“Είναι λάθος να μην αποκαλούμε τη Σύνοδο Πανορθόδοξη” αναφέρει σε συνέντευξή του στα epikaira.gr ο εκπρόσωπος Οικουμενικού Πατριαρχείου
Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Στεφανόπουλο
Σε μια κρίσιμη στιγμή για την πορεία και την εξέλιξη της Μεγάλης Συνόδου των Δέκα Ορθοδόξων Εκκλησιών, ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, π. Ιωάννης Χρυσαυγής απαντά σε καίρια και μείζονος σημασίας ερωτήματα του epikaira.gr.
Σε μια κρίσιμη στιγμή για την πορεία και την εξέλιξη της Μεγάλης Συνόδου των Δέκα Ορθοδόξων Εκκλησιών, ο εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, π. Ιωάννης Χρυσαυγής απαντά σε καίρια και μείζονος σημασίας ερωτήματα που του έχουν τεθεί αρκετά πριν τις δυσμενείς εξελίξεις που είχαμε. Ο π. Ιωάννης έγκριτος θεολόγος και μια σεμνή γενικώς παρουσία που όντως συνάδει με την Ορθοδοξία και την Ορθοπραξία απαντά σε όλες τις ερωτήσεις μας, προσπαθώντας να αποφύγει τους σκόπελους ή ακόμα και πιθανές απαντήσεις που θα πυροδοτούσαν το όλο κλίμα έτι περαιτέρω. Είναι το πρόσωπο εκείνο της Μεγάλης Συνόδου που συχνά, σχεδόν καθημερινά καλείται μέσω των δημόσιων παρεμβάσεων δηλώσεων ή και συνεντεύξεων του σε κανάλια εφημερίδες και περιοδικά από όλο τον κόσμο να λειτουργεί πυροσβεστικά αμβλύνοντας τις όποιες διαφορές ή επιχειρώντας να μετριάσει τις εντάσεις που συχνά προκαλούνται από τις πιο ένθερμες απόψεις αρκετών εκ των συμμετεχόντων επισκόπων. Δύσκολη αποστολή και ακόμα πιο δύσκολο το τελικό αποτέλεσμα. Εμείς τον ρωτήσαμε για κάθε σκιερό σημείο που υπάρχει και εκείνος με τις απαντήσεις του προσπάθησε στο μέτρο του δυνατού να το φωτίσει όσο περισσότερο γίνεται. Τελικός κριτής όλων μας, και για εμας που ρωτάμε και κυρίως για εκείνους που δίνουν τις απαντήσεις είναι ο αναγνώστης. Οι κρίσεις λοιπόν και τα σχόλια δικά σας αν και κατά πόσον μπόρεσαν να πείσουν τα όσα μας λέει, με όσα έχουν προηγηθεί εδώ και μήνες.
Πάτερ Ιωάννη ποια είναι η αλήθεια και τα ακριβή γεγονότα που οδήγησαν τις Εκκλησίες της Σερβίας της Αντιόχειας, της Γεωργίας , της Βουλγαρίας και της Ρωσίας να μην μετάσχουν των εργασιών της Συνόδου της Κρήτης
Κατ ‘αρχάς, πρέπει να διευκρινιστεί ότι η Εκκλησία της Σερβίας δεν έχει δηλώσει ότι δεν θα συμμετάσχει στη Σύνοδο. Όλες οι ενδείξεις είναι προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στην πραγματικότητα, η Εκκλησία της Σερβίας έχει στείλει εκπρόσωπο για να συμμετάσχει ενεργά στην ειδική συντακτική επιτροπή της Πανορθόδοξης για την προετοιμασία του Μηνύματος της Συνόδου. Είναι θλιβερό και οδυνηρό – για να μην πω προκαλεί έκπληξη και αμηχανία – το γεγονός ότι ορισμένες εκκλησίες άλλαξαν γνώμη την τελευταία στιγμή. Η Εκκλησία της Ρωσίας έβγαλε την απόφασή της μόλις 48 ώρες πριν την άφιξη των Προκαθημένων και των αντιπροσωπειών τους! Αυτό φαίνεται να είναι ένας πολύ χαοτικός και που προκαλεί καίριο πλήγμα, τρόπο λειτουργίας.
Είναι ατυχές το γεγονός ότι αυτές οι Εκκλησίες αποφάσισαν να μην παραστούν στη Σύνοδο, δεδομένου μάλιστα ότι οι ανησυχίες τους έχουν ήδη αντιμετωπιστεί κατά τη προ-συνοδική διαδικασία και σίγουρα μπορούν να αντιμετωπιστούν και πάλι – πράγματι, οριστικά – κατά τη διάρκεια της Συνόδου, σύμφωνα με τους Κανόνες Λειτουργίας της Συνόδου, τον οποίον έχουν υιοθετήσει όλες οι τοπικές αυτοκέφαλες Εκκλησίες (με εξαίρεση την Αντιόχεια, λόγω της διαφωνίας της με την Ιερουσαλήμ) κατά τη διάρκεια της πιο πρόσφατης Σύναξης των Προκαθημένων τον περασμένο Ιανουάριο. Η Σύνοδος δεν αποτελεί την κατάλληλη πλατφόρμα για την αντιμετώπιση θεμάτων που μας αφορούν; Επιπλέον, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η ενότητα δεν αποτελεί σημείο εκκίνησης. Είναι στόχος και δώρο, δοσμένο από το Άγιο Πνεύμα σε όσους έχουν συγκεντρωθεί. Είναι το Άγιο Πνεύμα που καλεί όλους για ενότητα. Και η λέξη «καλεί» υπονοεί τη δέσμευση από την πλευρά μας για να περπατήσουμε μαζί προς τον στόχο της ενότητας.
Οι «ενιστάμενες» πέντε (;) Εκκλησίες, ως προς συγκεκριμένα κείμενα και ιδιαιτέρως το κείμενο που πραγματεύεται τις «σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο», με προεξάρχουσα την Ρωσική Εκκλησία ζήτησαν έκτακτη Σύναξη των Προκαθημένων στις 10 Ιουνίου προκειμένου να επιλυθούν ζητήματα οργανωτικά, ζητήματα πρωτοκόλλου, και κυρίως το ζήτημα του κανονισμού λειτουργίας της Συνόδου, οποίος αφενός δεν εγκρίθηκε από τις Εκκλησίες της Αντιόχειας και της Γεωργίας τον Ιανουάριο στη Γενεύη και αφετέρου η Εκκλησία της Ρωσίας διατείνεται επισήμως δια ανακοινωθέντων τον μονέγραψε με την δέσμευση ότι θα τροποποιηθεί ως την επερχόμενη Σύνοδο.
Η Ρωσική Εκκλησία αναφέρει επισήμως πως αν και από τον Φεβρουάριο έστειλε πατριαρχικό γράμμα με τους εκπροσώπους της για τις αντίστοιχες οργανωτικές επιτροπές –ΟΧΙ ΤΗΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΥΤΕ ΑΥΤΗΝ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ εν τούτοις το Πατριαρχείο Κωνστ. Απάντησε μόλις στις 7 Ιουνίου!
Δεν μπορώ να μιλήσω για τις οργανωτικές πτυχές της Συνόδου. Εάν υπονοείτε ότι η Εκκλησία της Ρωσίας αποφάσισε να μην έρθει επειδή δεν έλαβε απάντηση σε μία από τις επιστολές τους, μπορώ να πω ότι δεν έχω ακούσει την ίδια καταγγελία ή δικαιολογία από άλλες εκκλησίες. Όλες οι Εκκλησίες που επέλεξε να κρατήσουν το λόγο τους και να αγκαλιάσουν την εντολή σύγκλησης της Συνόδου έχουν ήδη στείλει αντιπροσώπους να λάβουν μέρος στις εργασίες της συντακτικής επιτροπής, η οποίες έχουν ήδη ξεκινήσει στην Κρήτη.
Τι περιθώριο υπάρχει να αλλάξει ο εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας που έτσι και αλλιώς εγείρει τεράστιες αντιδράσεις από σχεδόν όλες τις εκκλησίες (βλ. σχετικές αναλυτικές ανακοινώσεις εκκλησιών);
Δεν είμαι σίγουρος σε ποιους κανόνες αναφέρεστε. Αλλά οι Κανόνες Λειτουργίας έγιναν αποδεκτοί και έχουν υιοθετηθεί από όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, εκτός από την Αντιόχεια, λόγω διαφωνίας της με την Ιερουσαλήμ για το θέμα του Κατάρ. Μεταξύ άλλων άρθρων, ο Κανονισμός Λειτουργίας λαμβάνει υπόψη του τη διαδικασία σύμφωνα με την οποία γίνονται αλλαγές στα κείμενα. Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν οι άνθρωποι έχουν καν διαβάσει τα άρθρα, τα οποία καθορίζουν με σαφήνεια την πορεία και τη διαδικασία, καθώς επίσης και την προετοιμασία και τη διαδικασία για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο.
Οι πέντε Εκκλησίες αλλά και συγκεκριμένα άρθρα και του κανονισμού λειτουργίας (άρθρο ένα και δυο), καθώς και η δεσμευτική απόφαση των Προαθημένω τον Μάρτιο του 2014, αλλά και των προσυνοδικών πανορθοδόξων διασκέψεων του 1976 και του 1986 αναφέρουν ρητώς πως αφενός όλες οι προσυνοδικές διαδικασίες αλλά κυρίως η Μεγάλη Πανορθόδοξη Σύνοδος συγκαλείται με την σύμφωνη γνώμη των Μακαριοτάτων Προκαθήμενων όλων των αναγνωρισμένων Εκκλησιών, παρά το γεγονός όμως ότι ο όρος αυτός δεν πληρείται υπό τις παρούσες συνθήκες, εν τούτοις το Οικ. Πατριαρχείο τελικώς συγκαλεί την Πανορθόδοξη Σύνοδο. Ποια είναι η πραγματικότητα επ αυτού και ποια η επίσημη απάντηση της Μητρός Εκκλησίας;
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, μοναδικός υπεύθυνος για το συντονισμό των πανορθόδοξων εργασιών, ιδίως όσον αφορά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο έχει εργαστεί ακούραστα για να επιδείξει ευαισθησία στις ανάγκες των τοπικών Αυτοκέφαλων Ορθόδοξων Εκκλησιών, ενθαρρύνοντας τις Εκκλησίες να συμμετάσχουν ενεργά στην κοινή εργασία τους. Έτσι, ο μόνος λόγος για τον οποίο συγκαλείται η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, μετά από περισσότερα από 60 χρόνια σχεδιασμού, είναι επειδή όλοι οι Προκαθήμενοι συμφώνησαν σε αυτό το 2014, κατά τη διάρκεια της Σύναξής τους στην Κωνσταντινούπολη και επαναβεβαίωσαν (με τις υπογραφές τους!) την ίδια επιθυμία, τον Ιανουάριο του 2016 στην πιο πρόσφατο Σύναξή τους στο Chambésy. Το να υποστηρίζεται το αντίθετο, ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης συγκαλεί την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο χωρίς τη συγκατάθεση όλων των Εκκλησιών απλώς δεν είναι αληθές και είναι πολύ παραπλανητικό (αποπροσανατολιστικό).
Γιατί το Πατριαρχείο εν τέλει δεν αποδέχθηκε το αίτημα για μια έκτακτη Σύγκληση των προκαθημένων ώστε να επιλυθούν και τα διαδικαστικά αλλά και όσα άλλα τεχνικής φύσεως θέματα ή έστω ακόμα και αυτό το ζήτημα που έχει ανακύψει μεταξύ των Εκκλησιών Αντιόχειας και Ιεροσολύμων.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν εξέτασε το αίτημα της Εκκλησίας της Ρωσίας να συγκαλέσει επείγουσα Σύναξη των Προκαθημένων στις 10 Ιουνίου, επειδή ήδη υπάρχει Σύναξη των Προκαθημένων, προγραμματισμένη για την Παρασκευή 17 Ιουνίου. Η αυριανή Σύναξη αποφασίστηκε ομόφωνα και θα μπορούσε να αποτελούσε τον τόπο και την ευκαιρία να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες των Προκαθημένων πριν από την έναρξη της Συνόδου. Σε αυτή τη Σύναξη, οι Προκαθήμενοι, μεταξύ άλλων, θα επανεξετάσουν και θα επεξεργαστούν το σχέδιο Μηνύματος της Συνόδου, πριν την υποβολή του στο σύνολο της Συνόδου για περαιτέρω αξιολόγηση πριν από την ψήφισή του. Οι Προκαθήμενοι θα επανεξετάσουν επίσης την ημερήσια διάταξη και τις όποιες τελικές εκκρεμότητες υπάρχουν. Προσθέτοντας μια ακόμη συνάντηση στη διαδικασία μπορεί να θεωρηθεί μόνο ως τακτική καθυστέρησης και επίσης ποτέ δεν αποφασίστηκε από την Πανορθόδοξη συμφωνία. Άλλωστε, προέκυψε μόνο ως αυθαίρετη πρόταση πριν μόλις λίγες ημέρες!
Πως μπορεί να θεωρηθεί Πανορθόδοξη Σύνοδο αν λείπουν –πέντε και μάλιστα πολυπληθείς Εκκλησίες; Και ακόμα περαιτέρω πως ενισχύεται η ενότητα των εκκλησιών αν αυτή δεν επισφραγισθεί και ευχαριστιακά με το Μυστήριο των Μυστηρίων την Θεία Ευχαριστία της οποίας Κοινωνοί και Μέτοχοι δεν θα μπορούν να είναι και δια της φυσικής τους παρουσίας όλοι-ή εκπρόσωποι τους- όλων και των 14 Αυτοκεφάλων Εκκλησιών;
Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος μπορεί να μην έχει όλες τις εκκλησίες παρούσες, είναι λάθος όμως να μην την αποκαλούμε «Πανορθόδοξη» επειδή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, υπήρξε Πανορθόδοξη απόφαση και consensus (από όλες τις 14 εκκλησίες για περισσότερες από μία περίπτωση) για τη σύγκληση της Συνόδου και την παρουσία σε αυτή. Για τον οποιονδήποτε λόγο, κάποιες εκκλησίες αποφάσισαν την τελευταία στιγμή ότι δεν μπορούν να συμμετέχουν. Ωστόσο, αυτό δεν αλλάζει το κύρος της Συνόδου ή την αρχή των αποφάσεών της. Επιπλέον, η Σύνοδος είναι σίγουρα «Μεγάλη Σύνοδο», διότι είναι αναμφίβολα πιο έγκυρη από οποιοδήποτε μεμονωμένη τοπική σύνοδο. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι υπήρξαν Σύνοδοι και στο παρελθόν, οι οποίες θεωρούνται «μεγάλες» και των οποίων οι αποφάσεις είναι δεσμευτικές, ακόμα και αν δεν ήταν παρούσες όλες οι εκκλησίες.
Πως υπηρετείται η ομοφωνία και η συναίνεση όταν εκ των πραγμάτων –ως φαίνεται μέχρι στιγμής εκ των γεγονότων και των επίσημων ανακοινωθέτων- η σύνοδος προχωρά χωρίς να πληρείται αυτή η βασική προϋπόθεση.
Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες αποφάσισαν καιρό πριν να ακολουθήσουν την αρχή του consensus για τη λήψη αποφάσεων. Αν και αυτό δεν είναι η παραδοσιακή ή κανονική (canonical) μέθοδος λήψης αποφάσεων, είχε συσταθεί με σκοπό την προστασία και την ενθάρρυνση των μικρότερων εκκλησιών να έχουν ελεύθερη συμμετοχή. Έτσι, εκκλησίες όπως η Αλβανία δεν θα αισθάνονταν ότι επισκιάζονται από εκκλησίες, όπως η Ρωσία. Έτσι, οι ιεράρχες και οι εκκλησίες στη Σύνοδο θα έχει την ευκαιρία να ψηφίσουν κατά συνείδηση, σε μια προσπάθεια να βελτιώσουν όλες τις αποφάσεις και τα έγγραφα της Συνόδου. Ως Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, πρέπει να έχουμε πίστη ότι το Άγιο Πνεύμα πράγματι “θα συμπληρώσει ό, τι λείπει». Η Σύνοδος αποτελεί πνευματικό γεγονός κοινωνίας, και όχι πολιτική άσκηση εξουσίας.
Πόσο έγκυρες και δεσμευτικές και βάση ποιων κανόνων ή προηγούμενων αποφάσεων των προκαθημένων ή της προσυνοδικής πολύχρονης διαδικασίας μπορούν να θεωρηθούν τα όσα θα αποφανθεί –αποφασίσει η εν λόγω Σύνοδος;
Το να πούμε ότι οι αποφάσεις μιας Συνόδου είναι άκυρες, επειδή δεν παρέστη μια ή περισσότερες εκκλησίες, στερείται κάθε εκκλησιολογικής, θεολογικής και ακόμη και λογικής βάσης. Υπήρξαν πολλές Σύνοδοι κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων στις οποίες κάποιες φορές παρέστησαν πολύ λίγες εκκλησίες, και όμως η ισχύς τους επιβεβαιώθηκε από το ποίμνιο. Για παράδειγμα, η Εκκλησία της Ρωσίας δεν παρέστη στην περίφημη Σύνοδο του 1872, η οποία καταδίκασε εθνοφυλετισμό, αλλά ευελπιστώ ότι οι αποφάσεις της θεωρούνται δεσμευτικές για τη Μόσχα σήμερα.
Πως μπορεί να υπερπηδηθούν τα όποια εμπόδια ακόμα και την ύστατη ώρα και εν τέλει προς Δόξα Κυρίου και εις το όνομα της Ενότητας των Ορθοδόξων Εκκλησιών, και την ενάτη ώρα να συγκληθεί η Πανορθόδοξη με την παρουσία όλων των Προκαθημένων;
Η Σύνοδος δεν έχει ακόμη ξεκινήσει επίσημα τις εργασίες της. Υπάρχει ακόμη χρόνος για όλες τις Εκκλησίες να παρευρεθούν, ακόμα και την τελευταία στιγμή. Η Σύνοδος αποτελεί το κατάλληλο μέρος για να φέρουμε τις διαφωνίες και τη διάσταση των απόψεών μας. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι εργάζονται για την ενότητα, εάν δεν συμμετέχουν στην διαδικασία που οδηγεί στην ενότητα.
Τέλος, αν πιστεύετε πως όλη αυτή η δυσμενής εξέλιξη με την απουσία πέντε μεγάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών υποκρύπτει άλλες σκοπιμότητες ου ενδεχομένως να εντάσσονται στην συστηματική απ’ αιώνων τώρα αμφισβήτηση, εμμέσως ή αμέσως του τιμητικού Πρωτείου του Αχ. Κωνσταντινουπόλεως ή και ενδεχομένως και άλλες σκοπιμότητες πολιτικές ή άλλες που ακόμα δεν μπορούν να διαφανούν;
Θα ήταν ένα μεγάλο σκάνδαλο για όλους αν κάτι τέτοιο ήταν αλήθεια. Νιώθω πραγματικά έκπληκτος με τον τρόπο που ορισμένοι άνθρωποι μιλούν για γεγονότα στη διαδικασία προς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο. Αλλά δεν γνωρίζω κανένα «πολιτικό σχήμα», όπως λέτε. Αν (οι άνθρωποι) γνώριζαν πόσες υπογραφές από όλες τις εκκλησίες χωρίς καμία εξαίρεση υπάρχουν σε αποφάσεις, έγγραφα και μεταφράσεις – κυριολεκτικά εκατοντάδες υπογραφές από κάθε εκκλησία σχετικά με τα έγγραφα και τις αποφάσεις για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο – πιστεύω ότι θα σκανδαλίζονταν. Με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος θα είναι το μεγαλύτερο και η πιο αντιπροσωπευτική συγκέντρωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας – συγκαλείται από Πανορθόδοξη απόφαση και consensus – για πάνω από 1.000 χρόνια.
Οφείλω να ομολογήσω ότι ήμουν ευτυχής όταν είδα την Εκκλησία της Ρωσίας να απευθύνει έκκληση στη γενναιοδωρία και την διάκριση του Οικουμενικού Πατριάρχη. Σε όλη αυτή τη διαδικασία, δεν έχω δει κανέναν πιο υπομονετικό από τον Παναγιώτατο. Επιπλέον, ταπεινά βεβαιώνω πόσες από τις Ορθόδοξες Εκκλησίες μας βρίσκονται ήδη στην Κρήτη, ανταποκρινόμενες με φιλανθρωπία και γενναιοδωρία στο κάλεσμα του Αγίου Πνεύματος για ενότητα.
- Πάτερ σας ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σας.
Και εγώ που μου δώσατε την ευκαιρία να επικοινωνήσω με τους αναγνώστες σας και το Ελληνικό κοινό γενικότερα μέσω του περιοδικού σας.
