του Παύλου Νεράντζη
Χρονιάρες μέρες «έβγαλε στον αέρα» το CBS τη συνέντευξη του Οικουμενικού Πατριάρχη. Την κρατούσε στα συρτάριά του ώστε να την αξιοποιήσει και για να ασκήσει πιέσεις προς τον Ερντογάν και περισσότερο προς τους νεοκεμαλιστές. Και η ευκαιρία δόθηκε με την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου ν΄ απαγορεύσει τη λειτουργία του φιλοκουρδικού κόμματος. «Στην Τουρκία οι μειονότητες και πολύ περισσότερο οι χριστιανοί καταπιέζονται» ήταν το μήνυμα του αμερικανικού καναλιού.
Ο κ.κ. Βαρθολομαίος, βέβαια, είπε το αυτονόητο. Ότι δηλαδή «προτιμούμε να μένουμε εδώ (στην Πόλη) ακόμη και αν μας σταυρώνουν κάποιες φορές». Εύλογη η άσκηση διπλωματικών πιέσεων από το Φανάρι για να ανοίξει τουλάχιστον η Σχολή της Χάλκης, εύλογη και η αντίδραση της Άγκυρας που δεν αλλάζει στάση.
Η δήλωση, όμως, του Οικουμενικού Πατριάρχη, που τον συνάντησα λίγα 24ωρα πριν δημοσιοποιηθεί η συνέντευξή του, ήταν πάνω από όλα λόγια καρδιάς, που αντικατοπτρίζουν τις βαθύτερες ανησυχίες των Ρωμιών της Πόλης. Τα ίδια μου ‘λεγε ο διευθυντής της Ζωγράφειου Σχολής, που φέτος κλείνει 116 χρόνια λειτουργίας. «Μένουμε εδώ κι ας ανεβαίνουμε κάθε μέρα τον Γολγοθά μας. Χωρίς καμιά βοήθεια από την Ελλάδα και με τις τουρκικές αρχές να απαγορεύουν τη φοίτηση στο σχολιό Τούρκων μη Ρωμιών πάμε για κλείσιμο. Κρατιόμαστε με νύχια και με δόντια χάρη στη βοήθεια κάποιων που μας αγαπάνε» ήταν τα λόγια του Γιάννη Δεμιρτζόγλου.
Κινδυνεύει να κλείσει η Ζωγράφειος Σχολή, όπως και τα άλλα επτά ελληνικά σχολεία στην Πόλη (1080 μαθητές είχαν το 1973, 240 έχουν σήμερα), γιατί η τουρκική νομοθεσία απαγορεύει την εγγραφή όχι μόνον Τούρκων, αλλά και ξένων υπηκόων, που θα τα έδινε μια ανάσα ζωής. Και η Πόλη, ας μη ξεχνάμε, έχει πολλούς Άγγλους, Γάλλους, Πορτογάλους και … Τούρκους, που θα ήθελαν να μάθουν ελληνικά. Είναι σα να λέγαμε εδώ ότι στο αμερικανικό κολλέγιο ή στη γερμανική σχολή απαγορεύεται να φοιτούν Έλληνες. Εκεί, όμως, στα σχολεία των Ρωμιών μπορούν να φοιτήσουν μόνον Ρωμιοί Τούρκοι υπήκοοι. Όπως στη Θράκη μόνον μουσουλμάνοι. Αχ, αυτή η Λωζάννη (η συνθήκη εννοώ).
Απόδειξη, όμως, ότι τα ελληνικά «πουλάνε» είναι ότι διδάσκονται με επιτυχία στο Σισμανόγλειο Ίδρυμα, στην Ιστικλάλ. Κλειστό μέχρι τώρα στο κοινό, το Σισμανόγλειο άνοιξε τις πόρτες του με πρωτοβουλία του Έλληνα πρόξενου. Ο Βασίλης Μπορνόβας διοργάνωσε μια έκθεση φωτογραφίας για την κατοχή των Ελλήνων στο 2ο Π.Π., που την επισκέφτηκαν χιλιάδες Τούρκοι και αλλοδαποί, και δημιούργησε τμήματα εκμάθησης ελληνικών. Το αξιοσημείωτο είναι ότι τάκανε αυτά, παρότι στην Τουρκία απαγορεύεται η διδασκαλία της ελληνικής (και της αρμενικής) γλώσσας και το ελληνικό ΥΠΕΞ όχι μόνον δεν είχε ιδέα, αλλά και ενοχλήθηκε από την πρωτοβουλία του διπλωμάτη. Γέμισαν, παρόλα αυτά, τα τμήματα με Τούρκους που θέλουν να μάθουν τη γλώσσα μας.
Ποιος, όμως, τα ακούει αυτά; Κανείς. Η αλήθεια είναι ότι οι Ρωμιοί, οι άλλοτε κοσμοπολίτες αστοί, που στον 19ο αιώνα είχαν εμπνευσθεί από τις ιδέες του Διαφωτισμού, τώρα, έχουν κλειστεί στον εαυτό τους και ζουν με το παρελθόν. Πολλοί τουλάχιστον από αυτούς. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι και εμείς, κλεισμένοι οι περισσότεροι στα καβούκιά μας, με ή χωρίς άλλοθι την οικονομική κρίση, δεν χαμπαριάζουμε. Ξεχνάμε το παρελθόν και δεν μας νοιάζει τι γίνεται έξω από την πόρτα μας. Η Πόλη απέχει πολύ από την Αθήνα.
