Όλες οι κατηγορίες:

Φανή Πεταλίδου
Ιδρύτρια της Πρωινής
΄Έτος Ίδρυσης 1977
ΑρχικήΑναλύσειςΌταν οι Ρωμαίοι περιφρόνησαν τον Μέγα Αλέξανδρο...

Όταν οι Ρωμαίοι περιφρόνησαν τον Μέγα Αλέξανδρο…

- Advertisement -

Ο Σωκράτης Σίσκος αναδεικνύει τα αίτια που ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος επιχειρεί (με κακεντρέχεια) τη μείωση της αίγλης και της προσωπικότητας του μακεδόνα στρατηλάτη

Μέγας Αλέξανδρος και ρωμαϊκή αλαζονεία
Tου Σωκράτη Β. Σίσκου


Σε προγενέστερο άρθρο μου που δημοσιεύτηκε στη «Νέα Πρωινή» της 21 Ιουλίου 2017 με τίτλο: «Ο άγνωστος πολιτισμικός ιμπεριαλισμός των Ρωμαίων», στο οποίο προβάλλονταν οι ελληνικές ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, είχα αναφερθεί και σε κάποιες απαξιωτικές απόψεις και κρίσεις του ρωμαίου ιστορικού Τίτου Λίβιου για τον Μέγα Αλέξανδρο και τους Μακεδόνες.

Ο Τ. Λίβιος έζησε και έγραψε την πολυσέλιδη «Ιστορία» του (Ab Urbe Condita Libri), όταν πλέον είχε εδραιωθεί η απόλυτη και παγκόσμια κυριαρχία της Ρώμης στην Ευρώπη, στη Μικρά Ασία και στις μεσογειακές ακτές της Αφρικής. Όλες οι μέχρι τότε αξιόλογες πολιτικοστρατιωτικές δυνάμεις που αμφισβητούσαν τη δύναμή της ή αποτελούσαν επικίνδυνο εμπόδιο στην ολοκλήρωση των επεκτατικών στόχων της είχαν σταδιακά υποταχθεί και καταστραφεί «δια πυρός και σιδήρου». Δεν υπήρχε οίκτος και έλεος για τους λαούς που αγωνίζονταν για την ελευθερία τους και αντιστέκονταν στις ρωμαϊκές λεγεώνες. Η ήττα σε μια πολεμική αναμέτρηση σήμαινε απόλυτη καταστροφή και διάλυση των κοινωνικών και κρατικών δομών του ηττημένου λαού, ώστε να παγιωθεί χωρίς κινδύνους εξεγέρσεων η «pax romana», η παγκόσμια ειρήνη στα πλαίσια της αυτοκρατορίας. Μια ειρήνη, που όπως μας πληροφορεί ο ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος στις διηγήσεις του για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των λεγεώνων του πεθερού του Γναίου Ιουλίου Αγκρικόλα στη Σκωτία, «Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant» (όπου δημιουργούν έρημο, το αποκαλούν ειρήνη). Είναι η φράση που είπε ο Καληδόνιος πολέμαρχος Καλγκάκος, ο αρχηγός της τελευταίας μη υποταγμένης, ως τότε, φυλής εξεγερμένων Σκώτων, όταν νικήθηκε στην καθοριστική τελευταία μάχη στο όρος Γρόπιους, το 83 ή 84 μ.Χ.

- Advertisement -

Αυτή η απόλυτη καταστροφή των ηττημένων βασιζόταν στο ένα από τα δυο βασικά δόγματα της ρωμαϊκής στρατηγικής για την επέκταση και παγίωση της αυτοκρατορίας. Το άλλο δόγμα ήταν η πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» (divide et impera), το οποίο εφαρμόστηκε πρώτα στην Ελλάδα των αλληλοσπαρασσόμενων πόλεων/κρατών με μεγάλη επιτυχία από τον «φιλέλληνα ύπατο» Τίτο Φλαμινίνο στις αρχές του 2ου π.Χ. αιώνα. Για το σκέλος αυτής της μεθοδικά οργανωμένης και εκπληκτικά επιτυχημένης στρατηγικής των Ρωμαίων, θα έχουμε την ευκαιρία να ασχοληθούμε συστηματικά και με λεπτομέρειες σε κάποιο μελλοντικό άρθρο μας. Για όσους ενδιαφέρονται να ενημερωθούν για το πολιτικοκοινωνικό σκηνικό εκείνης της εποχής στην Ελλάδα, μπορούν να διαβάσουν και να εκτυπώσουν από κάποια websites «δωρεάν βιβλίων» (και το δικό μου siskos-logotexnia.gr) το ιστορικό μου μυθιστόρημα «Η Ματωμένη Ολυμπιάδα», στο οποίο περιγράφονται γεγονότα αυτής της «διαιρετικής ρωμαϊκής πρακτικής» κατά την 146η Ολυμπιάδα του έτους 196 π.Χ.

Τα πρώτα δείγματα αυτή της ανελέητης πρακτικής στην Ελλάδα εμφανίστηκαν μετά την ήττα του Περσέα και την εκμηδένιση των διοικητικών δομών του μακεδονικού κράτους, με τη διαίρεση του «σε τέσσερις μερίδες» χωρίς καμιά μεταξύ τους κοινωνικοπολιτική και εμποροοικονομική σχέση. Η σύμμαχος της Μακεδονίας Ιλλυρία μετατράπηκε σε «κρανίου τόπο». Οι συμμαχικές πόλεις των Μακεδόνων στη Θεσσαλία και στην υπόλοιπη Ελλάδα καταστράφηκαν εκ θεμελίων και όσοι επέζησαν από τις σφαγές (κυρίως γυναίκες και παιδιά) πουλήθηκαν σε πορνεία και ως δούλοι. Η εκ θεμελίων καταστροφή της Καρχηδόνας και η συνεχόμενη καταστροφή της Κορίνθου το 146 π.Χ., έδειξαν πως η Ρώμη ήταν αποφασισμένη «να εξαφανίσει από προσώπου γης» όποιον τολμούσε να υψώσει κεφάλι και να αμφισβητήσει τη δύναμή της. Ήταν η περίοδος της απόλυτης ρωμαϊκής ισχύος και αλαζονείας. Αλλά και πιο πριν ή μεταγενέστερα, πολλοί ρωμαίοι αλλά και φιλορωμαίοι έλληνες ιστορικοί και διανοούμενοι (π.χ. Πολύβιος, Πλούταρχος) αφιέρωσαν το συγγραφικό τους ταλέντο για να υμνούν τη δύναμη και το μεγαλείο της Ρώμης. Σε μια τέτοια περίοδο αλαζονείας και υπερφίαλης «εθνικιστικής» (κατά την έκφραση του γάλλου καθηγητή Ρονάν Μπλεζ) εγωπάθειας, ο Τίτος Λίβιος προσπάθησε να αποδείξει πόσο «μικρός» θα ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος, αν ζούσε και προσπαθούσε να κατακτήσει και τη Ρώμη. Στο 9ο από τα 142 βιβλία της «Ιστορίας της Ρώμης από την ίδρυσή της» και από τη 17η (μετά τη λήξη των Σαμνιτικών Πολέμων) και ως τη 19η παράγραφο, φαντάζεται τις ταπεινωτικές ήττες του έλληνα στρατηλάτη αν είχε την απρονοησία να έρθει σε σύγκρουση με ρωμαίους ύπατους και δικτάτορες σαν τον Παπίριο Κούρσορ, το Μάνλιο Τορκάτο, το Βαλέριο Κόρβο, το Φάμπιο Μάξιμο, το Μάρκιο Ρούτιλο κ.ά. Και συμπεραίνει, μετά από αυτό το «εθνικιστικό παραλήρημα», ότι «είναι εύκολο να πεισθεί κάποιος πως, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία θα ήταν το ίδιο ανίκητη όχι μόνο για τον Αλέξανδρο, αλλά και για τους άλλους βασιλιάδες και λαούς».

Στην παραγρ. 18 μιλά με κάποια απέχθεια για τα πάθη και τις σκοτεινές πλευρές της προσωπικότητας του μακεδόνα βασιλιά. Αναφέρει με φανερή κακεντρέχεια πως η εκστρατεία κατά της Περσίας οργανώθηκε για «να αρπαχτεί ο χρυσός του Δαρείου», για την αλλαγή της παραδοσιακής μακεδονικής ενδυμασίας του Αλέξανδρου και την απαίτηση να του απονέμονται τιμές ασιάτη βασιλιά, για την ψεύτικη θεϊκή καταγωγή και θεοποίησή του, για τα μεθύσια και τη δολοφονία πιστών φίλων (προφανώς εννοεί τον Κλείτο, το Φιλώτα και τον Παρμενίωνα), για την εξέγερση των στρατιωτών του κ.ά. και διερωτάται: «Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος με τέτοια πάθη και βίτσια, να μπορεί να αναδείξει τις ικανότητές του, το ταλέντο του, ως στρατηγού;». Ο ίδιος δίνει την απάντηση στην επόμενη παράγραφο γράφοντας πως, ο μακεδόνας βασιλιάς δεν είχε κάποιες ιδιαίτερες ικανότητες που τον κατέστησαν μεγάλο και ξακουστό, αλλά ήταν ένας ισάξιος εχθρός με τους άλλους Μακεδόνες που οι Ρωμαίοι βρήκαν μπροστά τους, σαν τον Αντίοχο, το Φίλιππο (εννοεί τον Ε’, τον πατέρα του Περσέα) και τον Περσέα, τον τελευταίο μακεδόνα βασιλιά, «που τους νίκησαν εύκολα, χωρίς κανέναν απολύτως κίνδυνο».

Ο Τίτος Λίβιος, προσπαθώντας να αναδείξει το μεγαλείο της Ρώμης, ψεύδεται συνειδητά. Γνώριζε πολύ καλά πως οι νίκες των Ρωμαίων, μετά από τρεις μακεδονικούς πολέμους στους οποίους ταπεινώθηκαν πολλοί φημισμένοι ύπατοι, οφείλονταν στη συνεργασία και στη σύμπραξή τους με ισχυρές δυνάμεις ελληνικών πόλεων/κρατών, χάρη στην επιτυχημένη πολιτική της διαίρεσης του ελληνισμού. Με ενωμένα τα ελληνικά κράτη θα ήταν χιμαιρική κάθε προσπάθεια των ρωμαϊκών λεγεώνων να διασχίσουν την Αδριατική και να πατήσουν σε ελληνικά χώματα.

Η εμπάθεια του Τίτου Λίβιου για τον Μέγα Αλέξανδρο θα είχε κάπως μετριασθεί, αν προσπαθούσε να σκιαγραφήσει τα πορτρέτα των ηγετών της Ρώμης κατά την εποχή που έγραφε την «Ιστορία» του. Έζησε την ίδια περίπου περίοδο με τον Οκταβιανό Αύγουστο, έναν αξιόλογο ρωμαίο ηγέτη που υπήρξε ο πρώτος αυτοκράτορας ενός αχανούς και πανίσχυρου κράτους. Η αλαζονεία, τα πάθη και οι φιλοδοξίες των ρωμαίων ηγετών δεν είχαν σημαντικές διαφορές από τα αρνητικά σημεία της προσωπικότητας του μακεδόνα βασιλιά. Κι’ αυτός ακόμα ο Ιούλιος Καίσαρ, τον οποίο διαδέχτηκε ο Οκταβιανός Αύγουστος, ήταν άνθρωπος μεγάλων παθών και παραταύτα αναδείχτηκε σε έναν αξιόλογο στρατηγό και σε μια σημαντική προσωπικότητα που άφησε τη σφραγίδα της στην παγκόσμια ιστορία. Μάλιστα, ο ρωμαίος ιστορικός γνώριζε πολύ καλά πως ο αυτοκράτορας Αύγουστος είχε θεοποιήσει τον Καίσαρα και μάλιστα έκτισε ναό στελεχωμένο με πλήθος ιερέων για να τιμήσει «το νέο θεό». Η θεϊκή καταγωγή ή η μετά θάνατον θεοποίηση στην αρχαιότητα, ήταν ο ωραιοποιημένος μύθος για να προσδίδεται αίγλη και κύρος στη βασιλική εξουσία. Όσο ψεύτική ήταν η θεϊκή καταγωγή του Μέγα Αλέξανδρου, το ίδιο ψεύτικη ήταν και η θεοποίηση των ρωμαίων αυτοκρατόρων.

Αν ο Τ. Λίβιος ζούσε αρκετά χρόνια μετά το θάνατο του Οκταβιανού (πέθανε τρία χρόνια μετά από τον αυτοκράτορα), θα ήταν ίσως πιο επιεικής στις αυστηρές κρίσεις του για τον Αλέξανδρο. Ο Οκταβιανός Αύγουστος πέθανε, κατά τους ρωμαίους ιστορικούς από φυσικά αίτια, αλλά αξιόπιστες φήμες αποδίδουν το θάνατό του σε δηλητήριο που έβαλε σε σύκα η σύζυγός του Λιβία, για να ανεβεί στο ρωμαϊκό θρόνο ο υιοθετημένος από τον Αύγουστο γιος της Τιβέριος. Οι Κλαύδιοι, οι διάδοχοι του επίσης θεοποιημένου αυτοκράτορα, από τον Τιβέριο και ως τον Καλιγούλα και το Νέρωνα, υπήρξαν οι πωρωμένοι εγκληματίες και οι παράφρονες ηγέτες μιας κοσμοκρατορίας. Ο Μέγας Αλέξανδρος, ως χαρακτήρας και προσωπικότητα, θα φάνταζε δίπλα τους σαν ένας άκακος ιεραπόστολος. Αλλά και άλλοι διακεκριμένοι αυτοκράτορες και βασιλιάδες της νεότερης ιστορίας, όπως ο Μέγας Πέτρος ή ο Μέγας Ναπολέων, δεν ήταν άγιοι. Ήταν παρορμητικοί, υπερφίαλοι, με έντονα πάθη και καταστροφικές αδυναμίες. Ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο οποίος αγιοποιήθηκε για τη συμβολή του στην επικράτηση του χριστιανισμού, οδηγήθηκε από το εκδικητικό πάθος του στην παιδοκτονία και τη συζυγοκτονία. Κι’ όμως υπήρξαν μεγάλοι διότι, παρά τα κάποια πάθη και τις αδυναμίες τους, με τις ηγετικές τους ικανότητες χάραξαν νέες πορείες στην εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων. Ο Αλέξανδρος διαφέρει από όλους αυτούς τους μεγάλους στρατηλάτες σε ένα σημαντικό και βασικό σημείο. Είναι ο μοναδικός κατακτητής που λατρεύτηκε από τους κατακτημένους λαούς. Είναι ο μοναδικός στρατηλάτης που το στρατηγείο του βρισκόταν στις προφυλακές του στρατού του και ριψοκίνδυνα ορμούσε πρώτος προς τον εχθρό. Γι’ αυτό είναι ένας πραγματικά μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης.

- Advertisement -

Ο Τίτος Λίβιος έθεσε κακόβουλα το θέμα της υποθετικής προσπάθειας του Μέγα Αλέξανδρου να κατακτήσει τη Δύση μετά την κατάκτηση της Ανατολής. Θα μπορούσε όμως να υποθέσει πως ο μακεδόνας βασιλιάς θα αποφάσιζε να στραφεί πρώτα προς τη Δύση, αν δεν υπήρχε για την Ελλάδα ο προαιώνιος περσικός κίνδυνος. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η ιστορική πορεία της ανθρωπότητας και κυρίως της Ευρώπης θα ήταν τελείως διαφορετική. Η απάντηση είναι απλή. Δεν θα υπήρχε, ως ιστορικό γεγονός, καμιά ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η Ιταλία, από τη «Μεγάλη Ελλάδα» του Νότου και ως την Ετρουρία του Βορρά, θα είχε σαρωθεί από τις πανίσχυρες και αήττητες μακεδονικές φάλαγγες.

 

2-8-2017

- Advertisement -

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙΣ