Υψηλές οι προσδοκίες από τον Γάλλο Πρόεδρο-Ποια είναι τα νέα ήθη που φέρνει και ποια η πολιτική που ευαγγελίζεται;
Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία 2.0
Η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία ξεκίνησε μετά το Δημοψήφισμα και την υιοθέτηση του Συντάγματος της 4ης Οκτωβρίου 1958. Ο λόγος που η πέμπτη αυτή μορφή του δημοκρατικού πολιτεύματος διαδέχτηκε την τέταρτη (1946-1958) ήταν η βαθιά πολιτική κρίση που είχε ξεσπάσει στην χώρα όπου οι Πρωθυπουργοί έμοιαζαν ανίσχυροι κοινοβουλευτικά να κυβερνήσουν. Τότε, ο Στρατηγός Ντε Γκωλ αποφάσισε να προωθήσει ένα καθεστώς ισχυρών Προέδρων και Κυβερνήσεων, ώστε η εκτελεστική εξουσία να ασκείται πιο εύκολα. Σήμερα, η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία κλείνει 59 χρόνια σε ισχύ.
Κατά την φετινή προεκλογική περίοδο για την ανάδειξη του νέου επικεφαλής του Εξαγώνου, ξεκίνησε μία συζήτηση για την ανάγκη υιοθέτησης ενός νέου Συντάγματος το οποίο θα εγκαινιάζει την Έκτη Γαλλική Δημοκρατία. Πιο συγκεκριμένα, οι υποψήφιοι των σοσιαλιστών και της αριστεράς για την προεδρία της χώρας, Μπενουά Αμόν και Ζαν Λυκ Μελανσόν αντίστοιχα, εκδήλωσαν την επιθυμία τους να ενισχυθεί ο ρόλος του Κοινοβουλίου και να μειωθούν οι εξουσίες του Προέδρου και της Κυβέρνησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω μίας νέας μορφής του πολιτεύματος που θα παραπέμπει περισσότερο στην προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία παρά στο ημι-προεδρικό σύστημα που ισχύει σήμερα. Οι συνυποψήφιοι τους από το κέντρο, την δεξιά και την ακροδεξιά διαφώνησαν και υποστήριξαν την συνέχιση του ισχύοντος καθεστώτος. Βέβαια, το αίτημα για ενίσχυση του κοινοβουλευτισμού στην Γαλλία δεν ήταν μια έκπληξη για τους Γάλλους πολίτες. Για αρκετά χρόνια πραγματοποιούνται συζητήσεις στον χώρο της ευρύτερης αριστεράς για αποδυνάμωση του προέδρου, ο οποίος, λόγω της αυξημένης εξουσίας του, θεωρείται ο ισχυρότερος ηγέτης ευρωπαϊκού κράτους, σε εθνικό επίπεδο.
Οι προεδρικές εκλογές ανέδειξαν νικητή και νέο ηγέτη της χώρας τον Εμμανουέλ Μακρόν. Η νίκη του Μακρόν δεν πέρασε απαρατήρητη. Το γεγονός ότι ο γαλλικός δικομματισμός είχε αποκλειστεί από τον Β’ γύρο ταρακούνησε τη γαλλική πολιτική ελίτ, όχι όμως και την κοινωνία. Ήδη από το 2012 οι Γάλλοι πολίτες είχαν στείλει ένα μήνυμα του τι θα συμβεί στην συνέχεια αν ο νεοεκλεγμένος τότε Φρανσουά Ολάντ δεν τηρούσε τις δεσμεύσεις του. Η άνοδος της Μαρίν Λε Πεν και του Μελανσόν ανέδειξε τους δύο αυτούς υποψηφίους ως εναλλακτικές. Η πτώση της γαλλικής δεξιάς και η εμφανώς αποτυχημένη θητεία του Ολάντ στο Ελιζέ οδήγησαν στη νίκη της ακροδεξιάς και του Εθνικού Μετώπου στις εκλογές για το Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2014.
Σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, ο δικομματισμός λόγω των ισχυρών προσωπικοτήτων που στήριξε δεν έχασε δυνάμεις, αλλά οι δημοσκοπήσεις για τις προεδρικές εκλογές του 2017 έδειχναν την Μαρίν Λε Πεν φαβορί. Τότε εμφανίστηκε ο ανεξάρτητος Μακρόν, ο οποίος δήλωνε έτοιμος να αναλάβει τα ηνία της χώρας. Αν και φιλελεύθερος και κεντρώος, ο Μακρόν είχε περάσει από το Σοσιαλιστικό Κόμμα και είχε διατελέσει υπουργός στην 2η κυβέρνηση του Εμμανουέλ Βαλς. Βλέποντας τη δυσαρέσκεια των πολιτών προς τα δύο μεγάλα κόμματα, αποφάσισε να ιδρύσει έναν δικό του πολιτικό φορέα και να κατέβει ως ανεξάρτητος στις εκλογές.
Στην αρχή, πολλοί θεώρησαν τον Μακρόν τρελό και σίγουρο ηττημένο, αλλά ένα μήνα πριν τις εκλογές οι δημοσκοπήσεις τον έδειχναν νικητή. Ο αριστερός υποψήφιος των σοσιαλιστών Αμόν και ο «διεφθαρμένος», λόγω σκανδάλων, υποψήφιος της δεξίας Φιγιόν δεν είχαν πείσει την γαλλική κοινωνία. Ήταν μέλη του παλιού πολιτικού συστήματος στο οποίο οι πολίτες δεν είχαν πλέον εμπιστοσύνη. Ήθελαν νέα, άφθαρτα πρόσωπα, με συνεισφορά στην κοινωνία και όχι βουλευτικές και υπουργικές θητείες. Ο Μακρόν ενσάρκωνε αυτή την αλλαγή. Ως πρώην μέλος του συστήματος, παρουσιάστηκε ως ο επαναστάτης που με την εμπειρία του, τις σπουδές και τις διασυνδέσεις του μπορούσε να αναγεννήσει την Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία και να φέρει μια νέα γενιά πολιτικών στην εξουσία. Προτίμησε να συνεργαστεί με νέους ανθρώπους της αγοράς, τεχνοκράτες και μέλη της κοινωνίας με μεγάλη κοινωνική προσφορά. Το επικοινωνιακό του χάρισμα σε συνδυασμό με την εξωτερική του εμφάνιση και την καμπάνια τύπου Ομπάμα που ακολούθησε οδήγησαν στην νίκη.
Το συγκριτικό του πλεονέκτημα ήταν ότι προέρχεται από έναν χώρο που δεν έχει κυβερνήσει ποτέ, παρά τις προσπάθειες του Φρανσουά Μπαϊρού. Όσον αφορά τις προτάσεις του, ο Μακρόν παρουσίασε ένα πρόγραμμα που συνδύαζε φιλελεύθερες και σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές με αυστηρά φιλοευρωπαϊκό πρόσημο. Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν πρότεινε ό,τι και οι αντίπαλοι του. Είχε καινοτόμες ιδέες και δεν δίσταζε να είναι απόλυτος ως προς αυτές. Το γεγονός αυτό τον έκανε να μην φαίνεται ως ένα δεκανίκι του δικομματισμού ή ίσως αντικαταστάτη της παρακμάζουσας κεντροαριστεράς, αλλά ως έναν ανεξάρτητο πολιτικό που ήρθε να εκφράσει τους φιλοευρωπαίους πρώην ψηφοφόρους των δύο «μεγάλων» που πίστευαν στον μεσαίο χώρο. Επιπρόσθετα, παρουσιάστηκε ως ο μόνος ικανός υποψήφιος να επικρατήσει απέναντι στην ακροδεξιά Λε Πεν λόγω των έντονων πολιτικών τους διαφορών. Η σάρωση του στις εκλογές ήταν το πρώτο βήμα προς την διάλυση του δικομματισμού.
Οι βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου υπήρξαν η ταφόπλακα του άλλοτε ισχυρού δικομματικού συστήματος. Οι σοσιαλιστές τερμάτισαν 3οι με την πτώση τους να θυμίζει το ΠΑΣΟΚ του 2012, ενώ η αριστερή Ανυπότακτη Γαλλία κέρδισε έδαφος και αναδείχτηκε 4ο κόμμα. Το Εθνικό Μέτωπο, παρά τα μειωμένα του ποσοστά σε σχέση με τις προεδρικές εκλογές, ήρθε 6ο αυξάνοντας την κοινοβουλευτική του δύναμη, αλλά αποδείχθηκε ότι οι πολίτες στηρίζουν την Λε Πεν και όχι την ακροδεξιά εν συνόλω. Οι Ρεπουμπλικάνοι, παρά τη μείωση των ποσοστών τους, κατόρθωσαν να παραμείνουν στην 2η θέση υπό την απειλή διάσπασης. Την πρωτιά κατέκτησε Η Δημοκρατία Μπροστά! του Προέδρου Μακρόν, κερδίζοντας πάνω από το 60% των εδρών.
Η νίκη αυτή δεν ήταν απλά μια προεδρική επιτυχία. Για πρώτη φορά στην ιστορία της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας, ένα κόμμα καταφέρνει να γίνει τόσο ισχυρό κοινοβουλευτικά. Παρά την υψηλή αποχή, τα αποτελέσματα των εκλογών αυτών έδειξαν ότι ο Μακρόν δεν είναι απλά ένας δημοφιλής τεχνοκράτης, αλλά ο ενορχηστρωτής ενός νέου κοινωνικού ρεύματος που έχει πλέον εδραιωθεί και ψάχνει αντίπαλο για τον νέο δικομματισμό. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η Δημοκρατία Μπροστά! δεν έπεσε κάτω από το 30% σε όλες τις ηλιακές ομάδες. Η γαλλική δεξιά μοιάζει κουρασμένη και διχασμένη αλλά με ισχυρή βάση στην κοινωνία και δείχνει ότι αποτελεί την μοναδική εναλλακτική απέναντι στον παντοδύναμο πλέον Μακρόν. Η μόνη λύση για εκείνη είναι η συσπείρωση και η εύρεση ενός αντι-Μακρόν. Η ακροδεξιά εδραίωσε τη θέση της στην γαλλική κοινωνία λόγω του λαϊκού ερείσματος που απολαμβάνει η Λε Πεν, όπως συμβαίνει με την αριστερά και τον Μελανσόν. Οι σοσιαλιστές χρεώθηκαν τις αποτυχίες του Ολάντ και η επιστροφή τους στην εξουσία μοιάζει σχεδόν απίθανη για το εγγύς μέλλον.
Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι η πέμπτη εκδοχή της Γαλλικής Δημοκρατίας έχει περάσει σε νέα φάση. Οι επαγγελματίες πολιτικοί αποχώρησαν ηττημένοι, δίνοντας την θέση τους σε μία νέα γενιά πολιτικών που δεν είχαν πρότερη ενασχόληση με τον πολιτικό στίβο. Η ηλικιακή, ποιοτική και ιδεολογική διαφορά των νέων αντιπροσώπων με τους προκατόχους τους συνιστά «ήρεμη» Επανάσταση του κέντρου που στο παρελθόν στήριζε είτε την δεξιά είτε τους σοσιαλιστές. Σίγουρα για να εγκαινιασθεί μία νέα Γαλλική Δημοκρατία απαιτείται ένα νέο Σύνταγμα. Εντούτοις, η αλλαγή του πολιτικού σκηνικού σε συνδυασμό με την ανάδειξη μίας νέας «φρουράς» στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση δημιουργούν μία νέα κατάσταση.
Συνοψίζοντας, αν έπρεπε να δώσουμε έναν τίτλο στην σημερινή μορφή της Γαλλίας αυτός θα ήταν «Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία, volume 2». Ο Εμμανουέλ Μακρόν έσπασε τον δικομματισμό εκ των έσω και άλλαξε τις ισορροπίες πάνω στις οποίες χτίστηκε στις αρχές του 1960 η Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία. Το μεγάλο ζητούμενο είναι ποιος και πότε θα μπορέσει να βάλει σε αμφισβήτηση την παντοδυναμία του.
