεότερες γενιές, καθώς η Ελλάδα, με την καθοριστική συμβολή όλων των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων, ανήκει, οριστικά και αμετάκλητα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα στον σκληρό πυρήνα της, την Ευρωζώνη».
Αναφερόμενος ο Προκόπης Παυλόπουλος στον ρόλο των Σπετσών, υπογράμμισε ότι «μια προσεκτική ανάγνωση της διαχρονικής συνεισφοράς των Σπετσών στους μεγάλους αγώνες του έθνους μας, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι εμείς, οι Έλληνες, όταν αυτό το απαιτούν οι περιστάσεις, αναδεικνυόμαστε σε αποφασισμένους και ανυποχώρητους υπερασπιστές της ιστορίας και του ανάλογου μέλλοντος του λαού και του έθνους μας». Αυτό, όπως είπε χαρακτηριστικά, «είναι ένα μήνυμα που απευθύνουμε προς κάθε κατεύθυνση, με σκοπό την περαιτέρω διασφάλιση και εδραίωση της ειρήνης στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή».
Στην προσφώνησή του ο δήμαρχος Σπετσών Παναγιώτης Λυράκης ευχαρίστησε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για τη σημερινή επίσκεψή του νησί και αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στους αγώνες των Σπετσιωτών για την απελευθέρωση του Γένους, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Κατόπιν ο δήμαρχος δώρισε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ένα ομοίωμα παραδοσιακού σπετσιώτικου σκαριού, όπως αυτά που κατασκευάζουν οι καραβομαραγκοί.
Νωρίτερα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέστη στη δοξολογία που εψάλη στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου και στη συνέχεια μετέβη στο μνημείο των ηρώων, όπου τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση και κατόπιν ο Προκόπης Παυλόπουλος κατέθεσε στεφάνι.
Στην τελετή παρέστησαν μεταξύ άλλων ο υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Νεκτάριος Σαντορινιός, βουλευτές, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, των ενόπλων δυνάμεων, συλλόγων, φορέων κ.α.
ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ
ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ
Η ιστορική ναυμαχία της Παναγίας της Αρμάτας
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1822 στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της νήσου των Σπετσών και των γειτονικών ακτών της Αργολίδας έγινε η Ναυμαχία των Σπετσών. Ο Οθωμανικός στόλος προερχόμενος από τη Μονεμβασία κατευθυνόταν προς ανεφοδιασμό του πολιορκημένου από τους Έλληνες Ναυπλίου. Στην πορεία του βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Ελληνικό στόλο. Η μάχη ήταν πολύωρη και σφοδρή με αμφίρροπη έκβαση. Μέσα στην αναταραχή ο Σπετσιώτης πυρπολητής Κοσμάς Μπαρμπάτσης αψηφώντας τον κίνδυνο όρμησε με το πυρπολικό του στο κέντρο της εχθρικής αρμάδας με σκοπό την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδος. Βλέποντας αυτή την κίνηση ο εχθρός κυριεύθηκε από πανικό με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να υποχωρήσει χωρίς να καταφέρει να επιτύχει το στόχο του.
Πάνω στον κάβο του Φαναριού, σε θέση περίοπτη και κεντρική, που δεσπόζει στον χώρο του Παλιού Λιμανιού, στη θέση που βρισκόταν το ισχυρότερο κανονιοστάσιο των Σπετσών, “ο Προμαχώνας”, βρίσκεται η Ορθόδοξη εκκλησία της Παναγίας της Αρμάτας. Κτίστηκε την περίοδο 1826-1830 από την ιστορική οικογένεια των Σπετσών του Ιωάννη Κούτση προς τιμήν των γενεθλίων της Θεοτόκου και για να τιμηθεί η υπέρμαχος Στρατηγός “εις την θαυματουργόν αντίληψιν της οποίας, παρά της Θεοσεβούς και φιλοπατρίδος γενεάς των Σπετσιωτών ηρώων, κατά μέγα μέρος, απεδόθη η σωτηρία της πατρίδος των, αλλά και προς ανάμνησιν και διαιώνισιν του μεγάλου εκείνου γεγονότος”.
Ο ναός επομένως αυτός τον οποίο “ως εντολοδόχος των συναγωνιστών του”, έκτισε ο Ιωάννης Γ. Κούτσης, αυτή τη διπλή έννοια έχει, απότιση φόρου ευγνωμοσύνης προς την συμπαραστάτιδα θεία Δύναμη και απαθανάτιση του ιστορικού γεγονότος της 8ης Σεπτεμβρίου 1822. Η λέξη Αρμάτα είναι παράφραση της λέξης αρμάδα και αποδόθηκε στην Παναγία γιατί ήταν αυτή που με την μεσιτεία της βοήθησε να κατατροπωθεί η Οθωμανική αρμάδα και να σωθεί το νησί από την καταστροφή. Ο ναός είναι μία μονόκλιτη σταυροειδής Βασιλική. Εξωτερικά στεγάζεται με δίρριχτη στέγη και στη δυτική της πλευρά υπάρχει κωδωνοστάσιο. Εσωτερικά δεν κοσμείται από αγιογραφίες και οι εικόνες του τέμπλουανάγονται στο 1850 σύμφωνα με αφιερωματική επιγραφή. Ο ναός είναι παρεκκλήσιο του ενοριακού Ι.Ν. Αναλήψεως του Χριστού Σπετσών.
Μέσα στην εκκλησία, και πάνω στο βορειοδυτικό τοίχο, ο ναυμάχος Ιωάννης Κούτσης, γαμπρός του Χατζηγιάννη Μέξη και ένας από τους ανθρώπους της φρουράς του νησιού, ζωγράφισε τη ναυμαχία των Σπετσών με τον Μέξη, που βρισκόταν στον Προμαχώνα, επικεφαλής των συμπατριωτών του, να έχει υψωμένο το χέρι του και να τους προτρέπει σε δράση. Κάτω δε από την εικόνα έγραφε: “Χατζηγιάννης Μέξης, σωτήρ”.
Με την παρέλευση όμως του χρόνου, η τοιχογραφία αυτή άρχισε να καταστρέφεται. Τότε ο εγγονός του αγωνιστή Ιωάννη Κούτση, ο νεαρός Ιωάννης Κούτσης, το έτος 1887, φιλοτέχνησε τον περίφημο πίνακα της Ναυμαχίας των Σπετσών, μία μεγάλη ελαιογραφία διαστάσεων 1,20 × 2,40 m που τοποθετήθηκε μέσα στην εκκλησία της Παναγίας της Αρμάτας, στη θέση που βρισκόταν η τοιχογραφία.
Σε μικρή απόσταση και προς την ανατολική πλευρά της εκκλησίας βρίσκονται δύο επιβλητικοί τάφοι που ανήκουν ο ένας στην οικογένεια Κούτση και ο άλλος στην οικογένεια Χατζηαναργύρου. Το πρώτο επιτύμβιο μνημείο είναι προς τιμήν του ναυμάχου και κτήτορα του ναού Ιωάννη Γ. Κούτση (1797-1860) και της γυναίκας του Αικατερίνης (1802-1896). Πρόκειται για έργο μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, άγνωστου μαρμαρογλύπτη. Έχει σχήμα πυραμίδας που απολήγει σε οβελίσκο αιγυπτιακού τύπου. Η πυραμιδοειδής βάση του είναι κατασκευασμένη από ισομεγέθεις ροδόχροες, λαξευμένες, πέτρες και ο οβελίσκος από πέντε τετράγωνους μαρμάρινους σπονδύλους. Ολόγυρα στο μνημείο υπάρχει κιγκλίδωμα από σίδερο καλαίσθητο. Στον τελευταίο σπόνδυλο δυτικά είναι σκαλισμένο το οικόσημο των Κουτσαίων, ένας αετός με ανοιγμένα τα φτερά και κάτω από τα νύχια του το γράμμα Κ. Στην ανατολική πλευρά του ίδιου σπονδύλου είναι λαξευμένη η αναπαράσταση της ναυμαχίας των Σπετσών. Το δεύτερο επιτύμβιο μνημείο αποτελείται από μια μαρμάρινη στήλη μέσα σε κιγκλίδωμα από σίδερο. Ανήκει στην οικογένεια των Χατζηαναργυραίων, μεταξύ των οποίων του ιστορικού Ανάργυρου Χατζηαναργύρου (1814-1885) και της γυναίκας του Αικατερίνης (1825-1906).
Ο ιστορικός ναός της Παναγίας της Αρμάτας, ο περιβάλλον χώρος του άλσους καθώς και τα ταφικά μνημεία έχουν χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως διατηρητέα και προστατευόμενα μνημεία.
Το 1992 αναστηλώθηκε το κανονιοστάσιο και διαμορφώθηκε σε ιστορικό πάρκο. Σε περίοπτη θέση του τοποθετήθηκε ο ανδριάντας του Σπετσιώτη πυρπολητή Κοσμά Μπαρπάτση έργο της γλύπτριας Ναταλίας Μελλά. Το μπρούντζινο άγαλμα παρουσιάζει τον Μπαρπάτση όρθιο να κράτα στο δεξί του χέρι δαυλό σύμβολο της άσβεστης φλόγας της Ελληνικής Επανάστασης.
Λίγα μέτρα μακριά από το άγαλμα του Μπαρμπάτση το 2003 για να τιμηθούν οι κοινοί αγώνες των Ελλήνων και των Ρώσων στα Ορλωφικά εγκαινιάστηκε από εκπροσώπους της Ρωσικής Ομοσπονδίας η προτομή του Ρώσου κόμη Αλέξιου Ορλώφ.
Η ιστορική σημασία της ναυμαχίας των Σπετσών – Αρμάτα
Η αναπαράσταση της Ναυμαχίας των Σπετσών («Αρμάτα») που έγινε τον Σεπτέμβριο του 1822 είναι το γνωστότερο από όλα τα παραδοσιακά έθιμα του νησιού και συγκεντρώνει δεκάδες χιλιάδες επισκεπτών κάθε χρόνο.
Οι κάτοικοι των Σπετσών απέδωσαν τη νίκη τους επί των πολυάριθμων και καλύτερα εξοπλισμένων Τούρκων στη βοήθεια της Παναγίας και έτσι ονόμασαν τον μικρό ναό που βρίσκεται στο λιμάνι «Παναγία η Αρμάτα» και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Η αναπαράσταση του ιστορικού αυτού γεγονότος είναι μια πολιτιστική και θρησκευτική γιορτή με τη συμμετοχή εκατοντάδων κατοίκων.
Οι εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στις αρχές Σεπτεμβρίου και διαρκούν μια εβδομάδα με αποκορύφωμα την αναπαράσταση της πυρπόλησης ομοιώματος της τουρκικής ναυαρχίδας με την ταυτόχρονη εξιστόρηση των ιστορικών γεγονότων, εκείνης της νύχτας της 8ης Σεπτεμβρίου 1822, μέσα σε μία πανδαισία πυροτεχνημάτων, και βεγγαλικών.
Η εκδήλωση της «Αρμάτας» είναι αφιερωμένη στη μεγαλειώδη νίκη των Ελλήνων, με τη βοήθεια της Παναγίας, απέναντι στους Τούρκους στα νερά των Σπετσών, η οποία υπήρξε μία από τις σημαντικότερες στιγμές του αγώνα του 1821.
Ιστορική αναφορά
Μετά την καταστροφή του Δράμαλη από τον Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια ο αγώνας για τους τούρκους στην Πελοπόννησο είχε κριθεί. Ελάχιστα ήταν τα φρούρια που πρόβαλλαν αντίσταση και μεταξύ αυτών το περίφημο φρούριο του Παλαμηδίου στο Ναύπλιο. Το φρούριο αυτό το πολιορκούσε από τη ξηρά ο Δημήτρης Υψηλάντης και από τη θάλασσα η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα με τους Σπετσιώτες να δείχνουν γενναιότητα, αυτοθυσία και να προσπαθούν με τις βάρκες τους και κάτω από καταιγισμό κανονιοβολισμών να αποβιβαστούν και να καταλάβουν το απόρθητο κάστρο.
Ο Τουρκικός στόλος σε μια ύστατη προσπάθεια να ανεφοδιάσει το Ναύπλιο έπλευσε προς τον Αργολικό Κόλπο με σχέδιο να επιτεθεί πρώτα εναντίον των Σπετσών και ύστερα κατά της Ύδρας.
Ο Μέξης ανέλαβε την άμυνα του νησιού μαζί με τα παιδιά του, τους συγγενείς του και 30 άλλους Σπετσιώτες πολεμιστές στήνοντας στο νησί τρία κανονιοστάσια και φροντίζοντας να απομακρύνει τα γυναικόπαιδα από το νησί, μεταφέροντας τα στην Ύδρα, που θεωρούνταν δυσπρόσιτη εξαιτίας του απόκρημνου εδάφους της.
Στις 8 Σεπτεμβρίου τα εχθρικά πλοία εμφανίστηκαν μπροστά από τις Σπέτσες και συγκεκριμένα στην περιοχή ανάμεσα στα νησιά Τρίκερι και Σπετσοπούλα.
Ο άνεμος που ήταν βορειοανατολικός την ημέρα εκείνη ευνοούσε τον εχθρικό στόλο και ο Ελληνικός στόλος αποτελούμενος από Σπετσιώτικα, Υδραίικα και Ψαριανά πλοία με αρχηγό τον Ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη, θέλησε να κινηθεί προς το μυχό του Αργολικού κόλπου σε μια προσπάθεια να παρασύρει εκεί τα εχθρικά πλοία και να τα καταναυμαχήσει.
Ο Μιαούλης ύψωσε και το σχετικό σήμα, ώστε ο στόλος να τον ακολουθήσει. Την ίδια στιγμή όμως οι Σπέτσες έμεναν ανυπεράσπιστες. Τότε οι Σπετσιώτες πλοίαρχοι Ι. Τσούπας, Δ. Λάμπρου και Ι. Κούτσης μαζί με τον Υδραίο πλοίαρχο Α. Κριεζή δεν υπάκουσαν στις διαταγές του ναύαρχου Μιαούλη και επιτέθηκαν στους τούρκους αν και η υπεροχή του τουρκικού στόλου σε αριθμό, μέγεθος και οπλισμό ήταν μεγάλη. Λίγο αργότερα και άλλοι Σπετσιώτες πλοίαρχοι ενώθηκαν με τους πρώτους στην προσπάθεια να απωθήσουν τον εχθρό και παρά τον αντίθετο άνεμο, κατέφθασαν και άλλα Ελληνικά πλοία.
Η ναυμαχία συνεχίστηκε μέχρι τις απογευματινές ώρες και ο θόρυβος από τις εκπυρσοκροτήσεις των πυροβόλων των 140 και πλέον πλοίων που έπαιρναν μέρος στη ναυμαχία ήταν τόσο μεγάλος, ώστε σειόταν το έδαφος της Ύδρας. Ο χώρος μεταξύ Ύδρας και Σπετσών είχε καλυφτεί με τόσο καπνό ώστε οι Υδραίοι νόμισαν πως καιγόντουσαν οι Σπέτσες. Η στιγμή ήταν πολύ κρίσιμη και η χρήση των πυρπολικών ήταν δύσκολη λόγω του πυκνού καπνού που κάλυπτε τα πάντα, αν και ο Υδραίος πυρπολητής Πιπίνος είχε ήδη χρησιμοποιήσει με επιτυχία το πυρπολικό του πάνω σε ένα αλγερινό βρίκι.
Την στιγμή αυτή εμφανίζεται ο Σπετσιώτης πυρπολητής Κοσμάς Μπαρμπάτσης, ατρόμητος, αποφασιστικός και με το μαχαίρι στο χερί πηδάει στη πρύμνη του πυρπολικού του παρασύρει με το θάρρος του το πλήρωμά του και μέσα σε πανδαιμόνιο κανονιοβολισμών εφορμά στο κέντρο του τουρκικού σχηματισμού με στόχο την ανάφλεξη της τουρκικής ναυαρχίδας.
Η τουρκική ναυαρχίδα αναφλέγεται και καταποντίζεται – όπως αναφέρει η παράδοση – μπροστά στο λιμάνι. Οι τούρκοι εκπλήσσονται από το θάρρος και την παράτολμη αυτή ενέργεια και αρχίζουν να υποχωρούν και έτσι ο τουρκικός στόλος λίγο αργότερα αφήνει τον Αργολικό Κόλπο.
Τον Ιούλιο του 1822 ο Σπετσιώτικος στόλος στάλθηκε στη Σούδα της Κρήτης εναντίον μοίρας του αιγυπτιακού στόλου, τον οποίο κατεδίωξε μέχρι τον Ελλήσποντο. Τον ίδιο χρόνο κατόρθωσαν να αποκρούσουν επίθεση του τουρκικού στόλου στο νησί τους.
Λόγω της έλλειψης ανεφοδιασμού, το Ναύπλιο παραδίδεται στους Ελληνες στις 30 Νοεμβρίου 1822.
Τα επόμενα χρόνια οι Σπετσιώτες συνεχίζουν ακατάπαυστα τον αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδος μέχρι την άφιξη του Καποδίστρια (1828). Διαπρέπουν κυρίως στις ναυμαχίες της Σάμου, Κω, Γέροντα και στον αγώνα της κατά θάλασσα στήριξης του στενά πολιορκούμενου Μεσολογγίου.
Για την ιερότητα του ιστορικού ναού διαβάστε την κατάθεση ψυχής από το Αγιονέρι
Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΡΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΠΕΤΣΩΝ
Μικρό παιδί είχα την μεγάλη ευλογία και τιμή να ζήσω για τέσσερα ολόκληρα χρόνια στο ηρωικό νησί των Σπετσών. Εκεί πήγα για πρώτη φορά στο Σχολείο και εκεί αισθάνθηκα την ομορφιά της Ορθόδοξης πίστης όπως την βίωναν οι απλοί Σπετσιώτες που ζούσαν με τις αναμνήσεις των Ηρώων προγόνων τους , τις παραδόσεις ,τα ήθη και τα έθιμά τους.Ένα από αυτά τα ωραία έθιμα ήταν και παραμένει ο λαμπρός εορτασμός της Παναγίας της Αρμάτας στις 8 Σεπτεμβρίου στο πανέμορφο κατανυκτικό εκκλησάκι της Παναγίας κοντά στον Φάρο στο παλιό λιμάνι του νησιού.Εκεί μαζευόταν όλο το νησί την ημέρα αυτή και όλοι μαζί δοξολογούσαν την Κυρία Θεοτόκο για την σωτηριώδη επέμβασή της κατά την Ναυμαχία των Σπετσών στις 8 Σεπτεμβρίου του 1822.Θυμάμαι με τι χαρά περίμεναν όλοι και ιδιαίτερα εμείς τα παιδιά να έρθει αυτή η μεγάλη ημέρα,να πάμε να ακούσουμε την Θεία Λειτουργία στο γραφικό εκκλησάκι και μετά να συνοδέψουμε την Παναγία τόσο στην»μικρή λιτανεία» στον περίβολο του Ναού,όσο και στην μετάβασή της με στολισμένο καΐκι στην Ντάπια του νησιού για να παρακολουθήσει κι Εκείνη την αναπαράσταση της ναυμαχίας και το «κάψιμο» της τουρκικής αρμάδας.
Πάντα μνημονεύω τον σεβαστό σε όλους μας αείμνηστο Αρχιμανδρίτη Προκόπιο,εφημέριο του Αγίου Νικολάου Σπετσών,που είχε και το γενικό πρόσταγμα ,στις τελετές,καθώς και τον επίσης αείμνηστο Μητροπολίτη ΄Υδρας,Σπετσών και Αιγίνης Ιερόθεο στην πρώτη λειτουργία του οποίου,στην Παναγία την Αρμάτα,διακόνησα σαν «παπαδάκι» στο Άγιο Βήμα.Έχω διατηρήσει στην μνήμη μου όλες εκείνες τις όμορφες εικόνες που έζησα και ευχαριστώ την Θεοτόκο που με αξίωσε να τις βιώσω.Θέλοντας να γράψω κάτι για αυτό το σημαντικό ιστορικό και θρησκευτικό γεγονός βρήκα το άρθρο που ακολουθεί γραμμένο από τον κ.Σπύρο Καλογερόπουλο,χάρηκα μεν για τα σημαντικά ιστορικά στοιχεία που περιέχει, λυπήθηκα δε για την σημερινή κατάσταση που επικρατεί στο Νησί και ιδιαίτερα στον ιερό χώρο του Ναού της Παναγίας .Δυστυχώς μια από τις αιτίες της σημερινής κρίσης είναι και η απληστία του ανθρώπου στο όνομα της οποίας καταπατά κάθε ιερό και όσιο.Παραθέτω ολόκληρο το άρθρο του κ.Καλογερόπουλου σαν μια μορφή προσωπικής μου διαμαρτυρίας για τα όσα ανίερα σήμερα συμβαίνουν στον ιερό χώρα της Αρμάτας με την ευχή να επικρατήσουν η λογική και το δίκαιο.
π.Τιμόθεος Ηλιάκης
ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΑΡΜΑΤΑΣ 1930
Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΡΜΑΤΑ
Ιστορικά στοιχεία Το νησί των Σπετσών έχοντας νευραλγική θέση στο χάρτη ελέγχει και υποστηρίζει την ναυσιπλοΐα στους ναυτικούς άξονες Άργους και Ναυπλίου προς το Ανατολικό Αιγαίο και την Κρήτη και στον άξονα Αττικής, Νοτίου Ελλάδας-Κρήτης.
Η περιοχή είναι γνωστή σαν το σταυροδρόμι του Αργοσαρωνικού.
Γι’ αυτό το λόγο η ανθρώπινη παρουσία στο νησί είναι έντονη και αδιάλειπτη από την προϊστορία έως τις ημέρες μας και επιβεβαιώνεται από τις αρχαιολογικές έρευνες που έχουν γίνει στο νησί, αφού έχουν βρεθεί και ρωμαϊκά λουτρά.
Έχοντας ασφαλή λιμάνια το νησί των Σπετσών ήταν κατάλληλο μέρος για ανεφοδιασμό, επισκευές και ναυπηγήσεις πλοίων από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας.
Τον 12ο αιώνα αποτελούσε σημαντική ναυτική βάση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας ύστερα από νικηφόρο ναυμαχία που έδωσε ο στόλος της κοντά στη Σπετσοπούλα με τον στόλο των Γενουατών και Βυζαντινών ελέγχοντας από τότε για πολλούς αιώνες το Αιγαίο.
Η Οθωμανική κατοχή και απομόνωση παραδόξως έδωσε την ευκαιρία στο νησί να γίνει μια αυτόνομη ναυτική δύναμη κτίζοντας στα καρνάγια ου ποντοπόρα σκάφη. Για ένα τόσο μικρό νησί είναι μοναδικό φαινόμενο η συμμετοχή του που είχε σε τόσες επαναστάσεις ενάντι στον κατακτητή και τον ολοκληρωτισμό. Έως την κήρυξη της επανάστασης του ’21 τα πλοία των Σπετσιωτών συμμετείχαν στην επανάσταση του Ορλώφ (που πλήρωσαν με καταστροφή και διωγμούς), στη δράση του Λ.Κατσώνη, του Ρώσου ναυάρχου Σινιέβιν και άλλες πολεμικές επιχειρήσεις. Πλήθος ηρώων έβγαλε το νησί εκτός από τους Ανδρούτσους, την Μπουμπουλίνα και τον Πιπίνο που γνωρίζουμε, δηλαδή όλους όσους συμμετείχαν στους ξεσηκωμούς αυτούς. Με τη συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή του 1774, τα Σπετσιώτικα πλοία χρησιμοποίησαν τη Ρώσικη σημαία για να εμπορεύονται ελεύθερα από τη Μαύρη Θάλασσα έως τα λιμάνια της Δ. Ευρώπης , δημιουργώντας πλούτο, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για την οργάνωση και συμμετοχή των Σπετσών στην επανάσταση του 1821 και πρώτο το νησί σήκωσε την επαναστατική ασπροκόκκινη σημαία του.
Η δράση του τρινήσιου επαναστατικού στόλου (χωρίς επίσημο αρχηγό) των Ψαρών, Ύδρας, Σπετσών στα χρόνια που ακολούθησαν ήταν μια εποποιία που κέρδισε τον παγκόσμιο θαυμασμό από όλους τους ειδικούς και μη.
ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΑΡΜΑΤΑΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 60
Ναυμαχία Σπετσών Παναγιά Αρμάτα
Καθοριστική εξέλιξη για την επιτυχία της επανάστασης είχε η απόκρουση στο μπουγάζι των Σπετσών, της Οθωμανικής Αρμάτας που αποτελείτο από 70 θηριώδη ντελίνια κατάφορτα με στρατό και από άλλα συνοδευτικά πλοία.
Στόχος της Αρμάτας ήταν η αποβίβαση στρατευμάτων και η διάσπαση της πολιορκίας του Ναυπλίου. Μια τέτοια εξέλιξη θα άλλαζε όλη την Ευρωπαϊκή ιστορία και η ίδρυση του Ελληνικού κράτους θα ήταν ίσως όραμα ρομαντικών. Η Αρμάτα εμφανίσθηκε απειλητικά στις 8 Σεπτεμβρίου 1822, ημέρα του εορτασμού της γέννησης της Παναγίας μπροστά από τις Σπέτσες διασπώντας τον Ελληνικό στόλο. Η ναυτική μοίρα των Υδραίων εμπόδιζε την προσέγγιση προς την Ύδρα, ενώ 18 Σπετσιώτικα σιτοβάπορα πήραν θέσεις μπροστά από το Παλιό Λιμάνι Σπετσών εμποδίζοντας με κανονιοβολισμο΄ς την προσέγγιση των Οθωμανικών πλοίων στο νησί που ήδη είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του.
«Εξήντα παλληκάρια απόμειναν μονάχα πάνω στις Σπέτσες με τον Μέξη και τον Κολαντρούτσο και εκεί στη μικρή βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας ορκίστηκαν να ενταφιασθώσιν εις την γην της γεννήσεώς των με αμετάτρεπτον απόφασιν να φονεύσωσιν οι ίδιοι τον πρώτον λιποτάκτη έστω και αδελφόν». (Ορλάνδος)
Ακόμη και για τον ιστορικό Δημήτρη Φωτιάδη είναι άξια απορίας η αποτροπή της απόβασης στον νησί από τα λίγα σταροκάραβα και η απώθηση της οθωμανικής αρμάδας στο μπουγάζι των Σπετσών. Άλλοι λένε ότι οι αμυνόμενοι έβαλαν ναυτικά κόκκινα σκουφιά σε κάτι φυτά και άλλοι λένε ότι άνθησαν κόκκινα λουλούδια εκείνη την κρίσιμη ώρα. Ότι και αν έγινε πάντως το βέβαιο είναι ότι οι Οθωμανοί παραπλανήθηκαν νόμισαν ότι υπήρχε πολύς στρατός στο νησί και δίστασαν να αποβιβασθούν.
Ύστερα από 6ωρη ναυμαχία και μετά από παράτολμη ενέργεια του πυρπολητή Μπαρμπάτση , η ναυαρχίδα του Καπουδάν Πασά ετράπη σε φυγή και μαζί της όλος ο Οθωμανικός στόλος.
ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΗΣ ΑΡΜΑΤΑΣ
Ο λαός των Σπετσών αποδίδει τη νίκη στη Παναγιά της οποίας το μικρό βυζαντινό εκκλησάκι βρίσκεται στο μυχό του παλιού Λιμανιού, εκεί που έδωσαν όρκο οι εξήντα γεροντότεροι που έμειναν πάνω στο νησί και κανονιοβολούσαν από τη ντάπια του μυχού. Έτσι το εκκλησάκι ονομάσθηκε Παναγιά Αρμάτα γιατί θεωρήθηκε ότι η Παναγία ήταν η Αρμάτα των Ελλήνων αγωνιστών που καταναυμάχησε την Οθωμανική Αρμάτα.
Αυτό το κομμάτι γης λοιπόν έχει ιδιαίτερο συμβολισμό, όχι μόνο για τις Σπέτσες, αλλά και για την νεώτερη ευρωπαϊκή ιστορία, αφού η απώθηση της Αρμάδας ήταν καταλυτική για την εξέλιξη της επανάστασης καθώς απόρθητο το Ναύπλιο πέρασε στις Ελληνικές δυνάμεις εδραιώνοντας την.
Η Μπουμπουλίνα που συμμετείχε ενεργά στην κατάκτηση του Ναυπλίου έπεσε από αδελφικό (;) βόλι το 1825, και δεν μπόρεσε να δει ελεύθερη την Ελλάδα.
Για την ιστορία, από το ίδιο δολοφονικό αδελφικό (;) χέρι τροφοδοτήθηκαν με άχρηστο μπαρούτι οι Έλληνες στην εκστρατεία της Ακρόπολης που τέλειωσε άδοξα στη μάχη του Ανάλατου και στην καταστροφή του Φαλήρου.
ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΤΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ
Σημερινή κατάσταση.
Η επανάσταση επικράτησε τελικά και ιδρύθηκε το Ελληνικό κράτος.
Έτσι πέρασαν τα χρόνια. Το ηρωικό νησί απαξιώθηκε , αφού το επίσημο κράτος δεν φρόντισε να γίνει η άλλαγή των πλοίων, από το πανί στον ατμό. Μαύρες μέρες και πείνα μάστισαν το νησί για πολλά χρόνια αναγκάζοντας τους κατοίκους του να μεταναστεύουν. Με τον τουρισμό στις μέρες μας άρχισε μια περίοδος ευημερίας που διακόπτεται τώρα βίαια όπως όλοι ξέρουμε από την «παγκοσμιοποίηση» που κάποιοι την ερμηνεύουν κατά όπως τους συμφέρει εις βάρος όλων των άλλων. Το νησί έχει ενταχθεί στους επιστημονικούς χάρτες βιότοπων και προστατεύεται με ΦΕΚ σαν ιστορικό, παραδοσιακό, φυσικού κάλλους, σπάνιας χλωρίδας και πανίδας.
Όμως η ακρίβεια και ο αποκλεισμός του νησιού διώχνει τον τουρισμό αφού τα ναύλα είναι πανάκριβα και δεν υπάρχει τακτικά συμβατικό πλοίο γραμμής και το παραδοσιακό κατάφυτο νησί ύστερα από εμπρησμούς γίνεται ένα εργοτάξιο χωρίς κανενός είδους έλεγχο ακόμα και τις Κυριακές απαξιώνοντας και υποβαθμίζοντας όλες τις άλλες δραστηριότητες.
Ανάπτυξη λέει ο ένας. Υπανάπτυξη και καταστροφή λέει ο άλλος. Οι ταρσανάδες στο Παλιό Λιμάνι, χάρις στους κανονισμούς ΕΕ περί αλιευτικών σκαφών, μαραζώνουν.
Ακόμα και η ασπροκόκκινη τιμημένη σημαία του ένδοξου νησιού, άλλαξε χρώμα και ξεχάστηκε ύστερα από απόφαση και προπαγάνδα κάποιων ανεύθυνων και αδαών, που περιστοιχίζουν την τοπική αυτοδιοίκηση. Από ανοησία ή από δόλο έγινε υποστολή της ένδοξης αιματοβαμμένης σημαίας; Μόνο αυτοί ξέρουν.
Μέσα στη γενική επίθεση, βράχια και δημόσιοι χώροι έγιναν οικοδομικά τετράγωνα ή καταπατήθηκαν με αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης και μαζί με αυτούς και η βραχώδης δημόσια έκταση γύρω από την Παναγιά Αρμάτα έγινε οικοδομικό τετράγωνο!! Αν και η πολιτεία στις 11-4-89 με υπουργική απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ26/1585/315 χαρακτήριζε την εκκλησία και τον περιβάλλοντα χώρο σε ακτίνα 150 μέτρων, προστατευόμενο μνημείο. Μια κτηματομεσιτική φούσκα αναπτύσσεται τώρα στα νησιά Ύδρα, Σπέτσες, με ιδιοκτησίες offshore αγνώστων προέλευσης και σκοπών «επενδυτών», η οποία δίνει ευκαιρίες για ξέπλυμα χρήματος και κοινωνική αναρρίχηση, ενώ ταυτόχρονα αποκλείει τη δυνατότητα στους ντόπιους για αποδοχή κληρονομιάς και γονικής παροχής των οικογενειακών περιουσιών αφού οι υπέρογκες τιμές, οδηγούν σε απόγνωση και μετανάστευση για άλλη μια φορά.
ΣΠΕΤΣΕΣ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ
Η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται
Σαν αποκορύφωμα κάποιοι ιδιώτες παρουσιάζονται μόλις το 1991 ύστερα από παράξενες αγοραπωλησίες και διεκδικούν, χωρίς τίτλους ιδιοκτησίας, με «διαθήκες» απογόνων «αδελφικών χεριών» και με κουβέντες του καφενείου, την περιοχή της Παναγιάς της Αρμάτας (συνολικό εμβαδόν περίπου 5 στρεμμάτων) για την ανέγερση εξοχικών κατοικιών. Μάλιστα φροντίζουν να βγάλουν και πρόχειρες άδειες κατασκευής οικιών στη θέση της εκκλησίας.
Ύστερα από την αντίδραση των Σπετσιωτών μπροστά στις μπουλντόζες που ξερίζωναν δέντρα το 1992 το θέμα πάγωσε. Κάποιοι Σπετσιώτες διώχτηκαν με μηνύσεις και έκτοτε χρονίζει το θέμα της ιδιοκτησίας στα δικαστήρια όπου ενάγων είναι η εκκλησία και ο Δήμος.
Έπρεπε να έρθει πάλι μια άλλη κυβέρνηση ΝΔ ώστε στις 8/3/2004 την επόμενη των εκλογών, να αιτηθούν διεκδικητές και να τους δοθεί άμεσα τέλος ακίνητης περιουσίας (ΤΑΠ) από τον τότε Δήμαρχο Σπετσών Ε. Κονταξάκη, παραβιάζοντας το σχετικό νόμο που διέπει τα προστατευόμενα μνημεία και αποδεχόμενος ουσιαστικά με αυτό τον τρόπο ότι υπάρχουν «ιδιοκτήτες» του προστατευόμενου δημόσιου χώρου αν και ο Δήμος αντιδικεί στα δικαστήρια μαζί τους. Με αυτόν τον τρόπο, δόθηκε το έναυμα για νέες αγοραπωλησίες σε υπέρογκες εικονικές τιμές, απειλές προς τους Σπετσιώτες, αντιδράσεις ενώ οι διεκδικητές υποστηρίζονται για τις ανάγκες της αγοραπωλησίας με «αναφορές» νεόκοπων τοπικών ερασιτεχνών ιστορικών που διαστρεβλώνουν συνειδητά την ιστορία. Ούτε λίγο ούτε πολύ προσπαθούν να πείσον ότι η εκκλησία κτίσθηκε από τους φερόμενους ως ιδιοκτήτες πολύ μετά την επανάσταση. Αυτή η αστήρικτη ευκαιριακή γνώμη, αντικρούεται από τους καταξιωμένους ιστορικούς, Φωτιάδη, Παπαρρηγόπουλο, τον αρχαιολόγο Ορλάνδο και τους επιστήμονες του ΥΠΠΟ που χαρακτηρίζουν με έκθεση την εκκλησία βυζαντινή δηλαδή προ του 1821. Πολλά ανθρώπινα οστά που βρέθηκαν σε εργασίες ανάπλασης του χώρου εγείρουν και άλλα ερωτήματα για τον χώρο που ακόμα και οι επιστήμονες δυσκολεύονται να απαντήσουν. Άλλωστε σε πρόσφατες εργασίες συντήρησης, η λιθοδομή που αποκαλύφθηκε δείχνει ότι πρόκειται για μια παμπάλαια κατασκευή βυζαντινής εποχής, που ίσως να έχει θεμελιωθεί σε ακόμα παλαιότερο κτίριο. Ο γράφων γνωρίσθηκε με του ς δικηγόρους των νέων «ιδιοκτητών» στο δικαστήριο για το ιδιοκτησιακό καθεστώς, όπου του ανακοίνωσαν ότι η εκκλησία θα «μεταφερθεί» και στη θέση της θα ανεγερθούν μεζονέτες. Πρόχειρη έρευνα βεβαιώνει ότι ως νέος «ιδιοκτήτης» του χώρου παρουσιάζεται ένας αναδυόμενος εφοπλιστής, μέλος «Αρμάτας» διεθνών επιχειρηματικών λόμπι και τραστ, αμέτρητου πλήθους σκαφών και κεφαλαίων.
Παράλληλα οι δικηγόροι επιχειρούν να πάρουν απόφαση δασαρχείου ως ιδιοκτήτες (που έχει προσβληθεί) για την κοπή των δένδρων (που έχουν φυτεύσει οι Σπετσιώτες ανενόχλητοι από το 1930) ενώ το δικαστήριο ιδιοκτησίας δεν έχει τελεσιδικήσει!!!
Η Γενική Συνέλευση του Ελληνικού τμήματος του ICOMOS του επιστημονικού συμβούλου της UNESCO για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και του περιβάλλοντος, παρεμβαίνει και εκδίδει το Φεβρουάριο 2005 ομόφωνο ψήφισμα για την προστασία του νησιού και του χώρου. Σαν αποτέλεσμα απειλές κατά της σωματικής ακεραιότητας και λάσπες εκτοξεύονται εναντίον μέλους του ICOMOS.
Οι διεκδικητές ζητούν πραγματογνωμοσύνη άνευ πρακτικής σημασίας εντός του προστατευόμενου μνημείου στα πλαίσια του δικαστηρίου διεκδίκησης, αν και τα σχέδια και τα τοπογραφικά είναι και πλήρη και κατατεθειμένα επίσημα και δεν πρόκειται για μια αντιδικία ορίων μεταξύ γειτόνων. Είναι μια διερευνητική και συμβολική κίνηση. Αλίμονο αν ο οποιοσδήποτε πχ. Κραδαίνοντας μια αμφίβολη διαθήκη μπορούσε να κάνει πραγματογνωμοσύνη στην Ακρόπολη.
Δύο φορές οι πραγματογνώμονες αποχωρούν ύστερα από ειρηνική αντίδραση και εκδήλωση διαμαρτυρίας των Σπετσιωτών στις 5/10/2005 και 7/11/2005 όπου μετέχουν 200 Σπετσιώτες, γυναίκες και παιδιά. Στο φύλλο συμβάντων του οικείου ΑΤ , όπου αναφέρονται τα γεγονότα αυτών των ημερών από του ς πραγματογνώμονες, ρητά δεν ζητείται δίωξη κάποιου ούτε περιγράφεται κάποια αξιόποινη πράξη ή ζημία.
Όμως με κάποιο τρόπο, ενόψει εκλογών, το φύλλο συμβάντων φθάνει στην Εισαγγελία Πειραιά όπου με πιο παράξενο τρόπο στις 2 Αυγούστου 2006 (εν μέσω διακοπών όπου εξυπηρετούοτναι μόνο αυτόφωρα) απαγγέλλονται αυθαίρετα κατηγορίες, χωρίς να προηγηθεί κάποια μαρτυρική κατάθεση!!!
Κατηγορίες για βία κατά συρροή χωρίς να υπάρχει κάποια αντίστοιχη πράξη αφορούν 12 «πρωτοστατούντες» όπως αναφέρονται, ευυπόληπτους αθώους πολίτες, συμπεριλαμβανομένου του παπά, του υποψήφιου Δήμαρχου, δημοτικών συμβούλων, του γράφοντος, άλλων υποψηφίων στις επερχόμενες δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές κλπ.
Καταγράφοντας με κάμερα σε βίντεο την εκδήλωση, μπορώ να διαβεβαιώσω ότι πολλοί από τους κατηγορούμενους, ούτε καν μίλησαν σε αυτή την εκδήλωση διαμαρτυρίας όπου απλά παρευρίσκοντο, όπως έχουν κάθε δικαίωμα. Στη δίωξη αυτή υπάρχουν έντονες δυσοσμίες πολιτικής δίωξης, στέρησης των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων των πολιτών στην προστασία του πολιτισμού και του περιβάλλοντος, στη διαμαρτυρία, στην ελεύθερη έκφραση, στο σεβασμό των τόπων λατρείας και άσκησης θρησκευτικών καθηκόντων, στην ισότητα, στον σφετερισμό εξουσίας, της παραπλάνησης αρχών, της τρομοκράτησης του πληθυσμού κλπ. χωρίς κάποιος από τους κατηγορούμενους να μπορεί να καταθέσει έστω μια αντιμήνυση για παραπλάνηση και ψεύδος αφού είναι μια αυτεπάγγελτη δίωξη χωρίς να έχουν προηγηθεί μαρτυρικές καταθέσεις και προκαταρκτική εξέταση!!!
Δηλαδή ο εντολεύς δημόσιος λειτουργός αφαίρεσε το δικαίωμα των κατηγορουμένων να καταθέσουν, ώστε ο φάκελος να φτάσει πλήρης στοιχείων και να κριθεί αν στοιχειοθετείται η κατηγορία ή όχι.
Σε τέτοιες ενέργειες το Ρωμαϊκό Δίκαιο αναφέρει ότι: « Αρχή παρανομούσα, παύει να είναι Αρχή» ενώ η ιστορία συνεχίζει να γράφεται.
Στον απόηχο όλων αυτών ο Δήμαρχος ζήτησε από το Δημοτικό Συμβούλιο, χωρίς να έχει τελεσιδικήσει το δικαστήριο ιδιοκτησίας, να αποχαρακτηρισθεί ο χώρος από οικοδομικό τετράγωνο δηλαδή να απαλλοτριωθεί περιουσία του Δήμου!!!
Τέτοια εξέλιξη φαινομενικά αθώα και για λαϊκή κατανάλωση χρήσιμη ενόψει εκλογών τοπικής αυτοδιοίκησης, μπορεί να καταστήσει τους ιδιώτες και ιδιοκτήτες (σε περίπτωση μη καταβολής εντός 18 μηνών από το δημόσιο ταμείο του υπέρογκου τιμήματος της εικονικής αγοραπωλησίας) και έτσι απλά ο προστατευμένος χώρος θα γίνει ιδιοκτησία τους και βορά στις μπουλντόζες.
ΤΟ ΑΡΧΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ
Συμπεράσματα
Τα πιο κάτω ερωτήματα αρχίζουν τώρα και φαίνονται ρητορικά και αφορούν δυστυχώς και άλλα μέρη εκτός από τις Σπέτσες… • Γιατί υπάρχει τέτοια επιμονή για την καταστροφή του παντοιοτρόπως προστατευμένου ιστορικού, αρχαιολογικού, θρησκευτικού, δασικού δημόσιου χώρου; • Γιατί στο νησί των Σπετσών υπάρχει έντονη και ανεξέλεγκτη δράση κεφαλαίων, πετροδολαρίων, ξένων συμφερόντων; • Γιατί οι κάτοικοί του βρίσκονται απροστάτευτοι στερούμενοι βασικών δικαιωμάτων τους; • Η πολιτεία από πού αντλεί εξουσία και υπέρ ποίου;
Για να προσεγγίσουν κάποια απάντηση, χρήσιμο είναι να γνωρίζουν οι αναγνώστες πως οι απόγονοι του επαναστάτη πρόκριτου Χατζηγιάννη Μέξη, θυμούνται και αναφέρουν ότι : Ο παππούς τους ήρωας καπετάνιος Θοδωράκης Μέξης όταν είχε πάει στη Κωνσταντινούπολη περίπου 1860, δεχόταν επίμονες ερωτήσεις τόσα χρόνια μετά από προβληματισμένους αξιωματούχους και πασάδες, σχετικά με το πόσους στρατιώτες είχε το νησί στις 8 Σεπτέμβρη του 1822, όταν μπροστά στην εορτάζουσα εκκλησία της Παναγιάς της Αρμάτας στις Σπέτσες τα μεγαλοπρεπή ντελίνια έχασαν για πάντα τον έλεγχο του σταυροδρομιού της θάλασσας και των πολιτισμών.
Πηγή http://old.eyploia.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=833
Ο ΦΑΡΟΣ
Βίντεο από τις φετινές εκδηλώσεις
****
Αποκλειστική συνέντευξη του Δημάρχου Σπετσών Παναγιώτη Λυράκη
Οι Σπέτσες στο Έπος του 1821-άγνωστες πτυχές του Αγώνα που αφηγείται με γλαφυρότητα ο ιστορικός και θεολόγος της Νήσου των Σπετσών π. Ανδρέας Κουμπής στον δημοσιογράφο Αλέξανδρο Στεφανόπουλο