Της Dina Pardijs, European Council on Foreign Affairs
Η ελληνική κρίση ίσως έχει δημιουργήσει ένα νέο θύμα: τον Ολλανδό πρωθυπουργό Mark Rutte.
Σε μια πεντάωρη συζήτηση την προηγούμενη εβδομάδα για την ολλανδική στήριξη της τελευταίας διάσωσης προς την Ελλάδα, ο ηγέτης του μεγαλύτερου κόμματος της κυβέρνησης, VVD, δέχθηκε “επίθεση” από μέλη των κομμάτων από όλο το πολιτικό φάσμα. Ο άνθρωπος που συχνά αποκαλείται “tefal-πρωθυπουργός” για την ικανότητά του να βγαίνει αλώβητος από συζητήσεις, έμοιαζε προφανώς έκρυθμος. Από τη στιγμή που η θέση των κύριων κομμάτων ήταν σαφής πριν από την συζήτηση, η στήριξη για τους Έλληνες δεν κινδύνεψε ποτέ πραγματικά. Έχουν ενδιαφέρον οι διάφορες “στροφές” και αλλαγές στάσης των Ολλανδών πολιτικών, που αποτελούν μια ένδειξη της επίδρασης που έχει η ελληνική κρίση σε μία από τις ιδρυτικές χώρες της ΕΕ.
Το βασικό πρόβλημα που είχαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης –πολλά εκ των οποίων υπέρ της διάσωσης- με την απόφαση για την Ελλάδα, ήταν πως ο Mark Rutte έσπασε την προεκλογική του υπόσχεση. Το 2012, το VVD είχε στο επίκεντρο την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων το συντομότερο δυνατό και όχι την μεταβίβασή τους στην επόμενη γενιά. Στο μανιφέστο του κόμματος, περιόριζαν την στήριξη για τα μέλη της ΕΕ με προβλήματα, σε εκείνα που είχαν λάβει όλα τα μέτρα για να λύσουν τα προβλήματά τους. Σε μια συζήτηση, ο Rutte δήλωσε χαρακτηριστικά ότι ήταν εναντίον νέων μέτρων διάσωσης για την Ελλάδα (ούτε ένα σεντ επιπλέον για την Ελλάδα”). Ο μόνος άλλος πολιτικός που ήταν πρόθυμος να αναλάβει τέτοιες δεσμεύσεις εκείνη την περίοδο ήταν ο Geert Wilders, ηγέτης του ευρωσκεπτικιστικού PVV. Η επιτυχία του PVV, γνωστό για τις απόψεις του κατά της μετανάστευσης και για το ότι πιέζουν την Ολλανδία προς ένα “Nexit”, έχει οδηγήσει και άλλα κόμματα να είναι επικριτικά για το ευρώ. Για τον Rutte, η σκληρή του στάση προς τους Έλληνες ήταν ένας τρόπος να αποδείξει ότι είναι πρόθυμος να σταθεί ενάντια στις Βρυξέλλες.
Στη διάρκεια της συζήτησης την προηγούμενη εβδομάδα, ο Rutte “κόλλησε” πεισματικά στην εξήγησή του για την αλλαγή του σε σχέση με την Ελλάδα, υποστηρίζοντας ότι το 2012 θεωρούσε πως η ελληνική οικονομία βρισκόταν σε τροχιά βελτίωσης και ότι μια νέα διάσωση δεν θα ήταν αναγκαία. Η υπόσχεσή του ήταν περισσότερο ένα “δεν θα χρειαστεί να δώσουμε περισσότερα λεφτά” από ένα “δεν θα δώσουμε περισσότερα λεφτά”. Ορισμένες φορές αυτός είναι ο τρόπος που γίνονται τα πράγματα στην πολιτική, εξήγησε στους βουλευτές οι οποίοι έσπευσαν να τον διακόψουν. “Έπρεπε να αναλάβω την ευθύνη και να κάνω αυτό που είναι προς το συμφέρον της Ολλανδίας”.
Το ελληνικό ζήτημα έχει τονίσει το πώς οι πολιτικοί συγκρούονται για το συμφέρον της Ολλανδίας σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η χώρα ήταν εκεί στην έναρξη της Ένωσης Άνθρακα και Χάλυβα, υπέγραψε την Συνθήκη της Ρώμης, ήταν μπροστάρης στην διεύρυνση της ευρωπαϊκής κοινότητας και αργότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και χαιρέτισε την έναρξη της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης. Ήταν ένας τρόπος ώστε μια μικρή χώρα να αναπτυχθεί γρήγορα και να κάνει τη φωνή της να ακουστεί στο διεθνές σκηνικό. Διαδοχικά στοιχεία από το Scorecard της Ευρωπαϊκής Εξωτερικής Πολιτικής, εμφανίζουν την Ολλανδία στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων για ζητήματα όπως η πολιτική ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η διατλαντική συνεργασία.
Στο μεταξύ, ενώ η κυβέρνηση υποστήριξε με συνέπεια την περαιτέρω διεύρυνση και ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρώπη δεν ήταν πραγματικά στην ημερήσια διάταξη για τους ψηφοφόρους. Αν και υπήρξαν καταγγελίες για το δημοκρατικό έλλειμμα, τις ρυθμίσεις για την μετανάστευση και τη γεωργία, μέχρι πρόσφατα η ΕΕ δεν ήταν ένα βασικό ζήτημα στη διάρκεια των προεκλογικών εξαγγελιών. Όπως και σε πολλές χώρες στην Ευρώπη, η οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει τα μέχρι σήμερα παράπονα για τυς Ολλανδούς. Φαίνεται ότι υπάρχει τώρα ένα νέο είδος ρεαλισμού για τα ολλανδικά κόμματα, όπου το να είσαι επικριτικός εναντίον των Βρυξελλών μπορεί να βοηθήσει στη διάρκεια των εκλογών και είναι δημοφιλές στα συνθήματα, αλλά τυχόν αλλαγές στη λήψη αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν είναι ακόμη βιώσιμες.
Η αντιπολίτευση δυσκολεύεται επίσης να σταθεί στα πόδια της σε αυτή τη νέα κατάσταση. Μια ψήφος μη παροχής εμπιστοσύνης (η οποία θα είχε οδηγήσει πιθανότατα σε παραίτηση του Rutte), είχε πολύ μικρή στήριξη, και ένα κίνημα εναντίον της ολλανδικής έγκρισης για τη διάσωση, απορρίφθηκε με 86 ψήφους έναντι 52. Έχει ενδιαφέρον ότι αυτή η τελευταία κίνηση τέθηκε από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDA), κάτι που είναι εναντίον της στάσης που τηρεί το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (στο οποίο υπάγονται) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και προκάλεσε μια διαμάχη στην ηγεσία του κόμματος. Ο Alexander Pechtold, ο ηγέτης του κεντρώου κόμματος D66, “επιτέθηκε” στον πρωθυπουργό και τον κατηγόρησε ότι ρίχνει στάχτη στα μάτια των ψηφοφόρων του, αλλά επίσης υπερασπίστηκε τη νέα συμφωνία με την Ελλάδα. Το ίδιο το VVD έλαβε απόφαση υπέρ της συμφωνίας, μία μόνο ημέρα πριν από τη συζήτηση, και ένας από τους βουλευτές του ψήφισε κατά.
Την ημέρα μετά από τη συζήτηση, και την ψηφοφορία στο γερμανικό κοινοβούλιο για τη διάσωση, ο Έλληνας πρωθυπουργός παραιτήθηκε και προκήρυξε νέες εκλογές. Αυτό αναμφισβήτητα παρείχε τροφή στην ομάδα κατά της διάσωσης στην Ολλανδία. Η στροφή του Rutte έχει δώσει πολύ “τροφή” στην αντιπολίτευση για τις επόμενες εκλογές, και δεν μπορεί να ελπίζει πολύ ότι οι προεκλογικές του υποσχέσεις θα πείσουν τους ψηφοφόρους. Αλλά θα αφήσει μια κληρονομιά υπεύθυνου πολιτικού με επίκεντρο το ολλανδικό συμφέρον; Η έκβαση της ελληνικής κρίσης θα μπορούσε να είναι αποφασιστικός παράγοντας που να οδηγήσει τους πολιτικούς στην Ευρώπη από την ρητορική, σε μια πραγματική αλλαγή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
