Παζλ για δυνατούς λύτες η διεθνής γεωστρατηγική σκακιέρα- Τι έχει να αντιμετωπίσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ
Στο τέλος του 2016
Του Γιάννη Πετρίτη
Οι ΗΠΑ, παραμένουσες η μοναδική παγκόσμιος υπερδύναμη προβαίνουν σε εκλογή προέδρου, εκλογή που θα σχηματοποιήσει την εξωτερική τους πολιτική περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως.
Αυτό οφείλεται στις ισχυρές διαφορές μεταξύ των προσεγγίσεων των δύο υποψηφίων. Αμφότεροι συμφωνούν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να διατηρήσουν την ηγεμονία τους, όμως διαφωνούν περί του πρακτέου. Η μία θεωρεί ότι η χώρα πρέπει να παίξει τον ρόλο που κληρονόμησε μετά τον Β~ Μεγάλο Πόλεμο, με εξάσκηση της ισχύος της μέσω συμμαχιών, παγκοσμίων εμπορικών συνάψεων και εκλεκτικών παρεμβάσεων. Ο άλλος πιστεύει σ’ έναν ιδιάζοντα αυτεξούσιο τρόπο δράσεως που υπερβαίνει την παγκοσμιοποίηση, καθώς θεωρεί ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους οφείλουν να προστατέψουν τα δικά τους συμφέροντα αντί να δεσμεύονται περιττά σε διεθνή σύμφωνα προστασίας ασφαλείας και παγκοσμίου εμπορίου.
Δεν αποπειρώμεθα την πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος αλλά οφείλουμε να εξετάσουμε πώς ημπορεί αυτό να διαφοροποιήσει τις συμπεριφορές των άλλων κρατών, καθόσον ο πολιτικός περισπασμός από την ενδεχόμενη αναδιοργάνωση στην Ουάσινγκτον δύναται να επιφέρει ευκαιρίες. Για παράδειγμα, η Βόρειος Κορέα έχει πολλαπλασιάσει τις προσπάθειές της για την ανάπτυξη πυρηνικού όπλου και συστήματος άφεσής του, οπότε στους επόμενους τρεις μήνες θα έχει την ευκαιρία να ολοκληρώσει την τελική φάση του κύκλου δοκιμών δίχως να διακινδυνεύει να δεχθεί προληπτικό στρατιωτικό πλήγμα, ενώ προβληματισμοί ασφαλείας οδήγησαν την Ιαπωνία, την Κίνα και την Νότιο Κορέα σε ενεργότερο μεταξύ τους διάλογο, παρά το ότι υπήρξε σχετική κλιμάκωση λόγω της ηυξημένης εμπλοκής της Ιαπωνίας στην διένεξη περί την νότιο θάλασσα της Κίνας.
Για την Ρωσία, οι υπόλοιποι μήνες του 2016 θα αφιερωθούν στην σχεδίαση και την συγκρότηση των θέσεων και του μηχανισμού διαπραγματεύσεων με τον νέο Αμερικανό πρόεδρο. Με την αποχώρηση του Μπαράκ Ομπάμα οι Ρώσοι ηγέτες αντιλαμβάνονται ότι μειώνονται οι πιθανότητες πολύωρων συναντήσεων τύπου αγοραπωλησίας σχετικά με την Ουκρανία ή την Συρία. Η Ρωσία και για τις δύο περιοχές χρειάζεται περισσότερη δουλειά: Στην Ουκρανία οφείλει να εργαστεί περισσότερο για την αποκλιμάκωση της ρήξεως στην Ανατολή αλλά και να πείσει τους Ευρωπαίους να απομειώσουν τις κυρώσεις. Η Μόσχα θα περιμένει εκ μέρους της Ουκρανίας παραχωρήσεις, αν όμως το Κίεβο δεν υποστεί επαρκείς πιέσεις δεν θα ενδώσει, οπότε οι συνομιλίες θα παρακωλυθούν και πάλι.
Στην Συρία η Ρωσία θα στηριχθεί περισσότερο σε στρατιωτικές τεχνικές παρά σε διπλωματικές ενέργειες ώστε να ισχυροποιήσει την διαπραγματευτική της θέση. Όμως οι ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες της προεδρίας Ομπάμα δεν δείχνουν πρόθυμες για παραγωγικές συνεννοήσεις με την Μόσχα. Οι Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις θα διενεργήσουν επιθέσεις κατά του ISIS στην Μοσούλη και την Ράκα επιδιώκοντας την διαχείριση των χερσαίων δυνάμεων και την διατήρηση μιας ελάχιστης συνεργασίας με την Ρωσία ώστε να αποσυμφορηθεί και να αποκλιμακωθεί το συριακό πεδίο μάχης. Καθώς οι ΗΠΑ ενισχύουν τους σουνίτες στην Συρία παραμερίζοντας τον διάλογο με την Μόσχα, στο τέλος του χρόνου το δυναμικό των συγκρούσεων θα αυξηθεί. Η Τουρκία επιδεινώνοντας την κατάσταση, διαθέτει ήδη στρατεύματα επί του συριακού εδάφους. Καθώς κινείται προς νότο θα χρειαστεί την αμερικανική κάλυψη – προστασία για να αποφύγει την σύγκρουση με την Ρωσσία. Όμως η όποια τριβή μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσσίας σημασιοδοτεί λιγότερη απομόνωση και περιορισμό των Τούρκων.
Ποικίλοι σύμμαχοι των ΗΠΑ επιδιώκουν και προσμένουν την συνέχιση της αμερικανικής δέσμευσης προστασίας τους από ισχυρότερους γείτονές τους: Με την «Διειρηνική Πρωτοβουλία» (ΤΡΡ) αγκυλωμένη, και την αξιοπιστία των ΗΠΑ υπό αμφισβήτηση, συνέταιροί τους όπως οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ αναζητούν διστακτικά οικονομική συνεργασία με το Πεκίνο, έστω και μόνο για την άμβλυνση θεμάτων ασφαλείας. Οι τριβές των Ευρωπαίων και οι διαιρέσεις τους θα μεγεθυνθούν καθώς πολιτικές δυνάμεις σε ολόκληρη την ήπειρο επιζητούν διαφοροποίηση της Συνθήκης της Ε.Ε. ώστε να εξασφαλίσουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Μικρές ομάδες θα συσφίξουν τους δεσμούς τους όπως εκείνοι του Βίζεγκραντ και της Βαλτικής, αποπειρώμενες την κατοχύρωσή τους έναντι της Ρωσσίας, καθώς αναμένουν την συνέχιση δεσμεύσεων των ΗΠΑ. Στην Μέση Ανατολή οι σύμμαχοι των ΗΠΑ που κατατρίβονται με την Ρωσσία θα χρησιμοποιήσουν αυτό το δρώμενο για την κινητοποίηση των σουνιτών που επηρεάζουν, εναντίον του Ιράν. Ήδη η φιλόδοξη Σαουδαραβία αποπειράται αναδιανομή της αγοράς πετρελαίου υπέρ της, με επιπλέον προμήθειες από Λιβύη, Ιράκ, Νιγηρία και Καζακστάν, οπότε ο ΟΠΕΚ θα θέσει σοβαρούς περιορισμούς στην επιρροή του επί της τιμής του πετρελαίου, εφόσον οι αμερικανοί παραγωγοί δύνανται να αποκρίνονται τάχιστα στις οποιεσδήποτε, έστω και ελάχιστες, αυξήσεις τιμών.
Η παγκόσμια οικονομία θα συνεχίσει να βρίσκεται σε αθλία κατάσταση παραμένοντας βαλτωμένη όπως τους προηγούμενους εννέα μήνες, καθώς οι αγορές προσμένουν μια διαφοροποίηση των επιτοκίων από την Τράπεζα Ομοσπονδιακού Αποθεματικού των ΗΠΑ. Η απορρέουσα από τις αμερικανικές εκλογές αβεβαιότητα θα καθυστερήσει κάθε εμπορική συμφωνία, οδηγώντας πιθανώς ακόμη και σε νομισματικούς κλυδωνισμούς χώρες με ευρύ εμπόριο με τις ΗΠΑ, όπως το Μεξικό.
Ο νέος αμερικανός πρόεδρος θα έχει να αντιμετωπίσει έναν ενδεχόμενο παγκόσμιο τραπεζικό πανικό, οπότε όποιος κι αν είναι ο νικητής θα περάσει μια αρκετά δύσκολη και σκληρή περίοδο ώστε να επιτύχει την πολιτική συναίνεση που απαιτείται για την διαχείριση μιας ανθεκτικότερης προβληματικής και άβολης δομικής εκτροπής στην παγκόσμια οικονομία, καθώς η παρατεινόμενη απροθυμία τραπεζοεπενδυτικού ρίσκου μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη αστάθεια χρηματιστηριακών αποθεμάτων, αφήνοντας τις ήδη συντεθλιμμένες τράπεζες περισσότερο έκθετες στην επίδραση των υφισταμένων χαμηλών επιτοκίων.
