Της Δέσποινας Συριοπούλου
Ως "μνημειώδη στιγμή της τουρκικής πολιτικής" χαρακτηρίζει τα όσα διαδραματίστηκαν την τελευταία εβδομάδα στην γείτονα χώρα ο Matthew Bryza, ο πρώην αμερικανός υφυπουργός των εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας και κατόπιν πρέσβης των ΗΠΑ στο Αζερμπαϊτζάν, αρκετά γνώριμος στην Ελλάδα (κυρίως στο θέμα των αγωγών), εκτιμώντας ότι η απόφαση του Πρωθυπουργού Ερντογάν να ακολουθήσει σκληρή γραμμή εναντίον των διαδηλωτών αντανακλά μια προσωπική αντίληψη περί δημοκρατίας, όπου ο "νικητής τα παίρνει όλα".
Ο πρώην αμερικανός αξιωματούχος, έχοντας ιδία αντίληψη για τα τεκταινόμενα στην Τουρκία, δεδομένου ότι ζει τα τελευταία χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, σε συζήτησή του με τον "Ε" εκτιμά ότι σε γεωπολιτικό επίπεδο διακυβεύεται ο ρόλος της Άγκυρας, ως έμπνευση δημοκρατίας για τις μουσουλμανικές χώρες, όπως αντίστοιχα και η αξιοπιστία του Ερντογάν, ως ο ηγέτης που έχει αντιταχθεί στον Ασάντ, από την στιγμή που οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας επιτέθηκαν στους ειρηνικούς διαδηλωτές. Σε επίσης κίνδυνο βρίσκεται -θεωρεί ο Matthew Bryza- και η προσπάθεια του τούρκου πρωθυπουργού για τον αφοπλισμό του PKKκαι τον συμβιβασμό με τον κουρδικό πληθυσμό της Τουρκίας.
"Αν η ειρηνευτική προσπάθεια δεν προχωρήσει, υπάρχει η πιθανότητα οι ενεργειακές εξαγωγές από την κουρδική περιοχή του Ιράκ στην Τουρκία (και από εκεί στην ΕΕ) να μην πραγματοποιηθούν, καθώς επίσης και ο κουρδικός εθνικισμός να αποκτήσει νέα ενέργεια στο Ιράκ, στο Ιράν, στην Συρία και την Τουρκία", λέει χαρακτηριστικά. Όσο για τον αντίκτυπο των όσων συνέβησαν στην Τουρκία στις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις, αν και οι δηλώσεις της Ουάσινγκτον ενείχαν αυστηρό χαρακτήρα, ο Matthew Bryza εκτιμά ότι δεν μπορεί να προσδιοριστεί (προφανώς τουλάχιστον προς το παρόν), με την σημείωση ότι αν "τα παραπάνω αρνητικά σενάρια γίνουν πραγματικότητα, τότε ενδεχομένως η στρατηγική σημασία της Τουρκίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες να μειωθεί". Ξεκινώντας από το δεδομένο ότι "τα δημοκρατικά διαπιστευτήρια του Ερντογάν στην Ουάσινγκτον έχουν περαιτέρω χάσει την δυναμική τους", ο πρώην υψηλόβαθμός αξιωματούχος του State Department κλείνει, ελπίζοντας ότι ο τούρκος Πρωθυπουργός θα υποχωρήσει, επιδεικνύοντας ότι αντιλαμβάνεται ότι "στην Δημοκρατία ο ηγέτης πρέπει να ηγείται και των αντιπάλων του, οι οποίοι αποτελούν τους μισούς από τους ψηφοφόρους του. Κάτι τέτοιο θα σηματοδοτήσει μια μεγάλη νίκη για την ιδιαίτερη μορφή της δημοκρατίας της Τουρκίας". Ωστόσο, "προς στιγμή, το αισιόδοξο αυτό σενάριο δεν φαίνεται πιθανό".
Henry J. Barkey
"Ο Ερντογάν είναι θυμωμένος με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά πολύ περιορισμένος στο να εκφράσει τον θυμό του. Μπορεί να κάνει κάποια πράγματα που δεν θα μας αρέσουν, αλλά στο τέλος είμαστε στην θέση για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό που η Τουρκία μάς χρειάζεται περισσότερο από ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες (χρειάζονται) την Τουρκία. Η θέση των ΗΠΑ είναι ισχυρότερη" διαπιστώνει ο Henri J. Barkey, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Lehigh των ΗΠΑ, πρώην μέλος της επιτροπής πληροφοριών και πολιτικού σχεδιασμού του StateDepartmentσε θέματα Μέσης Ανατολής και Ανατολικής Μεσογείου και συνεργάτης του ινστιτούτου Carnagie της Ουάσινγκτον, σχολιάζοντας στον "Ε" την αμερικανική αντίδραση στα όσα έγιναν στην Τουρκία, τα οποία "σε καμία περίπτωση, δεν έχουν σχέση με αυτά που είδαμε στην Τυνησία, ή την Αίγυπτο, αλλά και την Λιβύη. Εκεί οι διαδηλώσεις ήταν εναντίον του καθεστώτος. Στην Τουρκία, οι διαδηλώσεις είναι εναντίον της συμπεριφοράς ενός ατόμου" λέει χαρακτηριστικά, αναδεικνύοντας τις βαθύτερες αιτίες που οδήγησαν στα όσα είδαμε να συμβαίνουν. Για τον αμερικανό ειδικό στα θέματα και της Τουρκίας, "η ολοένα αυξανόμενη απολυταρχική συμπεριφορά του Ερντογάν, η επιθυμία του κάνει ό,τι θέλει, να επεμβαίνει παντού, να χειρίζεται την χώρα όπως πιθανότατα θα έκανε στην οικογένεια του, αλλά και η ανυπαρξία της αντιπολίτευσης να αμφισβητήσει την κυβέρνηση και να προτείνει διαφορετικές απόψεις οδήγησαν σε αυτό που είδαμε. Ανέδειξαν την απογοήτευση της κοινωνίας, η οποία δεν είναι μόνο για τον Ερντογάν, αλλά και για την αντιπολίτευση. Η κοινωνία είναι ο μεγάλος νικητής, και θα θεωρείται πλέον όχι ως κάτι δεδομένο για τον τούρκο πρωθυπουργό. Αυτή είναι η μεγάλη αλλαγή".
Αν και σε γεωπολιτικό επίπεδο ο Henri J. Barkey δεν αναμένει να υπάρξουν αλλαγές, με την Τουρκία να εξακολουθεί να είναι η πιο σημαντική χώρα για την περιοχή και να ακολουθεί την ίδια πολιτική στην Συρία, ωστόσο τα γεγονότα προηγούμενης εβδομάδας προσωπικά για τον Ερντογάν αναδεικνύουν μια τραυματισμένη εικόνα του τούρκου πρωθυπουργού, χωρίς ωστόσο να τίθεται εν κινδύνω το πολιτικό του μέλλον. "Ο Ερντογάν -στο εσωτερικό- θα γίνει πιο προσεκτικός αποφεύγοντας ενέργειες που θα προκαλέσουν την κοινωνία, η οποία πλέον δεν δέχεται να αγνοείται. Από την άλλη, είναι πολύ δυνατός πολιτικά. Στο κόμμα του, στους θεσμούς. Θα γίνει πρόεδρος στις εκλογές του 2014, αλλά δεν θα μπορέσει να αλλάξει το σύνταγμα όπως το θέλει. Στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής, ηγέτες που δεν τον συμπαθούν -Μαλίκι, Ασάντ, Χεζμπολάχ, οι ιρανοί – θα έχουν να αντιμετωπίσουν μια πιο αδύναμη προσωπικότητα -έχει χάσει πολύ από την δημοτικότητά του στην περιοχή- και θα συμπεριφερθούν ανάλογα, πιέζοντάς τον περισσότερο".
Τέλος αναφορικά με το PKK, ο αμερικανός ειδικός θεωρεί ότι δεν πρόκειται να αλλάξει κάτι στην διαδικασία, δεδομένου ότι η λύση είναι αποδεκτή και προς το συμφέρον των δυο πλευρών. Ωστόσο, μπορεί να δημιουργηθούν και προβλήματα, που αποδίδονται στους στρατιωτικούς. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει Henri J. Barkey "εντός της προηγούμενης εβδομάδας ο τουρκικός στρατός ανακοίνωσε μια σύγκρουση μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων και του PKK. Ο στρατός έχει "ηττηθεί" (από τον Ερντογάν), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν "απολαμβάνει" να βλέπει τον πρωθυπουργό να έχει πρόβλημα, όπως επίσης είναι πιθανό να κάνει λάθος υπολογισμούς και να δημιουργεί εστίες συγκρούσεων μεταξύ του τουρκικού στρατού και του PKK με σκοπό να σαμποτάρει την διαδικασία. Ακόμα δεν ξέρουμε αν το συγκεκριμένο επεισόδιο ήταν σκηνοθετημένο, κατασκευασμένο, ή ψεύτικο, αλλά ως ενδεχόμενο και μόνο είναι σημαντικό γιατί μπορεί να εκτροχιάσει την διαδικασία. Λογικά, όμως -έστω και αν ο Ερντογάν είναι πιο αδύναμος- η διαδικασία θα συνεχιστεί, γιατί το κόστος -αν σταματήσει- είναι τεράστιο και για τις δυο πλευρές".
Δημοσιεύητηκε στον Επενδυτή
