Άρθρο-μελέτη με θέμα:«Το 1821 και η εθνική μας ταυτότητα στο αναμορφωτήριο του εκσυγχρονισμού»- Απάντηση στον Roderick Beaton για το βιβλίο του «ΕΛΛΑΔΑ -Βιογραφία ενός σύγχρονου έθνους», Αθήνα 2020.
Του Ηλία Φιλιππίδη,
- Η αναδρομική εφαρμογή της πολιτικής εξισώσεως θύματος και θύτη.
Δεν θα μπορούσαμε να φαντασθούμε, ότι ο βρετανός ιστορικός Roderick Beaton, ο οποίος δίδαξε σύγχρονη ελληνική και βυζαντινή ιστορία, γλώσσα και λογοτεχνία στο King ’s College του Παν/μίου του Λονδίνου και κατείχε την έδρα Κοραή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών, θα εφάρμοζε αναδρομικά την εξωτερική πολιτική της πατρίδας του για να εντάξει και το 1821 στα θέματα ΜΟΕ ( Μέτρα Οικοδομήσεως Εμπιστοσύνης) στις σχέσεις Ελλάδας -Τουρκίας.
Με αυτή την έννοια η Ελλάδα καλείται σήμερα να αναθεωρήσει την πολιτική των προγόνων της απέναντι στην Τουρκία και να μην χαρακτηρίζει την Τουρκοκρατία ως περίοδο «Σκλαβιάς».
Όταν ο Μπήτον ρωτήθηκε (από την Τασούλα Επτακοίλη, «Καθημερινή» 8/9/19) σχετικά με την επέτειο των 200 χρόνων της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας, απάντησε αντιερωτώντας : «θα περιορισθείτε σε μία αναπαραγωγή των γνωστών και τετριμμένων πεποιθήσεων ή θα προχωρήσετε σε μία γενναία, ουσιαστική επαναθεώρηση των γεγονότων της ιστορίας σας γενικότερα; Είναι ευκαιρία, ύστερα από το πρόσφατο δράμα της κρίσης, να επανεκτιμήσετε τα αίτια της Επανάστασης, την εξέλιξη της και τα αποτελέσματα της. Άλλωστε η Ελλάδα των δανείων και των χρεών είναι εκεινής που ξεφύτρωσε από την Επανάσταση. Θα το κάνετε λοιπόν ή θα προτιμήσετε να ζείτε με τους μύθους σας; Δεν είναι εύκολη απόφαση. Οι άνθρωποι δεν ζουν χωρίς μύθους και η μυθολογία ήταν δική σας εφεύρεση , εσείς την κληροδοτήσατε στην ανθρωπότητα…»!
Πρόκειται για παραλήρημα χωρίς ειρμό και λογική.
Μόνο ο κυβερνήτης μιας πρώην βρετανικής αποικίας με εκδικητική μανία θα μπορούσε να εκφρασθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Τόση πια μνησικακία για την κρίση που περνάμε; Και χωρίς καμία αναφορά στις ευθύνες και τις σκοπιμότητες της πολιτισμένης Ευρώπης!
Το αλαζονικό μήνυμα του κ. Μπήτον είναι σαφές : μία διεθνώς απαξιωμένη χώρα που ζει από τα λεφτά της Ευρώπης , από τότε μέχρι σήμερα και είναι ανίκανη να σταθεί στα πόδια της, όταν το σύγχρονο ιστορικό της γονιδίωμα σχηματίσθηκε μέσα στην Επανάσταση του 1821, δεν έχει το δικαίωμα να υποκρίνεται, ότι η ίδια η Επανάσταση και αυτοί που την έκαναν ανήκαν σε μία ανώτερη ποιοτική κλίμακα. Τα ίδια χάλια που είστε και εσείς σήμερα, ήταν και αυτοί τότε!
Έχουμε μία πρόταση να του κάνουμε. Αφού ασχολείται με τόσο πάθος με το 1821, ας οργανώσει στο Λονδίνο ένα διεθνές επιστημονικό συνέδριο για την πολιτική της Βρετανίας απέναντι στην Ελλάδα στην περίοδο 1820-1831 και ας ζητήσει, ως προσφορά της χώρας του, το άνοιγμα όλων των μυστικών φακέλων αυτής της περιόδου! Ο νοών νοείτο!
Έχει να μας ψέξει ακόμη και για την απαίτησή μας, να μας επιστραφούν, ή έστω να επιστραφούν στο μνημείο, τα γλυπτά του Παρθενώνα (σ. 29,59).
Τα επιχειρήματά του είναι:
α. Ο λόρδος Έλγιν τα «πήρε» [τα βρήκε κάτω και τα πήρε!] από την Ακρόπολη των Αθηνών.
β. Οι τεχνίτες που τα δημιούργησαν [και προφανώς είναι οι μόνοι που θα είχαν δικαίωμα να τα ζητήσουν πίσω!] «είναι νεκροί εδώ και δυόμισι χιλιετίες». Δηλ. το θέμα των Γλυπτών και τότε και σήμερα, είναι θέμα ιδιοκτησίας, όχι ακεραιότητας του μνημείου, όχι συνέχειας πολιτισμού ούτε βεβαίως θέμα συνέχειας ενός έθνους. Άρα, μακάριοι οι κατέχοντες. Η απόλυτη αποικιοκρατική λογική.
γ. Η απαίτηση επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα και το πάθος των Ελλήνων γι’ αυτό πηγάζουν από μία ψευδαίσθηση συγγένειας με τους αρχαίους Έλληνες.
δ. Χαρακτηρίζει ως «διαβόητα» τα «Ελγίνεια μάρμαρα» και μας θυμίζει, ότι βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο από το 1817 και ότι την ίδια τύχη είχε και η Αφροδίτη της Μήλου. Χαρακτηρίζει αυτές τις περιπτώσεις ως «παραδείγματα μιάς πρακτικής, την οποία οι γνώστες της αρχαίας τέχνης θεωρούσαν αυτονόητη». Και σήμερα «αυτονόητη» κύριε Μπήτον;
«Διαβόητο» εξάλλου είναι ένα θέμα, για το οποίο προκαλείται απευκταίος αρνητικός θόρυβος. Ποιοί είναι αυτοί που προκαλούν τον θόρυβο; Οι Έλληνες βεβαίως!
Η μεγαλύτερη επιτυχία του Ρ. Μπήτον είναι, ότι μας δίδει τον ορισμό της Ελληνικής Επαναστάσεως με πέντε μόνο λέξεις: «Πολύ απλά, ήταν λουτρό αίματος»! (σ.113). Διαφωνεί με τον διεθνώς καθιερωμένο τίτλο «Πόλεμος της Ανεξαρτησίας» για την Ελληνική Επανάσταση και προσθέτει: «Ήταν μία κάθοδος στην αγριότητα».
Ο Ρ. Μπήτον προβάλλει ως κύριο χαρακτηριστικό της Ελληνικής Επαναστάσεως την βία για δύο λόγους:
α. διότι έτσι μπορεί να καλύψει την εξίσωση του θύματος με τον θύτη: «Τα θύματα αυτής της βίας ήταν συνήθως άμαχοι. Και οι δύο πλευρές φόνευαν συχνά αιχμαλώτους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων»(σ.114). Έτσι λοιπόν οι θυσίες και τα ολοκαυτώματα των Ελλήνων υποβιβάζονται και ερμηνεύονται ως αμοιβαίες πράξεις βίας, οι ηρωϊσμοί ως πλειοδοσίες αγριότητας και οι μάχες ως «αψιμαχίες»!
Ο Μπήτον καλεί τους Έλληνες να απολογηθούν για τις πράξεις τους αλλά ως δικαστής με κατανόηση δέχεται την συνηγορία του Σπ. Τρικούπη: «Τα αθεμιτουργήματα των Ελλήνων είναι μαθήματα της Τουρκικής σχολής και αποκυήματα της δουλείας»(σ.114). Επίσης δέχεται, ότι στο ανώτερο επίπεδο δεν υπήρξε συμμετρία στην άσκηση της βίας: «Το οθωμανικό κράτος εφάρμοσε ένα σχέδιο αντιποίνων που πιθανώς επαύξησε την απειλή, την οποία προσπαθούσε να ελέγξει»(σ.115).
Πάντως ο Ρ. Μπήτον λυπάται , διότι «Όταν τελείωσε η Επανάσταση στις περισσότερες περιοχές δεν είχε μείνει κανένας μουσουλμάνος» και ότι «Στα μέρη της Ελλάδας που ελευθερώθηκαν είναι δύσκολο να βρούμε μνημεία οθωμανικά»(σ.114). Μόνο σε απύθμενη προκατάληψη και όχι σε άγνοια της πραγματικότητας μπορούμε να αποδώσουμε την λογική των παραπάνω επιχειρημάτων. Οι μουσουλμάνοι ήταν το στρατιωτικό και διοικητικό προσωπικό ή είχαν τα τσιφλίκια και ήλεγχαν τις πεδιάδες. Πού θα έμεναν αυτοί οι Μουσουλμάνοι χωρίς ιδιοκτησία γης; Μήπως ήταν πράξη βαρβαρότητας, το ότι οι Έλληνες σε μία πολύ μικρή χώρα ήθελαν να πάρουν πίσω την γη τους;
Εξάλλου οι Τούρκοι σεβάστηκαν τα μνημεία στις χώρες που κατέκτησαν ή θα έπρεπε οι Έλληνες μετά την απελευθέρωση τους να αντικρύζουν με ουδέτερα συναισθήματα ή μόνο με φιλοτεχνική διάθεση τα κατάλοιπα της υποδουλώσεως τους; Παρ’ όλα αυτά πολλά τζαμιά, κρήνες και χαμάμ διατηρήθηκαν σε όλη την Ελλάδα.
Ο Ρ. Μπήτον θέλει να μας πείσει, ότι γνωρίζει καλύτερα και από τους ίδιους τους προγόνους μας το πώς περνούσαν στο διάστημα της Τουρκοκρατίας και γι’ αυτό να μην τους πιστεύουμε, όταν έλεγαν ότι υπέφεραν, όπως ο Όρκος των Φιλικών, ο οποίος απευθύνεται στην «τρισάθλια πατρίδα» και καλεί το υποψήφιο μέλος να ορκισθεί «εις τας πολυχρονίους βασάνους σου,… εις τα πικρά δάκρυα, τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα σου». Γι ‘αυτό «θέλω τρέφει εις την καρδίαν μου αδιάλλακτον μίσος κατά των τυράννων της πατρίδος μου».
Ο Ρ. Μπήτον θέλει να μας παρουσιάσει την τουρκική εκδοχή του Ισλάμ ως μία προοδευτική και ανεκτική θρησκεία, αφού «Πιστοί και των τριών θρησκευτικών δογμάτων [Ορθόδοξοι, Ρωμαιοκαθολικοί και Εβραίοι] είχαν την δυνατότητα να ασπαστούν το ισλάμ. Μερικοί το έκαναν» (σ.64). Δηλ. όλα προαιρετικά και πολιτισμένα χωρίς να υποχρεώνονται να «τουρκεύουν»! Τι να πούμε, αφέλεια ή διαχρονική τουρκοφιλία εκ του ασφαλούς;
Όμως εκεί που ο Ρ. Μπήτον σπάει το φράγμα της λογικής, είναι, όταν χαρακτηρίζει ως αμοιβαία πρακτική το σχέδιο Ιμπραήμ Πασά-Σουλτάνου να μεταφέρει στην Αίγυπτο ολόκληρο τον πληθυσμό της Πελοποννήσου και να τον μοιράσει στα σκλαβοπάζαρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, για να τον αντικαταστήσει με Αιγύπτιους μουσουλμάνους εποίκους. Σε αντάλλαγμα ο Ιμπραήμ θα ανακηρυσσόταν πασάς της Πελοποννήσου. Ο Μπήτον σχολιάζει: «Στην πραγματικότητα [Ο Ιμπραήμ σκόπευε] να αντιστρέψει την «εθνοκάθαρση», την οποίαν είχαν αρχίσει οι Έλληνες το 1821»! (σ.145). Δηλ. οι Οθωμανοί δεν ήταν κατακτητές αλλά ζούσαν ειρηνικά με τους Έλληνες, μοιράζονταν τα ίδια εδάφη και είχαν τα ίδια δικαιώματα. Οι Έλληνες με την επιθετική επανάστασή τους παραβίασαν τα δικαιώματα των Οθωμανών. Με βάση αυτή την εικόνα και με σημερινούς όρους οι Έλληνες διέπραξαν «εθνοκάθαρση»!
Παρατηρούμε, ότι αυτή η λογική χαρακτηρίζει τις προφάσεις που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι, για να δικαιολογήσουν την εισβολή στην Κύπρο το 1974 και την άρνηση επιστροφής των προσφύγων. Γενικά όλο το βιβλίο του Ρ. Μπήτον είναι διαποτισμένο από την λογική της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής και της προτεραιότητας των Τούρκων έναντι των Ελλήνων, ανάλογα βεβαίως με τις επιλογές των διαχρονικών συμφερόντων του Λονδίνου. Η εργαλειοποίηση της επιστήμης.
Β. Το συμπέρασμα του Ρ. Μπήτον για την Ελληνική Επανάσταση αποτελεί μία πρόταση για τους σύγχρονους Έλληνες. Μας προτείνει να ξεχωρίζουμε τις δύο χρονικές φάσεις της Επαναστάσεως, οι οποίες είναι και ποιοτικές. Η πρώτη φάση είναι η περίοδος των πολεμικών γεγονότων, που είναι γενικώς μία αρνητική περίοδος με κύρια χαρακτηριστικά το αμοιβαίο μίσος, την βία και το αίμα.
Η δεύτερη φάση είναι η θετική πλευρά της Επαναστάσεως και αφορά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους. Οι Έλληνες θα πρέπει να βλέπουν την Επανάσταση ως ένα αναγκαίο κακό, ως μία οδυνηρή διαδικασία και για τις δύο πλευρές, σαν μία γέννα(σ.114). Οπότε αφήνουμε πίσω μας αυτό το γεγονός, κόβουμε τον ομφάλιο λώρο με τα αίματα και αρχίζουμε να ζούμε την δική μας ζωή. Η γέννα δεν είναι δικό μας βίωμα, αφορά τους γονείς μας, όχι εμάς. Συγκρατούμε μόνο το θετικό γεγονός της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, αυτό είμαστε εμείς οι Έλληνες, αυτή είναι η ταυτότητά μας. Το 1821 δεν έχει σχέση με την ταυτότητά μας, άρα δεν έχει να μας πει κάτι για το παρόν, πολύ λιγότερο για το μέλλον μας.
- Ο μύθος της «Σκλαβιάς»
Σε συνέντευξη του στο Lifo (στην κα Κλεφτογιάννη) ο Ρ. Μπήτον μας διαβεβαιώνει ότι «Η σκλαβιά των 400 ετών ουδόλως ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Είναι ιδέα που μας ήλθε από την Δύση, δεδομένου ότι οι «σκλάβοι» Έλληνες περνούσαν πολύ καλά στην Οθωμανική αυτοκρατορία…» (Αναφορά της κας Μ. Νεγρεπόντη -Δελιβάνη στην παρουσίαση της επιτροπής <<Τιμή στο 21>>στις 2/7/20).
Πολλές αναφορές στο βιβλίο του Ρ. Μπήτον θα μπορούσαμε να αναφέρουμε για την θέση του περί «ειρηνικής συνυπάρξεως» Ελλήνων και Τούρκων. Θα περιορισθούμε σε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Το πρώτο παράδειγμα αφορά το δημοτικό τραγούδι για τον οπλαρχηγό της Ρούμελης Χρήστο Μηλιώνη (σ.71). Ο Ρ. Μπήτον τοποθετεί το γεγονός γύρω στα 1750.
Οι Τούρκοι είχαν επικηρύξει τον Μηλιώνη (δείγμα κι αυτό της ειρηνικής συνυπάρξεως ) και στέλνουν ένα μουσουλμάνο, τον Σουλεϊμάν, να τον προσεταιριστεί. Ετσι «ως φίλοι φιλήθηκαν, ολονυκτίς επίνανε, όσο να ξημερώση» και του κάνει πρόταση : «Χρίστο, σε θέλει ο Βασιλιάς [ο Σουλτάνος], σε θέλουν κι οι αγάδες».
Η απάντηση τού Μηλιώνη είναι αρκετά εύγλωτη: «Όσο `ν ό Χρίστος ζωντανός, Τούρκους δεν προσκυνάει».
Ο Ρ. Μπήτον δυσκολεύεται να δεχθεί, ότι εκείνη την εποχή, που υποτίθεται, ότι οι Έλληνες δεν είχαν αναπτύξει πατριωτική ιδεολογία ούτε είχαν κάποια επαναστατική διάθεση, δηλ. πριν τον Διαφωτισμό, ότι ο Μηλιώνης εκφράστηκε κατ΄αυτόν τον τρόπο. Πολύ λοιπόν πιθανόν κατά τον Ρ. Μπήτον, η απάντηση του Μηλιώνη να προστέθηκε αργότερα, σε μία μεταγενέστερη περίοδο, όταν καταγράφηκε το τραγούδι. Αυτό που μετράει για τον Ρ. Μπήτον και αποδεικνύει την ειρηνική συνύπαρξη είναι η φιλική διάθεση και το φιλικό δείπνο.
Είναι δυνατόν ο διεθνούς κύρους επιστήμονας Μπήτον να διαγράφει τόσο την απάντηση του Μηλιώνη όσο και τον σκοπό της επισκέψεως του Σουλεϊμάν, για να επιβάλει την αυθαίρετη ερμηνεία του, που δεν έχει κανένα έρεισμα;
Όμως το πλέον προκλητικό παράδειγμα είναι η ερμηνεία του Ρ. Μπήτον για τον γνωστό θρήνο της Αλώσεως. Το τραγούδι αυτό τελειώνει με τους στίχους : «Σώπα Δέσποινα μη κλαίς, μη δακρύζεις Πάλε με χρόνια, με καιρούς, πάλε δικά σου είναι» (σ.72). Ο Ρ. Μπήτον αρνείται, ότι αυτό το δημοτικό τραγούδι:
α. αντιπροσωπεύει την πρώτη περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας,
ότι β. έχει προφητικό χαρακτήρα και ότι
γ. επιτρέπει κάποιες υπόνοιες υπάρξεως εθνικής συνειδήσεως.
Ο Μπήτον υποστηρίζει, χωρίς να το στηρίζει με κάποια στοιχεία, ότι αυτό το τραγούδι(σ.72):
α. ετραγουδείτο με αυτό το περιεχόμενο «λίγο πριν από το 1821», αφού μέχρι και το μεγαλύτερο μέρος του 18ου αιώνα δεν υπήρχε «οποιαδήποτε επαναστατική διάθεση στις μορφωμένες ελίτ ή στο επίπεδο της λαϊκής κουλτούρας»(σ.75). Δηλ. απόδειξη δια του αποδεικτέου! β. έχει παλαιότερες παραλλαγές, που όμως δεν τις αναφέρει, όπου «ο χρόνος δεν είναι μελλοντικός αλλά παροντικός και η λέξη «πάλι» μπορεί να έχει την σημασία του «ακόμη» ή του «παρ’ όλα αυτά»!
Για να καλύψει αυτές τις απίστευτες ταχυδακτυλουργίες, ο Ρ. Μπήτον κάνει πως δεν βλέπει τους χρονικούς προσδιορισμούς του μέλλοντος με τις λέξεις «με χρόνους και καιρούς».
γ. αφορά την πίστη των ορθοδόξων χριστιανών και όχι κάποια εθνική κοινότητα. Ξεχνά όμως, ότι η ορθόδοξη πίστη ήταν το κύριο γνώρισμα του Γένους των Ρωμιών και ότι η Αγιά-Σοφιά ήταν ο Παρθενώνας τους.
Τελικά ο Ρ. Μπήτον κατανοεί, ότι το «παρατράβηξε» και αναγκάζεται να ομολογήσει, παρ’ όλο που δεν δέχεται συνέχεια ούτε με την αρχαιότητα ούτε με το Βυζάντιο, ότι «Αυτά τα στοιχεία δείχνουν τη βαθιά αφοσίωση των ορθοδόξων ελληνοφώνων στη θρησκεία τους, στις συσσωρευμένες παραδόσεις τους και σε κάποια συλλογική μνήμη για την χαμένη αυτοκρατορία της Κωνσταντινουπόλεως»(σ.73).
- Εθνική συνείδηση και συνέχεια
Στην αρχή του βιβλίου του ο Μπήτον μας εντυπωσιάζει με έναν ιδιαίτερο εποπτικό και κοινωνιολογικώς πρωτότυπο γενικό σχέδιο προσεγγίσεως του θέματος «Ελλάδα». Βλέπει την «Ελλάδα» ως ένα ζωντανό πολιτισμό και πολιτικό υποκείμενο, το οποίο γεννήθηκε ιστορικά και εξελίχθηκε ιστορικά(σ. 26-27). Υπάρχει λοιπόν μία αναλογία ανάμεσα στο ιστορικό φαινόμενο «Ελλάδα» και την ζωή του ανθρώπου. Γι’ αυτό τον λόγο γράφει την ιστορία της «Ελλάδας» ως «Βιογραφία ενός σύγχρονου έθνους»(σ.14).
Υπάρχουν δύο μεγάλα ιδεολογικά και θεωρητικά ρεύματα σχετικά με την έννοια του έθνους(σ.26 επ.):
α. Το έθνος ως σύγχρονο πολιτικό φαινόμενο, το οποίο γεννήθηκε σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, δηλ. ως προϊόν του Διαφωτισμού προς το τέλος του 18ου αιώνα και της Βιομηχανικής επαναστάσεως. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία δεν νοείται έθνος χωρίς την ύπαρξη ενός αυτοκυβερνώμενου κράτους, στο οποίο η πλειοψηφία των πολιτών του συμμετέχουν εθελοντικά.
Πράγματι στην Γαλλία η έννοια του έθνους (nation) ταυτίζεται με την έννοια του λαού, ως του κυρίαρχου πολιτικού υποκειμένου του κράτους, διότι η εδαφική έκταση του Γαλλικού έθνους-λαού συμπίπτει με τα όρια της επικράτειας του Γαλλικού κράτους. Το ίδιο ισχύει, ακόμη πιο έντονα, για τα κρατικά έθνη, που έχουν συγκροτηθεί από μετανάστες εις βάρος γηγενών πληθυσμών, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία.
Αυτή η θεωρία επιδιώκει να επιβάλλει την ιστορική ταυτότητα του κυρίαρχου αγγλοσαξονικού κόσμου παγκοσμίως αλλά με ορισμένες εξαιρέσεις. Έτσι αναγνωρίζουν την διαχρονικότητα του Εβραϊκού έθνους με κεντρικό άξονα την θρησκεία. παρ’ όλο που είχε χάσει την γλώσσα του, αλλά αρνούνται την εθνική υπόσταση και τα αντίστοιχα δικαιώματα στους Παλαιστίνιους και στους Κούρδους.
β. Η αντίθετη θεωρία αρνείται να υποκύψει στην συμμαχία πολιτικής ορθότητας και της εννοίας του έθνους ως νεωτερικού φαινομένου και αναβιώνουν την παραδοσιακή άποψη, ότι οι πολιτισμικές κοινότητες ορισμένων λαών του παρελθόντος διέθεταν εθνοτικό ακόμη και εθνικό χαρακτήρα.
Ο Ρ. Μπήτον αρχικά προβληματίζεται ανάμεσα στις δύο θεωρίες. Αναφέρεται στην σύγχρονη θεωρία περί έθνους. Σύμφωνα με αυτήν το ελληνικό έθνος προήλθε από την Επανάσταση του 1821 με βάση «μία γεωγραφική πατρίδα, κοινούς θεσμούς και συμμετοχική δημοκρατία»(σ.26). Όμως εντοπίζει ορισμένες πολιτισμικές ιδιαιτερότητες στον ελληνικό πολιτισμό και διερωτάται: «Η ελληνική γλώσσα έχει μία καταγεγραμμένη ιστορία στην γεωγραφική περιοχή της σημερινής Ελλάδας για πάνω από 3.000 χρόνια. Δεν είναι λοιπόν από κάθε άποψη και η ιστορία του ελληνικού έθνους εξίσου παλιά;»(σ.26).
Γι’ αυτό ο Ρ. Μπήτον καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι και οι δύο αυτές θεωρητικές αντιλήψεις είναι έγκυρες(σ.26). Μέχρις εδώ όλα καλά. Όμως στην συνέχεια αποδεικνύεται προκλητικά ασυνεπής με τα παραπάνω, σε σημείο να υποτιμά την λογική των αναγνωστών του και να αφήνει έκθετη την αντικειμενικότητα και το επιστημονικό του κύρος:
α. Πρώτα λέει, ότι για μεθοδολογικούς λόγους είναι υποχρεωμένος να εφαρμόσει την «στενότερη και αυστηρότερη» σύγχρονη αντίληψη περί έθνους, επειδή στο βιβλίο του διαπραγματεύεται την ιστορία του ελληνικού έθνους από την Επανάσταση του 1821 και μετά. Γιατί είσθε υποχρεωμένος κε Μπήτον; Αυτό είναι πρόφαση! Ουδείς σας υποχρεώνει να επιλέξετε μία συγκεκριμένη θεωρία από τις δύο, επειδή ιστορικά εξετάζετε ένα συγκεκριμένο διάστημα της ιστορίας ενός έθνους. Άλλο πράγμα η ποιότητα μιάς θεωρητικής κατηγορίας και άλλο το διάστημα μιάς χρονικής ποσότητας, είτε με βάση την μία κατηγορία είτε την άλλη.
β. Στην συνέχεια ο Ρ. Μπήτον προσπαθεί να καλύψει την παραπάνω χονδροειδή αντίφαση και καταφεύγει σε ένα ενδιάμεσο θεωρητικό σχήμα. Χωρίζει την ιστορική πορεία, την αναφέρει ως «βιογραφία», ενός έθνους σε τρία στάδια: την καταγωγή, την ανιχνεύσιμη γενεαλογία(οικογενειακό δένδρο) και την προσωπική ταυτότητα. Η «συγγένεια» με τους αρχαίους Έλληνες και τους Βυζαντινούς διαμορφώθηκε ως εθνική ιδεολογία από το ελληνικό κράτος.
Κατά τον Ρ. Μπήτον δεν υπάρχει συνέχεια με την αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες «είχαν πεθάνει» προ της εμφανίσεως του Χριστιανισμού.(σ.30). Ως τι είχαν πεθάνει, ως άνθρωποι; Για την συγγένεια με το Βυζάντιο οι Έλληνες έπρεπε να ενεργοποιήσουν την φαντασία τους!(σ.33).
Κατά τα άλλα ο Ρ. Μπήτον θέλει να παρουσιάζεται ως αντικειμενικός επιστήμονας, ιδεολογικώς απροκατάλυπτος και ότι ακολουθεί τον ενδιάμεσο δρόμο.
Δυστυχώς ο Ρ. Μπήτον δεν μπορεί να απαλλαγεί από την υπεροπτική και προτεκτορική νοοτροπία, με την οποία η πατρίδα του αντιμετώπιζε την Ελλάδα από τότε που γεννήθηκε ως κράτος(και όχι ως έθνος) μέχρι σήμερα.
Ο Ηλίας Φιλιππίδης είναι συγγραφέας, πανεπιστημιακός κοινωνιολογίας και νομικός
** Το άρθρο-μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΑΡΔΗΝ, τ. 120, Ιαν-Μάρτιος 2021, σ.33-36.
