Πώς συντηρεί ο “Σουλτάνος” τη κόντρας με την Ουάσιγκτον και τη Δύση και ποια πρέπει να είναι η στάση της Ελλάδας ενόψει της επίσκεψης του Πρωθυπουργού στις ΗΠΑΣυνεχίζει απτόητος, αλαζονικός και προκλητικός σε διεθνές επίπεδο, μετά τη ρήξη του με όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και χθες πάλι ο Ερντογάν κλιμακώνει την όξυνση με τον Τράμπ (τον οποίο συνάντησε χωρίς ευνοϊκά αποτελέσματα λχ. για το θέμα της αυτονομίας των Κούρδων) σε μια διάσταση, που θα διαρκέσει αρκετό καιρό.
Η αμοιβαία επιβολή ταξιδιωτικών περιορισμών επί των πολιτών των δύο χωρών αποτελεί μία ακόμη ένδειξη της έντασης στις σχέσεις ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και την Άγκυρα, δύο χώρες συμμάχους στην Ατλαντική Συμμαχία με στενούς δεσμούς στον στρατιωτικό και εμπορικό τομέα, καθώς και στη συνεργασία στον τομέα των Πληροφοριών.
Και παρά τη δέσμευση του πρόεδρου Ντόναλντ Τραμπ για την αναθέρμανση μίας τεταμένης κατά τη διάρκεια της προεδρίας Ομπάμα σχέσης με την Τουρκία και ακόμα την πρόσφατη δήλωση του ότι « Ο Πρόεδρος Ερντογάν είναι φίλος μου».
Καθώς όμως η Τουρκία βρίσκεται στα πρόθυρα ενός μεγαλύτερου χάους, ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι ο Ερντογάν έχει περισσότερα να κερδίσει από τη διατήρηση της έντασης με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναφέρεται σε άρθρο της Washington Post που υπογράφεται από τον Adam Taylor σχετικά με μία αμερικανο-τουρκική διπλωματική κρίση η οποία σοβούσε εδώ και καιρό και ίσως να μην είναι βραχύβια.
Διπλωματικό πινγκ-πονγκ
Τα γεγονότα του σαββατοκύριακου ξεκίνησαν από τη σύλληψη του Μετίν Τοπούζ, τούρκου υπαλλήλου στο αμερικανικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης με την κατηγορία της κατασκοπείας. Ακολούθησε η ανακοίνωση από την αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα της αναστολής έκδοσης όλων των μη μεταναστευτικών αδειών εισόδου από όλες τις αμερικανικές διπλωματικές αποστολές στην Τουρκία, ενώ λίγες ώρες αργότερα, η τουρκική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον εξέδωσε παρόμοια ανακοίνωση για την έκδοση αδειών εισόδου προς αμερικανούς πολίτες. Στη συνέχεια ανακοινώθηκε ότι η εισαγγελία διέταξε τη σύλληψη και δεύτερου τούρκου υπάλληλου της αμερικανικής πρεσβείας.
Οπως σε πολλές από τις διαμάχες ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και την Αγκυρα, το κεντρικό θέμα της έντασης είναι η εμμονή της Τουρκίας ως προς το πρόσωπο του πρώην συμμάχου του Ερντογάν, αυτοεξόριστου τούρκου ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν που ζει στην Πενσιλβάνια και στον οποίο η Αγκυρα επιμένει να προσάπτει την οργάνωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος.
Με δηλώσεις του στο Al Jazeera, ο σύμβουλος του Ερντογάν Μπουρχάν Κουζού ισχυρίσθηκε ότι η σύλληψη του πρώτου τούρκου υπαλλήλου του αμερικανικού προξενείου ενόχλησε την Ουάσινγκτον διότι ο άνθρωπος αυτός είχε πληροφορίες για υποτιθέμενο ρόλο της Ουάσινγκτον στην απόπειρα του πραξικοπήματος.
Κατά τον περασμένο χρόνο, κυκλοφόρησαν ποικίλες θεωρίες συνωμοσίας για αμερικανική ανάμειξη στην απόπειρα, παρά τις συχνές διαψεύσεις εκ μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης, ενώ αμερικανοί πολίτες περιλαμβάνονταν στους 50.000 ανθρώπους οι οποίοι συνελήφθησαν μετά το πραξικόπημα και, σύμφωνα με την Washington Post, αμερικανοί αξιωματούχοι υποπτεύονται ότι τα άτομα αυτά αποτελούν διαπραγματευτικά εργαλεία για την προώθηση του αιτήματος της Αγκυρας για την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν.
Ομως ο Φετουλάχ Γκιουλέν δεν είναι παρά το ένα από τα ενεργά σημεία τριβής ανάμεσα στην Αγκυρα και την Ουάσινγκτον.
Κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών της προεδρίας Ομπάμα, ο Ερντογάν είχε σειρά διαφωνιών σε θέματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, με επίκεντρο τη Συρία και τους Κούρδους, ενώ ο Μπαράκ Ομπάμα επέκρινε το αυταρχικό καθεστώς διακυβέρνησης της Τουρκίας και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ουδετερότητα της Ουάσινγκτον απέναντι στο πραξικόπημα του 2013 στην Αίγυπτο και η ουδέτερη και χλιαρή της αντίδραση στην απόπειρα πραξικοπήματος στη Τουρκία ενίσχυσε τις τουρκικές εμμονές σχετικά με τις αμερικανικές προθέσεις.
Αρχικά, δημιουργήθηκε η προσδοκία ότι ο πρόεδρος Τραμπ, ένας άνθρωπος που ίσως έχει μεγαλύτερη άνεση απέναντι στην απολυταρχία και διακατέχεται από έντονη επιθυμία κατάλυσης της κληρονομιάς Ομπάμα, θα πρόσφερε την ευκαιρία μίας νέας αρχής για τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, σύμφωνα με την Washington Post.
Και προς αυτήν την κατεύθυνση υπήρξαν και από τις δύο πλευρές θετικά σημάδια: ο Τραμπ ήταν ο μόνος ηγέτης που συνεχάρη τον Ερντογάν για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος περί συνταγματικής μεταρρύθμισης τον Απρίλιο, ενώ ο πρόεδρος της Τουρκίας ζήτησε «reset» στις σχέσεις με την Ουάσινγκτον.
Ωστόσο, εννέα μήνες μετά την εγκατάστασή του στο Λευκό Οίκο, ο Τραμπ δεν επιβεβαίωσε στην πράξη τις θετικές του προθέσεις απέναντι την Τουρκία.
Η Ουάσινγκτον συμφώνησε στον εξοπλισμό των κούρδων μαχητών των YPG της Συρίας, που η Αγκυρα θεωρεί συμμάχους του PKK, τον περασμένο μήνα, οι ομοσπονδιακές εισαγγελικές αρχές απήγγειλαν κατηγορίες κατά πρώην υπουργού Οικονομίας της Τουρκίας για συνεργασία με τον Ρεζά Ζαράμπ, τουρκο-ιρανό έμπορο χρυσού με στόχο την παράκαμψη των κυρώσεων κατά του Ιράν, ενώ το επεισόδιο με τον ξυλοδαρμό διαδηλωτών έξω από την κατοικία του τούρκου πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον από σωματοφύλακες του Ερντογάν -το σχετικό βίντεο έγινε viral- έπληξε την εικόνα της Τουρκίας στις ΗΠΑ.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο Φετουλάχ Γκιουλέν θα παραμείνει κάτοικος της Πενσιλβάνια για το προσεχές μέλλον, συμπεραίνει το δημοσίευμα της Washington Post.
Η εξήγηση της Washington Post: Τα αφηγήματα που βολευουν τον Ερντογάν
Σε μία χώρα όπου το «βαθύ κράτος» αποτελεί πηγή φόβου, πολλοί Τούρκοι θεωρούν ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στο πρόσωπο του Τραμπ, αλλά στη γραφειοκρατία που τον περιστοιχίζει. Με άρθρο του στην φιλοκυβερνητική Daily Sabah, ο ανταποκριτής στην Ουάσινγκτον Ρατζίπ Σόιλου διατύπωσε την θέση ότι «ο μηχανισμός στην Ουάσινγκτον» στοχοποιεί την Τουρκία, όπως στοχοποιούσε τον Τραμπ επειδή ήταν “outsider”.
Αυτού του είδους το αφήγημα μπορεί να βολεύει, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, τον Ερντογάν, δεδομένου του αντι-αμερικανικού αισθήματος στην τουρκική κοινωνία, το οποίο ενισχύθηκε μετά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016. Πληροφορίες που επικαλείται η Washington Post αναφέρουν ότι ένας «ευρασιατικός πυρήνας» που επιδιώκει στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία κερδίζει έδαφος στους κόλπους των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.
Παράλληλα, οι σκιώδεις αμερικανικές δυνάμεις που προστατεύουν τον Φετουλάχ Γκιουλέν είναι ένα ακόμη βολικό αφήγημα που παρέχει δικαιολογία για οποιαδήποτε αποτυχία. Και σύμφωνα με τον Σονέρ Τσαγκαπτάι , συγγραφέα του βιβλίου «The New Sultan: Erdogan and the Crisis of Modern Turkey», ο Ερντογάν μπορεί ακόμη και να μην επιθυμεί τελικά την έκδοση του Γκιουλέν ώστε να μην μετατραπεί «από ειδεχθή πραξικοπηματία σε μάρτυρα».
Ωστόσο, όλα αυτά δεν θα είναι παρά βραχυπρόθεσμα οφέλη που θα προκύψουν για τον Ερντογάν από την αμερικανο-τουρκική διπλωματική κρίση. Χιλιάδες αμερικανοί και τούρκοι τουρίστες, πανεπιστημιακοί και άνθρωποι των επιχειρήσεων εμποδίζονται να μετακινηθούν τη στιγμή που η τουρκική οικονομία παραπαίει.
Ο Ερντογάν μπορεί να θέλει να φλερτάρει με την ιδέα της απομάκρυνσης από τη Δύση, αλλά η εμμονή στη ρητορική αυτή το πιθανότερο είναι ότι θα βλάψει τη χώρα του περισσότερο από τους άλλους, καταλήγει η ανάλυση της Washington Post.
ΕΛΛΑΔΑ -ΗΠΑ: ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΓΙΑ ΣΤΕΝΟΤΕΡΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ
Από ελληνικής πλευράς, πέραν της επικοινωνιακής εκμετάλλευσης στην οποία έχει αποδυθεί η κυβέρνηση, η σημασία της επίσκεψης επιχειρείται -κυρίως μέσω διαρροών- να δοθεί στην «πίεση» που θα ασκήσει ο κ. Τσίπρας στον Αμερικανό πρόεδρο προκειμένου το ΔΝΤ να μεταβάλλει την στάση του έναντι του ελληνικού ζητήματος, καθώς επίσης και να εξασφαλίσει την προεδρική υποστήριξη για την προσέλκυση αμερικανικών επενδύσεων στην Ελλάδα. Αναφέρονται, βεβαίως, στην κυβέρνηση και στην εξέταση «αμυντικών θεμάτων» που απασχολούν τις δύο χώρες, αλλά αυτό το περνάει σε χαμηλότερο επίπεδο, και… «ευκαιριακά».
Η αναβάθμιση της Σούδας, το σημείο-κλειδί
Να «πιέσει» τον ΔΝΤ, είναι πολύ αμφίβολο αν το μπορεί, ακόμη και αν το θέλει, ο (όποιος…) Αμερικανός Πρόεδρος. Όσο για την μεσολάβησή του να εκδηλωθεί ενεργά και έμπρακτα αμερικανικό επενδυτικό ενδιαφέρον στην Ελλάδα, είναι κάτι που ο κ. Τραμπ ασφαλώς θα ήθελε, χωρίς φυσικά να μπορεί να… διατάξει τις αμερικανικές επιχειρήσεις, αλλά -ας μην γελιόμαστε- το αν θα υπάρξουν ή όχι ουσιαστικές επενδύσεις στην Ελλάδα, κατά κύριο αν όχι αποκλειστικό λόγο εξαρτάται από την… Ελλάδα, το θεσμικό της πλαίσιο, την ευελιξία και αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού και κυρίως από το εάν και κατά πόσο η χώρα… θέλει επενδύσεις και ιδιωτική πρωτοβουλία. Και επ’ αυτού, οι επιδόσεις ΣΥΡΙΖΑ είναι απογοητευτικές.
Στην πραγματικότητα, αυτό που ώθησε τον κ. Τραμπ να καλέσει τον κ. Τσίπρα, είναι κατά κύριο λόγω το άμεσο και πιεστικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ να ενισχύσουν την στρατιωτική (ναυτική και αεροπορική) παρουσία τους στην εν διαρκεί αναταραχή νοτιοανατολική Μεσόγειο, ιδίως εν όψει απρόβλεπτων (για την κοινή γνώμη, όχι τους επαΐοντες), εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή.
Να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση ανανέωσε πρόσφατα σιωπηρώς (σχεδόν εν κρυπτώ), για ένα ακόμη χρόνο τη συμφωνία για τη Σούδα. Οι Αμερικανοί ζητούσαν πενταετή ανανέωση, προκειμένου να ρίξουν πολλά χρήματα για να αναβαθμίσουν και εκσυγχρονίσουν την βάση τους στην Κρήτη, αλλά μια τέτοια πολυετής συμφωνία θα έπρεπε να περάσει από τη Βουλή, και θα δημιουργούσε, πολύ μεγάλα προβλήματα στην ήδη «φορτωμένη» με… μνημονιακές παρεκκλίσεις κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς επίσης και στο εσωκομματικό σκληρό στελεχιακό δυναμικό.
Η αναβάθμιση της Σούδας δεν εμπεριέχει απλά «τεχνικά» χαρακτηριστικά. Συνδέεται οργανικά με στρατηγικές και επιχειρησιακές ανάγκες των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, μετατοπίζει και ενδυναμώνει (υπέρ των ΗΠΑ, βεβαίως) το γεωπολιτικό βάρος της, σε μια στιγμή που η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται υπό αναβρασμό, αναδύεται το ενδεχόμενο μετατόπισης συνόρων και δημιουργίας νέων, ενώ η μέχρι πρότινος ισχυρά Τουρκία καθίσταται ασθενής σύμμαχος των Δυτικών.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, αξίζει να υπενθυμηθεί και να φωτιστεί εντελώς διαφορετικά η σχετικά πρόσφατη «ιδέα-πρόταση» που είχε ρίξει υποτίθεται «τυχαία» ο υπουργός Άμυνας Πάνος Καμμένος, για ενδεχόμενη παραχώρησης βάσεως στις ΗΠΑ και… στην Κάρπαθο.
Κατά τους στρατιωτικούς ειδικούς, η Κάρπαθος θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά και υποστηρικτικά προς την Σούδα. Φαίνεται ότι το αμερικανικό Πεντάγωνο, έχει ήδη βολιδοσκοπήσει την ελληνική πλευρά.
Ο ρόλος Κοτζιά
Αυτό το πιεστικό για τις ΗΠΑ αίτημα για ουσιαστική αναβάθμιση και ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας ΗΠΑ – Ελλάδος (και ενίσχυσης της αμερικανικής παρουσίας στην χώρα), φυσικά το γνωρίζει ο κ. Τσίπρας – άλλωστε θα δημιουργούσε έκπληξη αν δεν τον είχε ενημερώσει διεξοδικά και σε βάθος για όλες τις παραμέτρους, γεωστρατηγικές, οικονομικές και φυσικά πολιτικές, ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος όχι μόνο έχει γίνει δέκτης των σχετικών αμερικανικών σχεδίων, αλλά διατηρεί και άριστες σχέσεις και διαύλους επικοινωνίας, όχι μόνο με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά και με το Πεντάγωνο.
Το ζητούμενο είναι εάν ο κ. Τσίπρας θα πάει στον Λευκό Οίκο επαρκώς προετοιμασμένος για όλο το πολύπλοκο φάσμα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, και το εάν και κατά πόσο θ’ αποδειχθεί διατεθειμένος (και απαλλαγμένος ιδεοληψιών που χαρακτηρίζουν το παρελθόν του) και ικανός να διαπραγματευθεί τα ανταλλάγματα που θα πρέπει να ζητήσει η Ελλάδα. Αυτά τα οποία διακινούνται στους πολιτικούς διαδρόμους περί «ενίσχυσης των ελληνικών οπλικών συστημάτων» (αγορά ή «δωρεά» εκ μέρους των ΗΠΑ κάποιων αναβαθμισμένων F-16, ή παραχώρηση πολεμικού υλικού περασμένων χρήσεων), μόνο ως αστείο μπορούν να εκληφθούν ως «ανταλλάγματα».
Η χώρα αντιμετωπίζει πιεστικά και εν εξελίξει προβλήματα (Σκόπια, Κυπριακό, αλβανικό μεγαλοϊδεατισμό, στρατιωτική συνεργασία Σερβίας – Αλβανίας, με την ενθάρρυνση μάλιστα της Ουάσινγκτον, προσφυγικό) και κυρίως την κλιμακούμενη επιθετικότητα της Άγκυρας, που όσο απομονώνεται τόσο πιο επικίνδυνη γίνεται και «γοητεύεται» με την σκέψη εξαγωγής μιας κρίσης στο Αιγαίο. Θα ζητήσει, επί όλων αυτών, τη βοήθεια (και μια όσο το δυνατόν ισχυρότερη δέσμευση των ΗΠΑ), τώρα που και η Ουάσινγκτον «καίγεται» να αναβαθμίσει τις σχέσεις της με την Ελλάδα;
Λάδι στη φωτιά ρίχνει ο Ερντογάν και προκαλεί Τράμπ- ΗΠΑ :«Δεν αναγνωρίζουμε τον πρέσβη των ΗΠΑ ως εκπρόσωπο της Ουάσιγκτον»
Συνέχεια στη διπλωματική διαμάχη που έχει ξεσπάσει μεταξύ της Αγκυρας και της Ουάσιγκτον δίνει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δηλώνοντας ότι δεν αναγνωρίζει τον Αμερικανό πρέσβη στην Τουρκία ως εκπρόσωπο των ΗΠΑ.
Ο Τούρκος πρόεδρος, που εμφανίζεται ιδιαίτερα ενοχλημένος από την κρίση με την έκδοση βίζας μεταξύ των δύο χωρών, δήλωσε ότι ο «πρέσβης πραγματοποιεί αυτή τη στιγμή αποχαιρετιστήριες επισκέψεις».
«Αλλά ούτε οι υπουργοί, ούτε ο πρόεδρος της Βουλής ούτε και εγώ ο ίδιος αποδεχτήκαμε αυτές τις αποχαιρετιστήριες συναντήσεις επειδή δεν τον βλέπουμε ως εκπρόσωπο των ΗΠΑ στην Τουρκία» είπε ο Ερντογάν, μιλώντας κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Σέρβο ομόλογό του στο Βελιγράδι.
Διερωτήθηκε, μάλιστα, με ποιο τρόπο «τρύπωσαν στην αμερικανική πρεσβεία των ΗΠΑ κατάσκοποι» αναφερόμενοι στη σύλληψη του εργαζόμενου της πρεσβείας που προκάλεσε την κρίση μεταξύ των δύο χωρών -που στο παρελθόν ήταν στενοί εταίροι και παραμένουν σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ.
«Πώς τρύπωσαν αυτοί οι κατάσκοποι μέσα στo προξενείο των ΗΠΑ; Εάν δεν παρείσφρησαν ποιος τους τοποθέτησε εκεί; Καμία χώρα δεν θα πρέπει να επιτρέπει σε τέτοιους κατάσκοπους να την απειλούν εκ των έσω» είπε ο Ερντογάν.
Το ιστορικό της κόντρας
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναφερόταν στη σύλληψη του Μετίν Τοπούζ, Τούρκου υπαλλήλου στο αμερικανικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, με την κατηγορία της κατασκοπείας.
Ακολούθησε η ανακοίνωση από την αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα της αναστολής έκδοσης όλων των μη μεταναστευτικών αδειών εισόδου από όλες τις αμερικανικές διπλωματικές αποστολές στην Τουρκία, ενώ λίγες ώρες αργότερα, η τουρκική πρεσβεία στην Ουάσινγκτον εξέδωσε παρόμοια ανακοίνωση για την έκδοση αδειών εισόδου προς Αμερικανούς πολίτες. Στη συνέχεια ανακοινώθηκε ότι η εισαγγελία διέταξε τη σύλληψη και δεύτερου Τούρκου υπάλληλου της αμερικανικής πρεσβείας.
Οπως σε πολλές από τις διαμάχες ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και την Αγκυρα, το κεντρικό θέμα της έντασης είναι η εμμονή της Τουρκίας ως προς το πρόσωπο του πρώην συμμάχου του Ερντογάν, αυτοεξόριστου Τούρκου ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν που ζει στην Πενσιλβάνια και στον οποίο η Αγκυρα επιμένει να προσάπτει την οργάνωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος.
