Του Μάριου Ευρυβιάδη, καθηγητή διεθνών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η πρόσφατη επίσκεψη του Προέδρου Χριστόφια στην Ρωσία και οι περί το ΝΑΤΟ δηλώσεις του πυροδότησαν, όπως ήταν φυσικό, συζητήσεις γύρω από το ζήτημα του ρόλου του ΝΑΤΟ και μιας θεσμικής του σχέσης με την Κύπρο. Ατυχώς οι συζητήσεις αυτές λαμβάνουν χώρα εκτός τόπου και χρόνου, κυρίως χρόνου. Αφήνω κατά μέρος το γεγονός ότι ποτέ δεν είχε γίνει μια ουσιώδης συζήτηση και κανένας σοβαρός προβληματισμός γύρω από το ζήτημα αυτό από καμία κυβέρνηση. Την περίοδο αυτή, τα επόμενα 2-3 χρόνια δηλαδή, δεν μπορεί ούτε και πρέπει να υπάρξει ζήτημα δημιουργίας της όποιας θεσμικής σχέσης του ΝΑΤΟ με την Κύπρο. Και αυτό όχι επειδή το ΑΚΕΛ, με τις αντιιμπεριαλιστικές του περγαμηνές είναι πλέον και με τη βούλα κόμμα εξουσίας. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να τεθεί και να τίθεται ζήτημα διότι έχουν αλλάξει ριζικά, και αυτό πρέπει να τονισθεί, οι σχέσεις του οργανισμού αυτού με την Ρωσία. Η πρόσφατη κρίση στον Κάυκασο υπήρξε απλά η παροιμιώδης στάλα που ξεχείλισε το ποτήρι. Προηγήθηκαν το Κόσοβο, η διεύρυνση του ΝΑΤΟ και ειδικά η ένταξη των κρατών της Βαλτικής, η απόφαση της Ουάσινγκτον για εγκατάσταση αστρικής ασπίδας στην Ανατολική Ευρώπη, και η κατ' αρχήν βούληση του ΝΑΤΟ για ένταξη στους κόλπους της Ουκρανίας και της Γεωργίας.
Οι παραπάνω πράξεις, και περιορίζομαι μόνο σ' αυτές, ακύρωσαν τα όποια βήματα και ανοίγματα του ΝΑΤΟ προς την Ρωσία τη δεκαετία του 1990. Υπενθυμίζω τα δύο πιο σημαντικά. Πρώτον την ένταξη της Ρωσίας το 1994 στο πρόγραμμα της Συνεργασίας για την Ειρήνη (Partnership for Peace) και την Πράξη Εγκαθίδρυσης Αμοιβαίων Σχέσεων Συνεργασίας και Ασφάλειας της 27ης Μαϊου 1997, που υπεγράφη πανηγυρικά στο Παρίσι μεταξύ αρχηγών των μελών του ΝΑΤΟ και του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Με την δεύτερη πράξη φτάσαμε στο απόγειο της συνεργασίας ΝΑΤΟ- Ρωσίας. Τότε διεγράφετο ένα «λαμπρό» μέλλον ή, τέλος πάντων, μία συνεργασία ανάμεσα στα δύο μέρη. Ακολούθησαν τα προαναφερθέντα για να φθάσουμε στην σημερινή κατάσταση. Η κατάσταση σήμερα δεν μας οδηγεί και δεν μπορεί να μας οδηγήσει πίσω στον Ψυχρό Πόλεμο. Αλλά η συγκρουσιακή διάσταση των σχέσεων Ουάσινγκτον-Μόσχας είναι προφανής.
Τώρα, εάν υπήρξε μία περίοδος που η Κύπρος θα μπορούσε κατόπιν μίας σφαιρικής αξιολόγησης να δημιουργήσει μία θεσμική σχέση με το ΝΑΤΟ, χωρίς να υπάρχει απολύτως κανένα πρόβλημα στις σχέσεις μας με την Μόσχα, αυτή ήταν η περίοδο της δεκαετίας του 1990. Ποιος προήδρευε τότε στην Κύπρο και ποιο ήταν το κόμμα, ή τα κόμματα εξουσίας; Όχι το ΑΚΕΛ. Ναι, και τότε θα είχαμε όπως πάντα θα έχουμε προβλήματα με την Τουρκία (αυτά δεν θα εκλείψουν ακόμη και εάν κάποτε καταφέρουν να μας επιβάλουν την πολυπόθητη γι' αυτούς τουρκική ειρήνη). Αλλά θα μπορούσαμε να τα ξεπεράσουμε ή τουλάχιστον να καταδείξουμε τον εξτρεμισμό της Άγκυρας. Και θα πρέπει επίσης να υπενθυμίσω και να υπογραμμίσω ότι τότε, την δεκαετία του 1990, το ΝΑΤΟ επεξεργάσθηκε ολόκληρο σχέδιο (αντίγραφο του οποίου κατέχω και έχω δημοσιοποιήσει από τις στήλες του Φιλελεύθερου κατά διαστήματα). Δεν επεκτείνομαι επί του Νατοϊκού αυτού σχεδίου για να μην μακρηγορήσω.
Η κυβέρνηση Κληρίδη, της οποίας σήμερα μέλη και υποστηρικτές φωνασκούν υπέρ μιας σχέσης ΝΑΤΟ – Κύπρου τότε που έπρεπε να δράσει παρέμεινε αδρανής, ενώ πουλούσε βέβαια άλλες «πραμάτειες» στον κόσμο, όπως το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα και την «στρατηγική» των S-300. Τα ζητήματα αυτά η κυβέρνηση Κληρίδη δεν τα πήρε ποτέ στα σοβαρά. Απλά δημαγωγούσε, ενώ πολλοί της κυβερνητικής παράταξης πλούτιζαν πουλώντας παλιοσίδερα στην Εθνική Φρουρά (στην Ελλάδα, τουλάχιστον, ορισμένοι απ' αυτούς είναι υπόδικοι).
Θα μπορούσε να δημιουργηθεί μία θεσμική σχέση μεταξύ ΝΑΤΟ και Κύπρου και επί προεδρίας Παπαδόπουλου, παρά το γεγονός ότι «συγκυβερνούσε» και το ΑΚΕΛ. Εάν ο Πρόεδρος λάμβανε μια τέτοια απόφαση, το ΑΚΕΛ θα έκανε την ανάγκη αρετή. Αυτό έπραξε επί Βασιλείου με το ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (θυμίζω το σλόγκαν της εποχής: ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο).
Το μικρό παραθυράκι επί Παπαδόπουλου έκλεισε όταν τα ηνία πήρε το ΑΚΕΛ και ο κ. Χριστόφιας. Όχι, επαναλαμβάνω, διότι υπάρχει ένα κομμουνιστικό κόμμα στην εξουσία αλλά διότι έχει αλλάξει ριζικά το διεθνές σκηνικό. Και επειδή η Κύπρος έχει σήμερα ανάγκη όσο ποτέ τη στήριξη της Μόσχας και κυρίως τη στήριξή της στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Δεν είναι η Μόσχα που επιβουλεύεται και απεργάζεται σχέδια για την κατάλυση του κυπριακού κράτους. Είναι δυστυχώς η Δύση με τους Εγγλέζους και Αμερικάνους να διαγκωνίζονται ποιος από τους δύο θα κάνει τους περισσότερους τεμενάδες στους καραβανάδες και ισλαμιστές της Άγκυρας. Όσο συνεχίζουν τα σημερινά δεδομένα ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Μόσχα κάθε νουνεχής ηγέτης θα πρέπει να σταθμίζει τα συμφέροντα του τόπου. Κάποτε ήταν δυνατή μία θεσμική σχέση με το ΝΑΤΟ. Επ' αυτού έχω υπερθεματίσει χωρίς να έχω καμία ψευδαίσθηση για την αμαρτωλή ιστορία του οργανισμού αυτού. (Συμμορία και όχι συμμαχία απεκάλεσα το ΝΑΤΟ δημόσια, στη διάρκεια των «ανθρωπιστικών» του βομβαρδισμών στο Κόσοβο).
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στο ΑΚΕΛ και στον Πρόεδρο Χριστόφια να διασκεδάζουν την κατά τα άλλα ιδεολογική τους μετάλλαξη. Ανεξάρτητα, ο Πρόεδρος Χριστόφιας πορεύεται ορθά, κατά τη γνώμη μου, στο ζήτημα του ΝΑΤΟ. Το πρόβλημα της Κύπρου, του ΑΚΕΛ και του Προέδρου σήμερα δεν είναι η όποια Νατοϊκή ειρήνη. Είναι η τουρκική που βρίσκεται σε εξέλιξη και στο μύλο της οποίας το περισσότερο νερό το κουβαλούμε εμείς με τις φαντασιακές (imagined) μας αναγνώσεις της πραγματικότητας.
