Η στρατηγική των ΗΠΑ και ο μονόδρομος της Πιονγιανγκ- Ο σινορωσικός παράγοντας στον “πόλεμο ισχύος” ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας
Βόρειος Κορέα: Ο κύβος ερρίφθη;
Όταν ο Πρόεδρος Τραμπ στις αρχές Μαΐου 2017 δήλωνε πως δεν είχε πρόβλημα να συναντηθεί με τον ηγέτη της Βορείου Κορέας Κιμ Γιονγκ-Ουν «υπό τις κατάλληλες περιστάσεις» και στην προεδρία της Νοτίου Κορέας βρέθηκε ο Μουν Τζε-ιν (ο οποίος εξήγγειλε στην προεκλογική του εκστρατεία την πρόθεση επανέναρξης διαλόγου με την απέναντι όχθη του 38′ Παράλληλου που μοιράζει στα δύο την χερσόνησο της Κορέας), οι ελπίδες για την επίτευξη ενός ειρηνικού διακανονισμού μεταξύ των δύο αντίπαλων μερών αναπτερώθηκαν.
Κι όμως, χθες κιόλας, στην πρώτη του επίσημη ομιλία στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ο πρόεδρος των ΗΠΑ άφησε άναυδους δημοσιογράφους και διπλωμάτες, μιλώντας για την πιθανότητα «ολικής εξάλειψης» της Βορείου Κορέας και επιμένοντας στην ειρωνική χρήση του χαρακτηρισμού «Rocket Man» για τον ηγέτη της χώρας– εν επιδεικτική απουσία, βεβαίως, του πρέσβη της Πιονγιάνγκ. Στέλνοντας σαφές μήνυμα επίκρισης προς τους συμπαραστάτες του Κιμ Γιονγκ-Ουν, δηλαδή τη Ρωσία και κυρίως την Κίνα και καλώντας τις χώρες μέλη του ΟΗΕ να συνεργαστούν, ώστε να απομονώσουν και να αποτρέψουν «εχθρικές» του πράξεις, έστρεψε, επίσης, τα πυρά του και προς την κατεύθυνση του Ιράν και της πυρηνικής συμφωνίας που επιτεύχθηκε υπό τη διακυβέρνηση Ομπάμα. Το Ιράν, για το οποίο πολλοί αναλυτές έχουν εδώ και καιρό προειδοποιήσει ότι θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ανεξέλεγκτο παίκτη στο διεθνές σύστημα, στα βήματα της Βορείου Κορέας, αν οδηγηθεί και πάλι στη διεθνή απομόνωση.
Τι μέλλει γενέσθαι;
Η επεξήγηση, εν μέρει, για το τι συμβαίνει σήμερα βρίσκεται στην ιστορία. Η ήττα της Ιαπωνίας και η κατάρρευση της ηγεμονίας της στην Κορεάτικη χερσόνησο, με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου, άφησε εύφορο έδαφος για το διαμοιρασμό των λαφύρων της αυτοκρατορίας του Ανατέλλοντος Ηλίου, με βάση τις πραγματικότητες που αποκρυσταλλώθηκαν αμέσως μετά, στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Υποστηρίζοντας οι μεν του εθνικό κίνημα και οι δε το κομμουνιστικό κίνημα, μοίρασαν αρχικά την Κορέα στα δύο, ώστε να υπάρξει ισοζύγιο δυνάμεων, συμμετέχοντας αργότερα στον πόλεμο ο οποίος ακολούθησε μεταξύ των δύο νεοσύστατων κρατών, όταν αυτός διατάραξε τις υπάρχουσες γεωπολιτικές ισορροπίες, μιας και το κομμουνιστικό καθεστώς του βορρά εισέβαλε σε εδάφη υπό τη δικαιοδοσία του νότου. Ο εμφύλιος σπαραγμός στην Κορέα κράτησε τρία χρόνια, μεταξύ 1950-53, με φημολογούμενους εκατομμύρια νεκρούς και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ανήμπορο να επέμβει άμεσα και ουσιαστικά. Ειπώθηκε τότε ότι η ανθρωπότητα βρισκόταν στα πρόθυρα ενός μεγάλου παγκόσμιου πολέμου, μιας και η ένταση κορυφώθηκε με την ενεργό στρατιωτική συμμετοχή της Κίνας στο πλευρό των Βορειοκορεατών, ενάντια στις Αμερικανικές δυνάμεις που στήριξαν τις δυνάμεις της Νοτίου Κορέας. Ισχύει αυτό σήμερα;
Πέραν της ιστορικής παρουσίας της ως παραδοσιακού παίκτη στην περιοχή, η πιθανότητα εμπλοκής της Κίνας με τον ίδιο τρόπο που αυτή έγινε στο παρελθόν και άρα η κορύφωση μιας μελλοντικής πολεμικής σύρραξης μεταξύ Βορείου Κορέας και Αμερικής σε παγκόσμιο επίπεδο φαίνεται απομακρυσμένη. Αν τη δεκαετία του ’50 τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Κίνας της επέβαλλαν να το πράξει, υποδαυλίζοντας την ανάφλεξη, σήμερα συμβαίνει το αντίθετο. Αναντίρρητα, οι σχέσεις καλής γειτονιάς με τον Κιμ παραμένουν γεωγραφικά απαραίτητες για την Κίνα και επιπρόσθετα, η στήριξη του καθεστώτος του αποτελεί σημαντικό παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή. Το κενό εξουσίας που θα επέλθει μετά από πραξικόπημα ή ακόμα και από δολοφονία του (όπως φημολογείται να σχεδιάζει ειδική ομάδα κρούσεως της Σεούλ), στην απουσία ουσιαστικής και αποτελεσματικής αντιπολίτευσης ή εναλλακτικής ηγετικής φυσιογνωμίας, θα επιφέρει το χάος σε ένα σημαντικό εμπορικό εταίρο του Πεκίνου, ο οποίος προμηθεύει την Κινέζικη οικονομία με απαραίτητες πρώτες ύλες και βεβαίως, χρυσό, σε τιμές χαμηλότερες της παγκοσμίου αγοράς, χάρις στο διεθνές εμπάργκο που περιορίζει τις διαπραγματευτικές δυνατότητες του Κιμ Γιονγκ-Ουν.
Επιπρόσθετα, αναστάτωση στη Βόρεια Κορέα, η οποία αποτελεί σήμερα και ένα είδος ζώνης προστασίας (cordon sanitaire) μεταξύ Κίνας-Νοτίου Κορέας-ΗΠΑ, θα μπορούσε να οδηγήσει μεταναστευτικά κύματα προσφύγων προς την κατεύθυνση των Κινέζικων συνόρων και την απορρόφηση μιας φιλικά προσκείμενης προς το Πεκίνο χώρας στην Αμερικανική σφαίρα επιρροής δια μέσω της Σεούλ, κάτι το οποίο επίσης δεν θα ήταν επιθυμητό.
Συμπερασματικά, παρόλη την αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας σε γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο στην Ασία (και πιο συγκεκριμένα στον Ειρηνικό), την επιμονή της Κίνας (όπως επίσης και της Ρωσίας) να απειλεί με βέτο οποιεσδήποτε Αμερικανικές προτάσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας για ολικό εμπάργκο και ναυτικό αποκλεισμό της Βορείου Κορέας, αλλά και την εμμονή του Κιμ Γιονγκ-Ουν να κλέβει επανειλημμένα τον προβολέα από τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τσινπινγκ σχεδιάζοντας τις δοκιμές του σε χρονικές στιγμές σημαντικά συμβολικές για το Πεκίνο (λ.χ. φιλοξενία της συνόδου των G20 και μετά των BRICs) εξαγγελία του νέου πλάνου για την ανάπτυξη της Κινέζικής οικονομίας) και προσβλητικά δολοφονώντας αντιφρονούντα μέλη της οικογένειας του σε Κινέζικη επικράτεια όπως το Μακάο, η Κίνα, όπως και η Ρωσία, δύσκολα θα εμπλακούν σε στρατιωτική σύρραξη στην περιοχή, μιας και τα ευρύτερα τους συμφέροντα, σήμερα, σε αντίθεση με τότε, δεν υπαγορεύουν κάτι τέτοιο. Ας μην ξεχνάμε κιόλας ότι η Σαγκάη και το Βλαντιβοστόκ είναι πάντοτε επικίνδυνα κοντά στη γραμμή πυρός της Πιονγιάνγκ.
Ακόμα, οι απειλές ενάντια στην Ιαπωνία και η τελευταία εκτόξευση πυραύλου προς τη δική της κατεύθυνση, δεν θα μεταφράζονταν απαραίτητα, τουλάχιστον όχι σε αυτό το στάδιο, στην ενεργό εμπλοκή της κυβέρνησης Άμπε σε επιθετικές διαδικασίες (κάτι που απαγορεύεται έτσι κι αλλιώς από το σύνταγμα της χώρας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Όχι μόνο δεν υπάρχει η επιθυμία αλλά ούτε και η δυνατότητα από το Τόκιο για κάτι τέτοιο. Το ίδιο ισχύει βεβαίως και για τη Σεούλ, παρά τη σκληρή ρητορική που συχνά πυκνά εκτοξεύει κατά της άσπονδης γειτονικής χώρας. Αυτό όμως που αναπόφευκτα βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η ενδυνάμωση της αποτρεπτικής ισχύος που διαθέτουν στο οπλοστάσιο τους η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα, ευγενική παροχή της Ουάσινγκτον, της οποίας την παρουσία στην περιοχή καθιστούν όλο και πιο επιβεβλημένη οι κινήσεις του Κιμ- ένα σημαντικό τεστ αξιοπιστίας προς τους συμμάχους της.
Λαμβάνοντας, λοιπόν, τα πιο πάνω υπόψη, η ένταση με την οποία θα εξελιχθεί το Βορειοκορεάτικο ζήτημα εξαρτάται πρωτίστως από την τελική σχέση ισχύος που θα διαμορφωθεί μεταξύ Ουάσινγκτον-Πιονγιάνγκ, με τους υπόλοιπους να κρατούν ασφαλή απόσταση, χωρίς άμεσες προθέσεις ή φανερές δυνατότητες διαμόρφωσης της πολιτικής αρένας εκ μέρους τους, τουλάχιστον όχι στο παρόν στάδιο. Καθόλου τυχαίο ότι οι μεγάλοι παίκτες στην περιοχή εξασκούν λιγότερη πίεση προς την Πιονγιάνγκ και περισσότερη πίεση προς τις ΗΠΑ και τη Νότιο Κορέα να σταματήσουν τις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις τους, οι οποίες έχουν προκαλέσει τη μήνι του Κιμ και στις οποίες ο ίδιος ανταποκρίνεται αντιστρόφως.
Θεωρώντας ότι η ηγεσία της Βορείου Κορέας αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να έχει παρά (χλιαρή) διπλωματική στήριξη από τη Μόσχα και το Πεκίνο που, έτσι κι αλλιώς επίσημα συμμετέχουν στις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από το 2006 από το Συμβούλιο Ασφαλείας (και οι οποίες, ας σημειώσουμε, επιμελώς αποφεύγουν την ολοκληρωτική κατάρρευση του καθεστώτος, αφού δεν έχουν παγώσει τις ξένες καταθέσεις του, ούτε και έχουν τιμωρήσει αυτούς που τις διαχειρίζονται διεθνώς), τότε τι ακριβώς επιδιώκει με την επιθετική συμπεριφορά του ο Κιμ Γιονγκ-Ουν; Θεωρεί όντως ότι μπορεί να δημιουργήσει κόστος στις ΗΠΑ με πολεμικά χτυπήματα τα οποία θα επηρεάσουν άμαχο πληθυσμό, εάν κι εφόσον έχει όντως τη δυνατότητα, παρότι έχει επιμελώς αποφύγει να το πράξει με χτυπήματα προς την Ιαπωνία; Προς τι όφελος και με ποιες επιπτώσεις; Το ρίσκο αντίδρασης, ειδικά με ένα κάπως απρόβλεπτο και επιθετικό πρόεδρο, όπως τον Τράμπ, στο πηδάλιο των ΗΠΑ, παραμένει υψηλό. Όχι όμως αν πρόκειται για ζήτημα ζωτικού συμφέροντος κι επιβίωσης.
Ο Κιμ Γιονγκ-Ουν, πέραν του αυταρχικού τρόπου επιβολής της κυριαρχίας του και των έντονων σε ύφος δηλώσεών του που παραπέμπουν σε παρανοϊκό δικτάτορα, συμπεριφέρεται ορθολογιστικά και με βάση το raison d’ etat στο οποίο ανταποκρίνεται οποιοδήποτε κράτος. Η Βόρειος Κορέα οφείλει για λόγους επιβίωσης πρωτίστως να διαφυλάξει και να προστατεύσει την ύπαρξη και την κυριαρχία της. Ανακαλώντας τη συμφωνία συνεργασίας την οποία το Βορειοκορεάτικο κράτος είχε συνάψει με τον Πρόεδρο Κλίντον το 1994 και η οποία είχε περιορίσει τις στρατιωτικές του δυνατότητες με αντάλλαγμα πρόσβαση σε πηγές ενέργειας (κάτι το οποίο μέχρι σήμερα προσπαθούσε η Ουάσινγτον να πείσει το Πεκίνο να πράξει αντ΄ αυτού, χρησιμοποιώντας διπλωματία δια αντιπροσώπου) και ταυτόχρονα, ανακηρύσσοντας τη χώρα ως μέλος του Άξονα του Κακού μετά την 9/11, ενώ την ίδια ώρα ο ίδιος εισέβαλλε στο Ιράκ, ο Τζωρτζ Μπους ο νεώτερος δεν κατάφερε παρά να αποδείξει στη Βόρειο Κορέα ότι οι χώρες και τα καθεστώτα τους κινδυνεύουν με αφανισμό όχι όταν έχουν όπλα μαζικής καταστροφής αλλά ακριβώς επειδή δεν έχουν. Με προφανές παράδειγμα το Ιράκ…
Η πρόσφατη δήλωση της Πρέσβεως των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Νίκκι Χάλεϋ, ότι όταν βρίσκεσαι υπό την απειλή των όπλων οφείλεις να είσαι σε εγρήγορση παρά σε εφησυχασμό, θα μπορούσε να αποτελεί δήλωση και της Βορείου Κορέας, ενός καθεστώτος που αντιδρά βίαια μεν, λογικά δε, ξεκαθαρίζοντας ότι το κόστος ακόμη και για την απειλή για τον αφανισμό του μπορεί και θα είναι ψηλό. Κατ΄ακρίβειαν, ο Κιμ Γιονγκ-Ουν συνεχίζει την πολιτική του προκατόχου του, Κιμ Γιονγκ ΙΙ, η οποία συνοψίζεται στην εξής δήλωση-δεν είχε τη δυνατότητα ή την πολυτέλεια να επιτεθεί ή να του επιτεθούν οι ΗΠΑ αλλά έπρεπε να κοινοποιήσει στην ανθρωπότητα ότι είχε πυραύλους, τους οποίους κι έφτιαχνε για να κερδίσει τη προσοχή της Ουάσινγκτον και να την εξαναγκάσει να διαπραγματευτεί μαζί του.
Πέρα των πρακτικών αιτημάτων του για ανταλλάγματα (βλ. προμήθειες, πετρέλαιο, τρόφιμα κτλ.) ως προς το να σταματήσει ή να περιορίσει τις δοκιμές του, ο Κιμ Γιονγκ-Ουν επιζητεί, επίσης, να έχει διασφαλίσεις ότι δεν θα υπάρξει εισβολή της Βορείου Κορέας από ξένα στρατεύματα, με ακόμη πιο έντονο το αίτημα για αντικατάσταση των υποδομών ηλεκτροπαραγωγικής ενέργειας τις οποίες είχαν καταστρέψει Αμερικανικά στρατεύματα στο παρελθόν και αποτελούν τον κύριο λόγο έλλειψης παροχής ηλεκτρισμού σε πολλές ομάδες του πληθυσμού.
Το κύριο μήνυμα, όμως, που ο Κιμ Γιονγκ-Ουν θέλει να στείλει στην ανθρωπότητα είναι ότι το κράτος του θα πρέπει πλέον να γίνει ξανά αποδεκτό ως ισότιμο μέλος της διεθνούς κοινότητας. Η πυρηνική ενέργεια που φαίνεται να έχει στα χέρια του πριμοδοτεί ακριβώς τη θέση αυτή. Είναι ένα πράγμα να απομονώνεις και να περιφρονείς ένα οποιοδήποτε κράτος κι άλλο να εξοστρακίζεις μια πυρηνική δύναμη. Έστω κι αν ο Τραμπ δεν το αναγνωρίζει, οφείλουν τουλάχιστον να το γνωρίζουν καλά οι άνθρωποι γύρω του.
Διεθνολόγος, μέλος του Συμβουλευτικού Σώματος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας
