Του Ιωάννη Δ. Κακουδάκη, Αντιστράτηγου ε.α., Επίτιμου Α΄Υπαρχηγού ΓΕΣ, τέως Διευθυντή της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ και Προέδρου της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας του ΓΕΕΘΑ
Ο Στρατηγός και Πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας υπήρξε μια πολυσύνθετη προσωπικότητα, που για μισό και πλέον αιώνα σηματοδότησε την πιο ταραχώδη πολιτική ζωή της Ελλάδας και την πιο ηφαιστειώδη πολεμική περίοδο της εθνικής μας ζωής. Ήταν μια χαρισματική φυσιογνωμία, με πανοπλία αρετών. Απλός και ιδιοφυής, λιγομίλητος και εκρηκτικός, λιτός και δυναμικός, αυστηρός και δίκαιος, εκρηκτικός και δωρικός, γενναιόψυχος και τολμηρός, ευαίσθητος και αποφασιστικός, ανυπότακτος, οξυδερκής, πολυτάλαντος, οραματιστής, δημοκράτης,πολεμιστής, επαναστάτης, υπερπατριώτης, . . ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Έγινε είδωλο και παραμένει θρύλος! Η στρατιωτική του σταδιοδρομία και η εμπλοκή του στην πολιτική ήταν ταυτόσημες με την έννοια του ήθους,του καθήκοντος και του εθνικού χρέους. Αποτελεί διαχρονικό παράδειγμα συμπεριφοράς δημόσιου άνδρα που διέθετε εργατικότητα, ανώτερο ήθος υψηλό φρόνημα και υποδειγματική ανιδιοτέλεια. Η ζωή και η δράση του ταυτίστηκαν με τα ένδοξα και τραγικά πολιτικά, ιστορικά, πολεμικά γεγονότα της νεότερης Ελλάδας. αλλά και με τα τραγικότερα δεινοπαθήματά της.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας γεννήθηκε στο Μορφοβούνι Καρδίτσας στις 4 Νοεμβρίου 1881(Μητρώα Αρρένων Καρδίτσας με αύξ. Αριθ.3937/1881). Ήταν ο πρωτότοκος γιoς του Χρήστου και της Στύλιανής και είχε τρία αδέλφια, τον Γιώργο, τον Βασίλη και την Αγγελική. Σε ηλικία μόλις 14 ετών αναγκάστηκαν οι γονείς του να τον φυγαδεύσουν κρυφά από την Καρδίτσα στην Αθήνα, γιατί είχε ξυλοκοπήσει το γιο ενός Τούρκου Πασά, που κακομεταχειριζόταν τα ελληνόπουλα της περιοχής. Στην Αθήνα, κάτω από αντίξοες συνθήκες, φοίτησε στη Βαρβάκειο Σχολή.
Στις 8 Δεκεμβρίου του 1903 κατατάχτηκε στο 5ο Σύνταγμα Πεζικού Τρικάλων με το βαθμό του Δεκανέα. Το Μάιο του 1904, προάγεται σε Λοχία και το 1905 σε Επιλοχία. Έλαβε μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα, στο σώμα του Καπετάν Αγραφιώτη στην περιοχή των Γιαννιτσών.
Το 1905 δεν έγινε δεκτός λόγω ηλικίας στις εισαγωγικές εξετάσεις στο «Στρατιωτικόν Σχολείον Υπαξιωματικών»». Επέστρεψε στο 5ο Σύνταγμα Πεζικού, απογοητευμένος και βαθιά οργισμένος, και οργάνωσε μυστικό Σύνδεσμο Υπαξιωματικών. Τότε, με την απόφαση 157/3.5.1905 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Καρδίτσας έγινε διόρθωση του έτους γέννησής του και έκτοτε εμφανίζεται γεννημένος το 1883.
Η μεγάλη ώρα όμως έφθασε ανήμερα της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου του 1909, με το Στρατιωτικό Κίνημα στο Γουδή, με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη Νικόλαο Ζορμπά, όπου ο Πλαστήρας, είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Μάλιστα, την περίοδο αυτήν έδωσε εξετάσεις στο «Στρατιωτικόν Σχολείον Υπαξιωματικών», όπου εισήλθε και αποφοίτησε πρώτος τον Ιούλ. του 1912. Το γεγονός αυτό ήταν το καθοριστικό εφαλτήριο της μετέπειτα σταδιοδρομίας του. Ονομάστηκε Ανθυπολοχαγός Πεζικού και κατατάχτηκε στο 5ο«επ’ ανδραγαθία», το 1915 σε λοχαγό ΙΙ, το 1916 σε λοχαγό Ι, το 1917 σε ταγματάρχη, το 1918 σε αντισυνταγματάρχη «επ’ ανδραγαθία» και το 1920 σε συνταγματάρχη, επίσης «επ’ ανδραγαθία». Στις 3 Ιανουαρίου 1924 αποστρατεύθηκε με αίτησή του και προήχθη σε αντιστράτηγο. Σύνταγμα Πεζικού, που είχε έδρα τη Λάρισα. Το 1913 προήχθη σε υπολοχαγό
Στις 5 Οκτωβρίου 1912 άρχισε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος εναντίον της Τουρκίας και η προέλαση του Ελληνικού Στρατού. Ο Πλαστήρας έλαβε μέρος στην απελευθέρωση της Ελασσόνας, της Δεσκάτης, του Σαρανταπόρου, των Γιαννιτσών (19-20 Οκτωβρίου 1912) και της Θεσσαλονίκης (26 Οκτωβρίου 1912). Γίνεται η ψυχή, η δύναμη, ο ενθουσιασμός των στρατιωτών του, και παίρνει από αυτούς την προσωνυμία «Ο Μαύρος Καβαλάρης», που θα καθιερωθεί και θα παραμείνει ισόβια συμπλήρωμα του ονοματεπώνυμου του.
Με τη λήξη του Β¨Βαλκανικού Πολέμου το 5ο Σύνταγμα Πεζικού επανήλθε στα Τρίκαλα και ο Πλαστήρας με ένα Τάγμα εγκαταστάθηκε στη Χίο. Εκεί πληροφορήθηκε για τους απελευθερωτικούς αγώνες της Ηπείρου το 1914 και έφυγε αμέσως μυστικά, πήγε στην Καλαμπάκα, όπου συγκέντρωσε μερικές δεκάδες εθελοντών για να την υποστηρίξουν. Πριν προλάβει όμως, υπογράφηκε το Πρωτόκολλο της Κερκύρας (Μάιο 1914), με το οποίο δόθηκε αυτονομία σ’ ένα τμήμα της Βορείου Ηπείρου, τα πράγματα καταλάγιασαν, και ο Πλαστήρας επανήλθε στη Χίο.
Στις 15 Ιουνίου 1914 άρχισε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Ελλάδα παρέμενε ουδέτερη παρόλες τις ατιμωτικές προκλήσεις και τις μειωτικές ενέργειες σε βάρος της όπως: ο βομβαρδισμός της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς, η διαταγή του τότε Υπουργού Στρατιωτικών (Γιαννακίτσα) προς τον Ταγματάρχη Μαυρουδή να παραδώσει αμαχητί το οχυρό Ρούπελ (13 Μαΐου 1916), η παράδοση του Δ΄ Σώματος Στρατού στους Βουλγάρους και η επονείδιστη «αιχμαλωσία» και μεταφορά του στο Γκέρλιτς της Σελλασίας της Γερμανίας, όπου παρέμειναν και 125 νεκροί Έλληνες από τις κακουχίες.
Τον Αύγουστο του 1916 ο Πλαστήρας μαζί με τέσσερις άλλους ομοϊδεάτες αξιωματικούς (Τότσικα, Τερτίνια, Αναγνώστου, Πρωτοσύγκελο), κατόρθωσαν να συναντήσουν τον Βενιζέλο στην Αθήνα και να αναφέρουν την απόφασή τους να ενταχθούν στον Γαλλικό Στρατό και να πολεμήσουν. Τότε ο Πλαστήρας είπε τα υπέροχα λόγια, που έμειναν σοφή υποθήκη: «Όποιος βλέπει την πατρίδα του να καταστρέφεται και κάθεται αδρανής, είναι το ίδιο σαν να την καταστρέφει ο ίδιος». Ο Βενιζέλος ενθουσιάστηκε, τους καθησύχασε και τους συμβούλεψε να μη βιαστούν και να αναμένουν τις ενέργειές του. Ο Πλαστήρας, βέβαια, ήταν από τους πρώτους που είχε ενταχθεί στο Κίνημα της Εθνικής Άμυνας του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη.
Στις 17 Μαΐου 1918, ο Πλαστήρας έλαβε μέρος στη Μάχη του Σκρα Ντι Λέγκεν ως Διοικητής του ΙΙΙ Τάγματος του 6ου Συντάγματος ,όπου εξουδετέρωσε επτά εχθρικές γραμμές άμυνας, βάθους 1.500 μέτρων μέσα σε δυο ώρες χαρίζοντας στην Ελλάδα και στην ελεύθερη Ευρώπη μια από τις μεγαλύτερες νίκες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Προηγούμενες ενέργειες των Γάλλων και των Άγγλων, για κατάληψη του Σκρα Ντι Λέγκεν, είχαν αποτύχει. Οι ηρωικές και συντονισμένες επιθετικές ενέργειες επέτρεψαν την κατάληψη της περιοχής, «του άπαρτου κάστρου», όπως το είχαν ονομάσει. Η αναφορά του Πλαστήρα λακωνική: «Έφθασα τέρμα αντικειμενικού σκοπού…. Εχθρός υποχωρεί πανικόβλητος. Δέον διαταχθή καταδίωξις προς εκμετάλλευσιν επιτυχίας – Πλαστήρας».
Ο Α΄ ΠΠ έληξε, αλλά δυστυχώς οι επιχειρήσεις για την Ελλάδα δεν σταμάτησαν. Συνεχίστηκαν, με τη μεγαλύτερη έως τότε υπερπόντια επιχείρηση της Ελλάδας, τους πρώτους μήνες του 1919 με την Εκστρατεία στη Μεσημβρινή Ρωσία (Ουκρανία) με το Α΄ΣΣ (Ι, ΙΙ, ΧΙΙΙ ΜΠ), δύναμης 23.351 ανδρών. Με αναφορά του ο Πλαστήρας ζήτησεν να λάβει μέρος. Του ανατέθηκε τότε η Διοίκηση του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Όταν ανέλαβε τη Διοίκηση του Συντάγματος, σε συγκέντρωση αξιωματικών και οπλιτών, μεταξύ των άλλων είπε: «…. Οφείλομε να εκτελέσωμε το καθήκον μας. Ο αγώνας αυτός θα ανοίξει τον δρόμον των εθνικών μας στόχων… Ο δρόμος μας για τη Θράκη και τη Μικρά Ασία περνά από τη Ρωσία. Έτσι, θα δώσουμε στα παιδιά μας τη Σμύρνη και την Πόλη». Έτσι, πολύ εύστοχα και λακωνικά εξηγεί τη σκοπιμότητα της συμμετοχής της Ελλάδας στην Εκστρατεία στην Μεσημβρινή Ρωσία.
Αρχές Μαρτίου το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων με Διοικητή τον Νικόλαο Πλαστήρα αποβιβάστηκε στην Οδησσό της Ρωσίας και εντάχτηκε στον Γαλλικό Στρατό. Ο Στρατός μας έζησε σε αντίσκηνα, περπατούσε μέσα στο χιονόνερο και στις θύελλες και, παρόλα αυτά, έγραψε ένα αληθινό έπος. Τότε, και ο Πλαστήρας προσβλήθηκε από φυματίωση, που έκτοτε θα τον ταλαιπωρεί σε όλη του τη ζωή. Σε μια επιθεώρηση του 5/42, ο Διοικητής του Α΄ ΣΣ Υποστράτηγος Κωνσταντίνος Νίδερ είπε στον Πλαστήρα: «Είσαι φτιαγμένος για πολύ γενικότερη δράση. Τα πλαίσια του Στρατού είναι πολύ στενά για σένα», προφητεύοντας το μέλλον του.
Στις 2 Μαΐου 1919 αποβιβάστηκε η Ιη Μεραρχία στη Σμύρνη και στις 16 Ιουνίου το 5/42 με τον Πλαστήρα. Είχε δημιουργηθεί ένα άριστο πνεύμα Μονάδας, που έδινε υπερηφάνεια και ενθουσιασμό στους τσολιάδες,ώστε σ’ όλα τα τραγούδια τους είχαν ως επωδό: «Είμαστε λιοντάρια – του Πλαστήρα παλικάρια». Το 5/42 εξέδιδε στη Μ .Ασία την εφημερίδα «Η Φούντα».
Η εθνοκαταστροφική μεταπολίτευση της 1ης Νοεμβρίου 1920, επέφερε ταχύτατες αλλαγές και στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Επήλθε παραγκωνισμός του βενιζελικού κόσμου και ρήξη με ανθρώπους που είχαν προσφέρει πολλά στην Ελλάδα (από τους 9 Μεράρχους αντικαταστάθηκαν οι 7). Ο Πλαστήρας, ευτυχώς, ήταν από τους ελάχιστους βενιζελικούς αξιωματικούς που παρέμειναν στην ενέργεια και στις θέσεις τους. Η δράση του Πλαστήρα κατά την Εκστρατεία στην Μικρά Ασία ενίσχυσε τη φήμη του. Οι Τούρκοι τον ονόμαζαν Καρά Πιπέρι (Μαύρο Πιπέρι), εξαιτίας του μελαψού του χρώματος και το Σύνταγμά του «Σεϊτάν Ασκέρι»( Στρατό του Διαβόλου).Έλαβε μέρος σ’όλες τις επιχειρήσεις της Μικράς Ασίας και ιδιαίτερα κατά την τουρκική αντεπίθεση στον Σαγγάριο,που προκάλεσε και την κατάρρευση του Μετώπου. Οδήγησε το Σύνταγμα του με απόλυτη τάξη μέχρι το Τσεσμέ και από εκεί στη Χίο, όρθιος στην πρώρη τού πλοίου «Τήνος» δίπλα στον κυβερνήτη με το πιστόλι στο χέρι,γιατί ενδιάμεσα o κυβερνήτης είχε πάρει διαταγή να πλεύσει προς άλλη κατεύθυνση !
Ο Πλαστήρας εγκαταστάθηκε στην έπαυλη «Κύμα» του Λιβανού στη Χίο,όπου με στενούς του συνεργάτες οργάνωσε το κίνημα, στις 11 Σεπ.1922 στις 0200 ώρα με το σύνθημα «ΕΛΛΑΣ-ΣΩΤΗΡΙΑ».
Η Επαναστατική Επιτροπή με τους Συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα, Στυλιανό Γονατά(στη Μυτιλήνη) και τον Αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά αξίωσε με τελεσίγραφό της την παράδοση τής εξουσίας, την παραίτηση τού Βασιλιά Κωνσταντίνου και της Κυβέρνησης του Νικολάου Τριανταφυλλάκου ( 28.8.1922-16.91922). Έγιναν κυρίαρχοι της κατάστασης με την άφιξή των (15.9.1922) στο λιμάνι του Λαυρίου, με Αρχηγό τον Πλαστήρα και την καθολική αποδοχή του στρατού και του στόλου και τη βοήθεια του αγανακτισμένου λαού. Ο Κωνσταντίνος παραιτήθηκε υπέρ του γιου του Γεωργίου Β΄, ενώ Πρωθυπουργός διορίστηκε για μία μέρα ο Αντιστράτηγος Αναστάσιος Χαραλάμπης(16-17.9.1922), στη συνέχεια ο Σωτήριος Κροκιδάς μέχρι 14.11.1922 και μετά ο Στυλιανός Γονατάς μέχρι 11.1.1924.
Η Επαναστατική Επιτροπή είχε να επιτελέσει ένα πολύ δύσκολο έργο. Έπρεπε να αναδιοργανώσει το Στρατό για να επιτύχει καλύτερους όρους στην επικείμενη διάσκεψη της Λωζάνης, να φροντίσει για τη στέγαση των χιλιάδων Μικρασιατών προσφύγων ,να επουλώσει το τραυματισμένο λαϊκό αίσθημα που απαιτούσε την τιμωρία των υπευθύνων της εθνικής τραγωδίας.
Το Έκτακτο Στρατοδικείό στο οποίο παραπέμφθηκαν ως υπεύθυνοι για τις συνέπειες της Μικρασιατικής εκστρατείας κήρυξε παμψηφεί τους : Γεώργιο Χατζανέστη, Διοικητή της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, Δημήτριο Γούναρη, πρώην πρωθυπουργό, , Νικόλαο Στράτο, πρώην πρωθυπουργό, Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη, πρώην πρωθυπουργό, Νικόλαο Θεοτόκη και Γεώργιο Μπαλτατζή, υπουργούς επι των στρατιωτικών και οικονομικών,αντίστοιχα, σε θάνατο για εσχάτη προδοσία. Και τους Μιχαήλ Γούδα, υποναύαρχο και πρώην υπουργό και Ξενοφώντα Στρατηγό, υποστράτηγο και πρώην υπουργό, σε ισόβια δεσμά.
Η εκτέλεση των έξι έγινε στο γνωστό αλσύλλιο (Αναστάσεως) στις 15 Νοε.1922. Ο Πλαστήρας είχε δώσει το λόγο του ότι όποια κι’αν είναι η απόφαση τού Στρατοδικείου θα εκτελεστεί και, παρά την επιθυμία του, δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά λόγω συμφωνίας.
Τον επόμενο χρόνο ο Πλαστήρας κάλεσε από την εξορία τον Ελευθέριο Βενιζέλο για να ηγηθεί της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στις δύσκολες διαπραγματεύσεις, που κατέληξαν στην Συνθήκη της Λωζάνης (23 Ιουλ. 1923).
Στις 16 Δεκεμβριου1923 έγιναν εκλογές και η νέα Βουλή που προέκυψε συνήλθε στις 2 Ιανουαρίου του 1924. Ο Πλαστήρας, την ίδια μέρα υπέβαλε εγγράφως την παραίτησή του και στις 3 Ιανουαρίου παρέδωσε την εξουσία. Στις 6 Ιανουαρίου 1924 η Δ΄ Εθνοσυνέλευση σε πανηγυρική συνεδρίασή της, τον ανακήρυξε «άξιον της πατρίδος» και τον προήγαγε σε αντιστράτηγο και του απονεμήθηκε ισόβια, αντί σύνταξης, ο μισθός και τα επιδόματα τού αντιστρατήγου ε. ε.
Από το 1924 έως το 1932 ο Πλαστήρας ζούσε μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας χωρίς να μετέχει στα κοινά.
Στις εκλογές της 6ης Μαρτίου 1933 νικήτρια αναδείχτηκε η αντιβενιζελική « Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» και ο Πλαστήρας με πραξικόπημα προσπάθησε να αποτρέψει την πολιτική μεταβολή. Όμως απέτυχε και έφυγε κρυφά για να μη συλληφθεί και διωχθεί «επί εσχάτη προδοσία» για τα Δωδεκάνησα και από εκεί για τη Βηρυτό και τη Γαλλία. όπου. Τελικά, μετά και το αποτυχημένο Πραξικόπημα του Βενιζέλου το 1935 καταδικάστηκε σε θάνατο μαζί με αυτόν ,αν και βρισκόταν εκτός Ελλάδας.
Κατά τη διάρκεια της τριπλής κατοχής στις 9 Σεπ.1941 ιδρύθηκε ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος(ΕΔΕΣ),τα μέλη του οποίου θεωρούσαν εμπνευστή και τυπικό Αρχηγό τον Πλαστήρα και ορκίζονταν στο όνομά του, αν και ήταν απομονωμένος στη Νίκαια της Γαλλίας, ενώ στην ουσία Αρχηγός ήταν ο Στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας,ο οποίος εκμεταλλεύτηκε το κύρος του Πλαστήρα.
Μετά τα Δεκεμβριανά του 1944, που προκάλεσαν και την παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου ο Πλαστήρας διορίστηκε πρωθυπουργός στις 3 Ιανουαρίου του 1945, ως πρόσωπο ευρείας αποδοχής. Η διάρκεια της Κυβέρνησης αυτής ήταν τρίμηνη(3.1.1945-8.4.1945), αλλά κατάφερε να υπογραφεί η Συμφωνία της Βάρκιζας( 12 Φεβ. 1945). Δυστυχώς,υπό την πίεση των Βρετανών, όμως δεν κατόρθωσε να αποκτήσει αυτοτελή πολιτικά ερείσματα για την παγίωση της πολιτικής του και έτσι αναγκάστηκε να αποχωρήσει και να μείνει ανενεργός για μια περίπου πενταετία.
Στις 14 Ιανουαρίου του 1950 ο Πλαστήρας ίδρυσε την Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου (ΕΠΕΚ), έλαβε μέρος στις εκλογές της 5ης Μαρτίου του 1950 και αναδείχτηκε τρίτο κόμμα με 45 έδρες και στα μέσα Απριλίου έγινε για δεύτερη φορά πρωθυπουργός(15.4.1950-21.8.1950) με αντιπρόεδρο τον Γεώργιο Παπανδρέου, διαδεχόμενος τον Σοφοκλή Βενιζέλο. Τέλος, στις εκλογές της 9ης Σεπ.1951 η ΕΠΕΚ ήλθε Δεύτερη με 74 έδρες στη Βουλή. Και επειδή αρνήθηκε ο Παπάγος να αναλάβει; ο Πλαστήρας έγινε για τρίτη φορά πρωθυπουργός (27.10.1951-11.10.1952) με τη συνεργασία τού Σοφοκλή Βενιζέλου, για 11,5 μήνες. Την περίοδο αυτήν έλαβε αποφασιστικά μέτρα. Την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ (18.2.1952), την ψήφιση του νέου Συντάγματος (21.12.1951) και την ισχύ του (1.1. 1952), την απόλυση εκατοντάδων πολιτικών κρατουμένων, αλλά και την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και τριών άλλων κρατουμένων (30.3.1952).To κυβερνητικό έργο του ήταν αξιόλογο, αλλά η παράθεσή του αναλυτικά,εκφεύγει της παρούσας εργασίας.
Ο Πλαστήρας αναδείχθηκε στα μάτια του έθνους όχι απλά ως ο ήρωας πολεμιστής, αλλά και ως ένας άνθρωπος με διορατικό πνεύμα. Συνέλαβε την ιδέα της κατασκευής του φράγματος Ταυρωπού της σημερινής Λίμνης Πλαστήρα. Η φύση τον είχε προικίσει πλούσια, με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά του Ηγήτορα και του Ηγέτη. Ήταν όμως φυσικό επακόλουθο, μια τόσο μεγάλη, ανήσυχη και ρηξικέλευθη προσωπικότητα και με τόση μεγάλη και έντονη δραστηριότητα στο στρατιωτικό και πολιτικό χώρο, πάνω από μισό αιώνα, να διαπράξει και λάθη. Και ομολογουμένως διέπραξε πολλά, Ο ίδιος απευθυνόμενος προς τους Έλληνες, θα πει:
«Το πλανάσθαι ανθρώπινον, αλλά το ομολογείν την πλάνην είναι ανώτερος πολιτισμός και ευγενέστερος ανδρισμός. Ένας λαός ούτω μόνον σκεπτόμενος αποτρέπει τας εκ της πλάνης συμφοράς και ευημερεί».
Ο Πλαστήρας αποτελεί αναμφισβήτητα μια κορυφαία στρατιωτική φυσιογνωμία και μια ακέραια πολιτική προσωπικότητα. ¨Ένα σύμβολο, πρότυπο της ανδρείας, της ανιδιοτέλειας, της φιλοπατρίας, του ηρωισμού, της αξιοπρέπειας,της τιμιότητας, του χρέους και του ανθρωπισμού. Ονομάστηκε «ναυαγοσώστης του έθνους», « άγιος της προσφυγιάς» και «πατέρας των προσφύγων». Υιοθέτησε επτά παιδιά. Πολλά αγόρια πήραν ,ως όνομα, το επώνυμο Πλαστήρα και πολλά κορίτσια ως όνομα το Πλαστηρίτσα. Το εφάπαξ ο διέθεσε σε Σανατόριο για τους άρρωστους στρατιώτες. Διέρρηξαν και λεηλάτησαν το σπίτι που έμενε και πήραν 40 χρυσές λίρες και 60.000 δρχ., που προορίζονταν για τα παιδιά,που είχε υιοθετήσει. Δεν απέκτησε δική του κατοικία,και αρνήθηκε να πάρει σχετικό δάνειο για ν’αγοράσει. Αρνήθηκε να δώσει δουλειά στον άνεργο αδελφό του και σύνταξη στην αδελφή του. Έζησε 12 χρόνια εξόριστος. Καταδικάστηκε σε θάνατο. Έγινε μια φορά Αρχηγός Κράτους, και τρεις φορές Πρωθυπουργός. Παρέμεινε άγαμος, άστεγος,άφοβος, ασκητικός,ακέραιος. Το ενοίκιο του σπιτιού του στο Ψυχικό το πλήρωνε Ο Ι. Βελλίδης, Διευθυντής της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ. Η στρατιωτική ιστορία έχει αδικήσει τον Πλαστήρα και αυτό οφείλεται στους συντάκτες των ιστορικών τόμων της Διεύθυνσης Ιστορίας τουΓΕΣ και στους χρόνους συγγραφής των 1957-1967. Αλλά όσο περνούν τα χρόνια θα παίρνει και μεγαλύτερη διάσταση η εθνική προσφορά του.
Πέθανε στις 26 Ιουλίου 1953, σε ηλικία 72 ετών. Το σμόκιν της κηδείας του ήταν προσφορά του φίλου του Διονύση Καρρέρ. Άφησε κληρονομιά 216 δραχμές, δέκα δολάρια , μια λακωνική προφορική διαθήκη «όλα για την Ελλάδα» και τηρώντας την υποθήκη, , «δεί τον αγαθόν άνδρα παυόμενον της αρχής, μη πλουσιώτερον, αλλ’ ενδοξότερον γεγονέναι».
Ο γέρος της Δημοκρατίας ,Γεώργιος Παπανδρέου στον επικήδειο λόγο του μεταξύ των άλλων είπε: «Πλαστήρα,ως στρατιώτης ασκήτευσες εις τον βωμόν της Πατρίδος. Και ως πολίτης εις τον βωμον του λαού».
Στις 4 Νοεμβρίου 1980 η καρδιά του Μαύρου Καβαλάρη,που φυλασσόταν από τον φίλο του γιατρό Αντώνη Παπαϊωάννου, κατ’ επιθυμία του,«την καρδιά μου ,Αγγελική(αδελφή του) να την πάτε εκεί επάνω», στην Καρδίτσα και όπου και φυλάσσεται στο Λαογραφικό Μουσείο.
Από τις 25 Απριλίου 2010 η προτομή του Στρατηγού και Πρωθυπουργού Νικολάου Χ. Πλαστήρα βρίσκεται επάξια στο Μεγάλο Πάρκο του Δήμου Παπάγου, όπου δόθηκε και η ομιλία αυτή.
