Του Charles Grant
Η απάντηση της ΕΕ στον κορονοϊό έχει δώσει πολύ υλικό στους αντιπάλους της. Τα σύνορα έχουν κλείσει και οι εφοδιαστικές αλυσίδες έσπασαν καθώς οι χώρες βάζουν πρώτα τις δικές τους ανάγκες.
Η εμπιστοσύνη μεταξύ των κυβερνήσεων έχει περιοριστεί, με τη Γαλλία και τη Γερμανία να απαγορεύουν τις εξαγωγές ιατρικού υλικού στις πρώτες ημέρες της κρίσης, προκαλώντας την έκρηξη της Ιταλίας, ενώ η γνωστή κόντρα βορρά-νότου για το μέλλον της ευρωζώνης απειλεί να επεκταθεί σε ένα επικίνδυνο χάσμα.
Η οικονομική ύφεση θα πλήξει τα κυβερνητικά έσοδα και θα οδηγήσει σε αύξηση του δημοσίου χρέους και της ανεργίας. Αλλά η επίδραση του ιού στα κράτη-μέλη θα είναι άνιση: κάποια θα υποστούν περισσότερους θανάτους, κάποια θα αρχίσουν με πολλά χρέη και κάποια εξαρτώνται από κλάδους όπως ο τουρισμός, που θα πληγεί σοβαρά.
Αρκετές νότιες χώρες και ιδιαίτερα η Ιταλία, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα δυσοίωνες προοπτικές. Οι Ιταλοί αισθάνονται ότι μετά από την κρίση της ευρωζώνης και τη μεταναστευτική, η ΕΕ τους εγκαταλείπει για άλλη μία φορά, και γίνονται πιο ευρωσκεπτικιστές.
Η οικονομία τους μετά βίας έχει αναπτυχθεί από την γέννηση του ευρώ και το δημόσιο χρέος στο 135% του ΑΕΠ μπορεί να οδηγείται στο 200%. Ο λαϊκιστής Matteo Salvini τώρα αμφισβητεί την συμμετοχή στην ΕΕ και το κόμμα του Λέγκα, πρόκειται να κερδίσει τις επόμενες εκλογές. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση διαπιστώνει ότι το 49% των Ιταλών θέλουν να αποχωρήσουν από την ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε να παρουσιάσει ισχυρή ηγεσία, με τις προσπάθειές της να συντονίσει τις απαντήσεις στην κρίση του κορονοϊού, και πιο πρόσφατα με τα βήματα προς την άρση των lockdown, χωρίς πολλά αποτελέσματα στις εθνικές πρωτεύουσες.
Αλλά για να είμαστε δίκαιοι απέναντι σε αυτ΄ό, οι περισσότεροι από τους βασικούς μοχλούς για την υγεία, τα σύνορα και την οικονομία, παραμένουν στα κράτη-μέλη.
Η Κομισιόν έχει κάνει ό,τι μπορεί, για παράδειγμα αίροντας τα όρια για την κρατική βοήθεια και τους δημοσιονομικούς προϋπολογισμούς, πείθοντας τις κυβερνήσεις να μην απαγορεύσουν τις εξαγωγές ιατρικού εξοπλισμού και να ξεκινήσουν το SURE, ένα σχέδιο για την επιδότηση του κόστους βραχυπρόθεσμης εργασίας στα κράτη-μέλη.
Η ΕΚΤ έχει επέμβει με ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 750 δισ. Ευρώ,το οποίο έχει βοηθήσει να μειωθούν τα spreads μεταξύ του ιταλικού και του γερμανικού ομολόγου. Αλλά η ΕΚΤ δεν μπορέι να νικήσει μόνη της την επικείμενη ύφεση.
Η ΕΕ χρειάζεται να αναλάβει έναν ρόλο στη δημοσιονομική πολιτική. Η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία είναι μεταξύ εκείνων που πιέζουν για κάποιου είδους ευρωομόλογο.
Η βασική ιδέα δεν είναι να αμοιβαιοποιούνται τα ισχύοντα χρέη -δεν θα υπήρχε περίπτωση να ξεπεραστεί αυτή η φόρμουλα από τις κυβερνήσεις της Βόρειας Ευρώπης- αλλά μάλλον η ΕΕ ή μια σχετική οντότητα να αντλήσει νέα κεφάλαια τα οποία θα τα εγγυώνται τα κράτη-μέλη και θα δαπανηθούν για την ανακούφιση της κρίσης του κορονοϊού.
Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων θα πάει στις χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, για την επιδότηση δαπανών για την υγεία, τις εταιρικές επιχορηγήσεις, για την ανεργία.
Τα ευρωομόλογα θα σημαίνουν ότι οι χώρες της ΕΕ που είναι σε καλύτερη κατάσταση θα βοηθήσουν να περιοριστούν οι επιδράσεις στη Νότια Ευρώπη. Οι Γερμανοί, οι Ολλανδοί και άλλοι Βόρειοι έχουν εδώ και καιρό αντιταχθεί στην ιδέα, υποστηρίζοντας ότι οι φορολογούμενοι τους δεν θα είναι υπόλογοι για τα δάνεια προς τους νότιους και ότι τα ευρωομόλογα θα αποθαρρύνουν τις πιο φτωχές χώρες από το να προχωρήσουν σε επώδυνες μεταρρυθμίσεις.
Έχουν ένα δίκιο, αλλά η εναλλακτική λύση -μέλη της ευρωζώνης να βυθίζονται σε αρνητικό σπιράλ συρρίκνωσης του ΑΕΠ και αύξησης χρέους, και πιθανώς εξόδου από την ΕΕ- θα ήταν πολύ χειρότερο από όλα αυτά.
Τις τελευταίες εβδομάδες η κόντρα μεταξύ βορρά και νότου έχει γίνει οξεία, με τους Πορτογάλους και τους Ολλανδούς πολιτικούς να ανταλλάσουν προσβολές. Οι υπουργοί της ΕΕ υπέγραψαν ένα συμβιβαστικό πακέτο στις 9 Απριλίου, συμπεριλαμβάνοντας 100 δισ. Ευρώ για το σχήμα SURE της Κομισιόν, 200 δισ. ευρώ επιπλέον πιστώσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και περίπου 240 δισ. ευρώ σε νέες πιστωτικές γραμμές από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, το υφιστάμενο ταμείο διάσωσης, για ιατρικούς σκοπούς.
Κανένα απο΄αυτά δεν ήταν αυτό που ήθελε ή χρειαζόταν η νότια Ευρώπη περισσότερο. Ωστόσο οι υπουργοί συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα ταμείο ανάκαμψης, “προσωρινό, στοχευμένο και σύμφωνο με τα έξτρα κόστη της κρίσης” για να βοηθήσει να ενεργοποιηθεί η μετά το lockdown οικονομική ανάκαμψη.
Η ανικανότητα τους να συμφωνήσουν στο μέγεθος του ταμείου ή στους πόρους χρηματοδότησης, αφήνει ανεπίλυτο το ερώτημα του εάν θα υπάρξουν ευρωομόλογα. Επίσης αφήνει ανοιχτό το σε ποιον βαθμό το επταετές πακέτο προϋπολογισμού της ΕΕ -το οποίο θα ολοκληρωθεί αυτό το καλοκαίρι- μπορεί να επανασχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει τις επιδράσεις της κρίσης του κορονοϊού.
Εάν η ΕΕ δεν μπορεί να απαντήσει στον κορονοϊό μετακινούμενη προς κάποιου είδους δημοσιονομική ένωση, θα χάσει την αξιοπιστία της σε πολλά κράτη-μέλη. Και εάν η Βόρεια Ευρώπη δεν αποδεχθεί τα ευρωομόλογα σε μια τέτοια δεινή υπαρξιακή κρίση, δεν θα το κάνει ποτέ. Και αυτό θα εγείρει ερωτήματα για την μακροπρόθεσμη επιβίωση του ευρώ.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στο The Parliament Magazine
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ
