Του Simon Tilford
Θα αναστρέψουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις την πορεία λιτότητας που έχει βλάψει τόσο πολύ τις ήδη εξασθενημένες οικονομίες τους; Με την αποκάλυψη των μαθηματικών λαθών στο έργο των δύο οικονομολόγων του Harvard, των Carmen Reinhart και Ken Rogoff, οι οποίοι είχαν ισχυριστεί ότι η οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας πέφτει κατακόρυφα μόλις η αναλογία του χρέους της χώρας προς το ΑΕΠ φθάνει το 90%, άλλο ένα πνευματικό θεμέλιο της τρέχουσας στρατηγικής καταρρίφθηκε.
Όπως προβλέπεται από την πλειονότητα των οικονομολόγων, τα χρέη των χωρών της Ευρωζώνης συνεχίζουν να επιδεινώνονται με ταχείς ρυθμούς, παρά τη σκληρή λιτότητα και δεν υπάρχει κανένα σημάδι ανάκαμψης της εμπιστοσύνης καταναλωτών κι επιχειρήσεων. Η μαζική ανεργία κι οι χρονίως ασθενείς επιχειρηματικές επενδύσεις έχουν δείξει στους ανθρώπους την τρέλα της συγχρονισμένης λιτότητας σε μια οικονομία σε ύφεση, επισπεύδοντας αυτό που ο Πρόεδρος Barroso έχει ονομάσει τα «πολιτικά όρια της λιτότητας». Όλα επιχειρηματολογούν υπέρ μιας αλλαγής της πορείας, αλλά κάτι τέτοιο μπορεί να αργήσει να γίνει.
Ο ισχυρισμός ότι η δημοσιονομική λιτότητα θα ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη, που έγινε από ένα άλλο ζευγάρι οικονομολόγων του Χάρβαρντ, τον Alberto Alesina και τη Silvia Ardagna – ήταν πάντα εξαιρετικά αμφίβολος, όπως ήταν και η διατριβή των Reinhart και Rogoff. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις (συμπεριλαμβανομένης και της βρετανικής) βασίστηκαν πάνω στο έργο των Alesina, Reinhart και Rogoff για να παράσχουν υποστήριξη στη λιτότητα. Ακόμη και με δεδομένο ότι το σύνολο των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν ήταν κατά της έρευνας του Alesina, οι ιθύνοντες της ευρωπαϊκής πολιτικής άργησαν να το απορρίψουν. Όταν το έκαναν τελικά, συνέχισαν να υποστηρίζουν ότι ήταν ακόμη αναγκαίο να συνεχίσουν τη δημοσιονομική λιτότητα, ώστε να αποφευχθεί το χρέος ως προς το ΑΕΠ να ξεπεράσει το μαγικό επίπεδο του 90%, παρά το γεγονός ότι η λιτότητα πιέζει την ανάπτυξη και αυξάνει τα χρέη των χωρών. Τα ερωτηματικά σχετικά με την ευρωστία του έργου των Reinhart και Rogoff για τα επίπεδα του χρέους και την οικονομική ανάπτυξη είναι σίγουρα ενοχλητικά για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την Κομισιόν, αλλά είναι απίθανο να διαλύσουν τους μύθους γύρω από τη λιτότητα.
Εκ πρώτης όψεως, τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Η Κομισιόν έδωσε στις χώρες της ευρωζώνης λίγο περισσότερο χρόνο για την επίτευξη των δημοσιονομικών τους στόχων. Ειδικότερα, ασχολείται με προσοχή με τη Γαλλία, η οποία έχει αντισταθεί στο να μειώσει το χρέος της όσο γρήγορα της έχει ζητηθεί. Η κομισιόν ασκεί τόσες πιέσεις στην ανάγκη για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, όσο και στη λιτότητα. Αλλά όλα αυτά ανέρχονται σε λιγότερο από ό,τι πραγματικά φαίνεται. Η απόφαση να δώσει στις χώρες λίγο περισσότερο χρόνο είναι απλώς μια αναγνώριση ότι τα ελλείμματά τους είναι υψηλότερα από ό,τι έπρεπε να είναι, διότι οι οικονομίες τους είναι πιο αδύναμες από ό,τι η Κομισιόν περίμενε να είναι, δεν αντιπροσωπεύει μια σημαντική αλλαγή της στρατηγικής της. Η δημοσιονομική κατάσταση στην ευρωζώνη παραμένει υφεσιακή. Από την πλευρά τους, οι Γερμανοί κάνουν την πολιτική τους αυστηρότερη, παρά το ότι ο προϋπολογισμός της χώρας είναι πλεονασματικός και ότι η γερμανική οικονομία έχει εισέλθει σε στασιμότητα. Εξακολουθεί να αποδέχεται πως το να έχει μια χώρα έλλειμμα σε ύφεση είναι μια απολύτως λογική οικονομική λογική ή ότι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα έχουν αποτελέσματα μακροπρόθεσμα, και μόνο εάν συνοδεύονται από την ανάκαμψη των επιχειρηματικών επενδύσεων.
Γιατί είναι μια πολιτική στροφή απίθανη, τουλάχιστον προς το παρόν; Πολλοί φορείς χάραξης πολιτικής μάλλον (και μερικοί ίσως ακόμη το κάνουν) πίστεψαν ότι η τωρινή στρατηγική λιτότητας είναι η σωστή. Στους πολιτικούς σε ορισμένες χώρες του πυρήνα της ευρωζώνης αρέσει να λένε, «Κάναμε το καθήκον μας, ήρθε η ώρα για τους άλλους να κάνουν το δικό τους». Το δικό τους ήταν ένα πολύ μονομερές ανάγνωσμα των αιτιών της κρίσης, αλλά αυτό έχει προφανή έκκληση στην εθνική ματαιοδοξία κι έχει γίνει κεντρικό κομμάτι της αφήγησης της κρίσης στα εν λόγω κράτη-μέλη. Πολλοί φορείς χάραξης πολιτικής δε πίστεψαν ποτέ ότι η λιτότητα είναι λύση για την κρίση, αλλά δε φέρανε αντιρρήσεις σε αυτό, επειδή ήταν η μόνη πολιτικά δυνατή πορεία. Παραδέχθηκαν ότι δεν είχε νόημα να θεσμοθετηθεί μια προ-κυκλική δημοσιονομική πολιτική με τη μορφή του δημοσιονομικού συμφώνου, αλλά κατάλαβαν ότι ήταν αναγκαίο προκειμένου να διατηρήσουν τη συμμετοχή των Γερμανών και των άλλων μελών του πυρήνα της ΕΕ και να εξασφαλίσουν τη συναίνεσή τους σε μια πιο ακτιβιστική προσέγγιση από την ΕΚΤ. Η τελευταία αυτή πολιτική έχει εξασφαλίσει ότι το κόστος δανεισμού των Γάλλων έχει μειωθεί σταθερά, παρά την απογοήτευση για τον αργό ρυθμό της δημοσιονομικής εξυγίανσης υπό την κυβέρνηση Hollande.
Ωστόσο, η ευρωζώνη χρειάζεται μια μεγάλη αλλαγή κατεύθυνσης και όχι μόνο λίγο περισσότερο χρόνο για να εκπληρώσουν οι χώρες τους δημοσιονομικούς τους στόχους. Η πιθανότητα να συμβεί αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Γερμανία. Πώς θα μπορούσε να πεισθεί; Ένας τρόπος θα ήταν οι Γάλλοι, οι Ιταλοί κι οι Ισπανοί να ενωθούν σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τη γερμανική κυβέρνηση. Είναι αρκετά πιθανό ότι τελικά θα γίνει αυτό, αλλά θα ήταν μια επικίνδυνη στρατηγική στην πορεία προς τις γερμανικές γενικές εκλογές. Ένας τέτοιος ελιγμός θα μπορούσε εύκολα να αποτύχει και σίγουρα θα πρέπει να θεωρηθεί ως μία επιθετική κίνηση από πολλούς Γερμανούς. Ένας άλλος τρόπος θα ήταν να εντείνουν τις προσπάθειες να πείσουν τη Γερμανία σχετικά με τους κινδύνους στους οποίους μπαίνει η ίδια από τη λιτότητα. Έτσι κι αλλιώς, η γερμανική οικονομία επιβραδύνεται γρήγορα υπό τη συνδυασμένη επίδραση της πτώσης των εξαγωγών προς την ευρωζώνη και την επιβράδυνση των εξαγωγών προς την Κίνα. Αυτό εκθέτει την υποκείμενη αδυναμία της οικονομίας της χώρας: τη στασιμότητα της εγχώριας ζήτησης. Αλλά η πολιτική είναι φοβερά δύσκολη. Οι Γερμανοί θα μπορούσαν να τροποποιήσουν την πολιτική τους και να συμφωνήσουν να λάβουν κάποια μέτρα για να ενισχύσουν την εγχώρια ζήτηση στη Γερμανία. Αλλά είναι απίθανο να δεχτούν ότι η λιτότητα είναι αυτοκαταστροφική, κυρίως επειδή αυτό θα τους άφηνε να πρέπει να αναγνωρίσουν την ανάγκη για εκτεταμένες θεσμικές μεταρρυθμίσεις της Ευρωζώνης.
Για παράδειγμα, αν τα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες αντιμετωπίσουν υψηλό κόστος δανεισμού, διότι οι επενδυτές τους αντιμετωπίζουν σα να δανείζονται σε ξένο νόμισμα (και όχι επειδή από τις οικονομικές τους πολιτικές λείπει η αξιοπιστία), αυτό ενισχύει τα επιχειρήματα υπέρ της δυνατότητας της ΕΚΤ να ενεργεί ως πλήρης δανειστής έσχατης ανάγκης, ή υπέρ μιας κάποιας αμοιβαιότητας κινδύνου. Η υπόσχεση της ΕΚΤ να σταθεί πίσω από τα χρέη των χωρών της Ευρωζώνης (οι λεγόμενες Outright Money Transactions) έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική μέχρι στιγμής. Αλλά τελικά η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να βάλει κάποια χρήματα, κάτι που δε μπορεί να κάνει προς το παρόν, εκτός αν οι χώρες υποσχεθούν να συμμορφωθούν με αυστηρούς όρους. Τα στοιχεία των τελευταίων πέντε ετών δείχνουν καθαρά ότι το να προσπαθήσει μια χώρα να ανταποκριθεί σε αυτούς τους όρους θα αποδειχθεί πολύ επιζήμιο οικονομικά και πολιτικά.
Όμως, η γερμανική κυβέρνηση και άλλες κυβερνήσεις του πυρήνα της ευρωζώνης δικαιολογημένα θέλουν να αποφύγουν να προσπαθήσουν να πείσουν τους σκεπτικιστές εκλέκτορές τους σχετικά με αυτές τις μεταρρυθμίσεις, φοβούμενες μη στρέψουν τους ψηφοφόρους τους εναντίον του ενιαίου νομίσματος. Γι ΄αυτό και θα συνεχίσει να είναι βολικό σε πολλούς φορείς χάραξης πολιτικής να υποστηρίζουν ότι η κρίση οφείλεται πλήρως στις παραβιάσεις των κανόνων και στην ευθύνη των επιμέρους κρατών-μελών. Παρά το συντριπτικό βάρος των αποδείξεων, τόσο θεωρητικό, όσο και εμπειρικό, πολλοί πολιτικοί θα συνεχίσουν να λένε την αγαπημένη φράση της Margaret Thatcher: δεν υπάρχει εναλλακτική λύση (there is no alternative – TINA).
Διαβάστε το κείμενο στα αγγλικά
Πηγή:www.capital.gr
