Ένα φιλολογικό απόγευμα στο Πολιτιστικό Κέντρο Παπάγου – Χολαργού, από τη Λέσχη Γυναικών του Δήμου, αφιερωμένη στον Δ. Σολωμό
ΔΙΑΛΕΞΗ ΓΙΑ ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΣΟΛΩΜΟ
[8 Απριλίου 1798 , Ζάκυνθος – 9 Φεβρουαρίου 1857 , Κέρκυρα ]
Την Κυριακή 28 Μαΐου 2017, η Λέσχη Γυναικών Παπάγου – Χολαργού οργάνωσε ένα φιλολογικό απόγευμα στο Πολιτιστικό Κέντρο Παπάγου – Χολαργού, το οποίο ήταν αφιερωμένο στον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό. Ομιλήτρια ήταν η Πρόεδρος της Λέσχης, κ. Βίκυ Τσιάκα και η ομιλία της, περιληπτικά, έχει ως εξής :
Ο Διονύσιος Σολωμός συμπυκνώνει στα έργα του τα αισθήματα, τα όνειρα, τα ιδανικά, και τα πεπρωμένα της Φυλής μας. Πονάει και συμπάσχει με τον λαό του και εκφράζει τους πόθους και τις λαχτάρες του. Δοξάζει την πατρίδα του στους θριάμβους και τις συμφορές. .Όπως και ο Όμηρος και οι Τραγικοί, έτσι και ο Σολωμός, υπήρξε ο ιδανικός δάσκαλος που κατόρθωσε να κάνει το έργο του ψυχή του λαού του.
Γεννιέται στην Ζάκυνθο την χρονιά που μαρτύρησε στο Βελιγράδι ο Ρήγας Φεραίος και στα Επτάνησα κυριαρχούσε το Ενετικό αρχοντολόι. Ένας από τους άρχοντες ήταν ο πατέρας του, κόντες Νικόλαος Σαλαμών, που η οικογένειά του ξεκίνησε από την Βενετία, μετά στην Κρήτη και κατέληξε στην Ζάκυνθο, όπου γράφτηκε στον Κατάλογο των Ευγενών (Libro d’ Oro). Η μητέρα του, Αγγελική Νίκλη ήταν κόρη ξεπεσμένης αρχοντικής οικογένειας από την Μάνη, η οποία κατέφυγε τον 19ο αιώνα στην Ζάκυνθο και ο Νικόλαος την ζήτησε από τον πατέρα της για καμαριέρα της γυναίκας του. Με την Αγγελική, ο Νικόλαος έκανε 3 γιούς, τον Διονύσιο, τον Δημήτριο και έναν που γεννήθηκε μετά τον θάνατό του, τον Ιωάννη. Ο κόντες Νικόλαος Σολωμός χήρεψε το 1802 από τη νόμιμη σύζυγό του, Μαρνέττα Κάκνη. Παντρεύτηκε την Αγγελική μόλις την προπαραμονή του θανάτου του (27 Φεβρουαρίου 1807) και τα παιδιά τους απέκτησαν τα δικαιώματα των νόμιμων τέκνων.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ανέλαβε την κηδεμονία του, με το αζημίωτο βέβαια, ο κόντες Μεσσάλας, ο οποίος έστειλε τον Διονύσιο για σπουδές στην Ιταλία σύμφωνα με την συνήθεια των Επτανήσιων ευγενών, στην ουσία όμως για να τον απομακρύνει οριστικά από την μητέρα του, στην οποίαν ο Σολωμός είχε ιδιαίτερη αδυναμία. Ο Μεσσάλας φρόντισε να παντρέψει την εγκυμονούσα μητέρα του με τον Μανώλη Λεονταράκη, για να καρπωθεί από την τεράστια περιουσία του Νικολάου.
Ο Σολωμός αναχώρησε για την Ιταλία, μαζί με τον δάσκαλό του Ρόσι, ο οποίος επέστρεφε στην πατρίδα του, την Κρεμόνα. Γράφτηκε αρχικά στο Λύκειο της Αγίας Αικατερίνης στη Βενετία, όμως δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στην αυστηρή πειθαρχία του σχολείου και γι’ αυτό ο Ρόσι τον πήρε μαζί του στην Κρεμόνα, όπου τελείωσε το Λύκειο το 1815. Τον Νοέμβριο του 1815 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Παβίας, από την οποία αποφοίτησε το 1817. Μιλούσε πλέον θαυμάσια την ιταλική γλώσσα, και άρχισε να γράφει τα πρώτα του ποιήματα στα ιταλικά, προκαλώντας τον θαυμασμό.
Ο Σολωμός επέστρεψε στη Ζάκυνθο το 1818, μετά το τέλος των σπουδών του, όταν τα Επτάνησα βρίσκονταν υπό την αγγλική κυριαρχία. Ο Σολωμός είναι αμέτοχος στα πολιτικά δρώμενα του τόπου του, προσηλυτίστηκε όμως στην Εθνική Υπόθεση από τον ιστορικό Σπυρίδωνα Τρικούπη, ο οποίος τον επισκέφθηκε στην Ζάκυνθο για να τον επιστρατεύσει ποιητικά στον αγώνα. Συγχρόνως, του δίδαξε την αξία των εθνικών παραδόσεων, της λαϊκής τέχνης και της λαϊκής γλώσσας. Ο Σολωμός έγραφε τότε ποιήματα στην ιταλική, γιατί δεν κατείχε καλά την Ελληνική γλώσσα. Ο Τρικούπης τού είπε «Η ποιητική σας ιδιοφυΐα σάς επιφυλάσσει μια διαλεχτή θέση στον ιταλικό Παρνασσό. Αλλά οι πρώτες θέσεις εκεί είναι πιασμένες. Ο Ελληνικός Παρνασσός δεν έχει ακόμη τον Δάντη του».
Για να διαμορφώσει την δική του Ελληνική ποιητική γλώσσα άρχισε να μελετά συστηματικά τα δημοτικά τραγούδια, την πρώτη Ζακυνθινή περίοδο, τις καντάδες και την Κρητική λογοτεχνία, που ήταν τα καλύτερα ως τότε δείγματα της χρήσης της δημοτικής γλώσσας στη νεοελληνική λογοτεχνία. Τον Μάιο του 1823 πεθαίνει ο Λόρδος Βύρων και ο Σολωμός, καθισμένος στον ελαιώνα του λόφου Στράνη, ατενίζοντας την αγωνιζόμενη Ελλάδα, εμπνέεται τον «¨Υμνον εις την Ελευθερίαν», ο οποίος, με την σειρά του ενέπνευσε στους Ευρωπαίους φιλελληνικά συναισθήματα και δημιούργησε πρότυπα της εθνικής μας ιδεολογίας.
{Εδώ, η κ. Τσιάκα έκανε μία φιλολογική και ιστορική ανάλυση του ¨Ύμνου¨ και καυτηρίασε ιδιαίτερα τον διπρόσωπο ρόλο της Αγγλίας, ως Προστάτιδος Δύναμης, απέναντι στην Ελλάδα).
Ο «Ύμνος¨ αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές, είναι το πιο πολυμεταφρασμένο Ελληνικό ποίημα και απέσπασε τις πιο ενθουσιώδεις κριτικές παγκοσμίως. Μελοποιήθηκε πολλές φορές από τον Κερκυραίο Νικόλαο Μάντζαρο, ο οποίος το 1861 ξαναέγραψε για 5η φορά την μουσική του έργου, αυτή τη φορά σε ρυθμό εμβατηρίου, κατά παραγγελίαν του Υπουργού των Στρατιωτικών. Αρχικά, δεν υιοθετήθηκε από τον βασιλέα Όθωνα ως Εθνικός Ύμνος, αλλά αργότερα, από τον Βασιλέα Γεώργιο Α, ο οποίος τον άκουσε για πρώτη φορά, όταν επισκέφθηκε την Κέρκυρα το 1865 μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, Ακολούθησε Βασιλικό Διάταγμα του Υπουργείου Ναυτικών (Υπουργός Δ. Στ. Μπουντούρης) που τον χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον Βασιλέα της Ελλάδος ή την Ελληνική Σημαία. Έκτοτε θεωρείται ως ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδος και κατά την ανάκρουσή του ψάλλονται οι δύο πρώτες στροφές..
Την ίδια εποχή με τον «Ύμνο», ο Σολωμός προσφέρει και το αριστουργηματικό επίγραμμα για την καταστροφή των Ψαρών [Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη…]
Στο μοναδικό πεζό που έγραψε «Η Γυναίκα της Ζάκυνθος» , θεωρείται σάτιρα και για κάποιους προσωποποιεί την αγγλική κατοχή των Επτανησίων, που αγαπάει τους Τούρκους και μισεί τους επαναστατημένους Έλληνες, και η Θεία Δίκη της επιφυλάσσει κακό τέλος.. Ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα τον συγκλονίζει και γράφει την «Ὡδή στον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον» . Σε ένα άλλο έργο του, τον «Διάλογο» λέει ότι δεν έχει τίποτα άλλο στον νου του παρά την ελευθερία και την γλώσσα.
Το 1828, στα 30 του χρόνια,, μετά από οικογενειακές προστριβές με τον αδελφό του Δημήτριο,, ο Διονύσιος μετακόμισε στην Κέρκυρα, που ήταν τότε πολιτικό και πνευματικό κέντρο των Επτανήσων,, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα. Η Κέρκυρα ταίριαζε περισσότερο στον ιδιότροπο και μοναχικό χαρακτήρα του, που αποζητούσε την απομόνωση, για να ασχοληθεί με την ποίηση. Τότε άρχισε να μελετά την γερμανική φιλοσοφία και ποίηση. Συγχρόνως, επεξεργαζόταν τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους», που αναφέρονταν στην πολιορκία του Μεσολογγίου και που τον απασχόλησε πάνω από 20 χρόνια.(Επακολούθησε φιλολογική ανάλυση του έργου από την ομιλήτρια)
Άλλα ποιήματἀ του είναι ο «Πόρφυρας» που αναφέρεται σε ένα τραγικό περιστατικό που συνέβη στο λιμάνι της Κέρκυρας το 1847, όταν ένας καρχαρίας κατασπάραξε έναν άγγλο στρατιώτη, Συνεχίζει με την «Φαρμακωμένη», μια κοπέλα που πήρε δηλητήριο και αυτοκτόνησε, φοβούμενη την τυχόν κατακραυγή του κόσμου για ένα άτυχο αίσθημά της.. Ένα άλλο ποίημά του, για το οποίο δέχθηκε δυσμενή κριτική, είναι ο «Λάμπρος», ένας ήρωας που πολεμούσε τον Αλή πασά, όμως δημιούργησε δράματα στην προσωπική του ζωή. .Ένα άλλο ποίημά του είναι ο «Κρητικός», το οποίο εμπνεύστηκε από την Κρητική λογοτεχνία. ,
Τα βάσανα στην προσωπική του ζωή συνεχίζονται. Αφού αποκατέστησε τις σχέσεις του με τον αδελφό του Δημήτρη, παρουσιάστηκε ο άλλος αδελφός του από την μητέρα του, ο Ιωάννης Λεονταράκης, για να διεκδικήσει δικαστικά το όνομα και την περιουσία του κόντε Νικόλαου. Η δίκη αυτή κράτησε από το 1833 έως το 1838.και διεξήχθη κάτω από σκληρές συνθήκες, επιπλέον δε, ο Διονύσιος πληγώθηκε ιδιαίτερα από την στάση της μητέρας του, την οποίαν υπεραγαπούσε. Τελικά , ο Ιωάννης έχασε την δίκη και ο Διονύσιος έκανε την διαθήκη του, αφήνοντας κληρονόμο του τον Δημήτριο. Έγινε ακόμα πιο ιδιόρρυθμος και αυτό τον οδήγησε σε αποξένωση και σε απόσυρση από την δημοσιότητα.
Το 1851 άρχισε να παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα υγείας, παθαίνει συνολικά τρία εγκεφαλικά και στις 9 Φεβρουαρίου 1857 αφήνει την τελευταία του πνοή.. Όλος ο κόσμος τον πένθησε. Η Ιόνιος Βουλή κήρυξε δημόσιο πένθος, η κηδεία του ήταν πάνδημη, και τον επικήδειο εκφώνησε στην ιταλική ο Γεώργιος Μαρκοράς. Το 1865 μεταφέρθηκαν τα οστά του σε λαμπρό τάφο, δἰπλα στον ποιητή Ανδρέα Κάλβο. Με δαπάνη του αδελφού του Δημητρίου στήθηκε μαυσωλείο με την προτομή του. Αργότερα στήθηκε το άγαλμά του στην Πλατεία Σολωμού, αλλά κατέπεσε, μετά από έναν καταστρεπτικό σεισμό το 1953. Σήμερα είναι τοποθετημένο στο Μουσείο, εκεί που υπάρχει και το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας Σολωμού.
Στην Αθήνα, στον Βασιλικό Κήπο, στις 30 Μαϊου 1925, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Σολωμού, με κύριο ομιλητή τον Κωστή Παλαμά.
Τα περισσότερα έργα του Σολωμού έμειναν αδημοσίευτα και ανολοκλήρωτα, λόγω της τελειομανίας που τον χαρακτήριζε και της αδιαφορίας του να τα ολοκληρώσει. Πρόσθετε και αφαιρούσε, χωρίς ποτέ να είναι ευχαριστημένος. Το άστρο του λάμπει στο πνευματικό στερέωμα του Έθνους και η λάμψη του είναι φως, θάρρος, ελπίδα. Είναι ο υμνητής του 1821, ο θεμελιωτής της νέας εθνικής συνείδησης και λογοτεχνίας, η μεγάλη προσωπικότητα που με το εμπνευσμένο έργο του χαράσσει την πνευματική πορεία του Έθνους.
Ο Σολωμός υπήρξε εθνικός, ευρωπαίος και οικουμενικός ποιητής, ταυτόχρονα. Ζώντας τον παλμό και την αγωνία του επαναστατημένου έθνους, έδεσε τις εμπνεύσεις του με τα χτυποκάρδια των πολεμιστών και έδωσε ποιητικό νόημα στην Εθνεγερσία. Είναι ο μόνος ποιητής που κράτησε ζωντανή μέσα στις καρδιές των Ελλήνων την αγάπη της ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ και της ΠΑΤΡΙΔΟΣ, αξίες που με αυτές μεγαλούργησε το Ελληνικό Έθνος και θα μεγαλουργήσει και πάλι. Η φράση του «Verum amo, verum volo» (=την αλήθεια αγαπώ, την αλήθεια θέλω) είναι γραμμένη περιμετρικά στην χρυσή σφραγίδα του που υπάρχει στο Μουσείο Μπενάκη.
Μετά το τέλος της ομιλίας της κ. Β. Τσιάκα και τα Μέλη της Λέσχης έψαλαν τον Εθνικό Ύμνο.
ΘΩΜΑΪΣ ΠΑΡΙΑΝΟΥ
Η κ. ΒΙΚΥ ΤΣΙΑΚΑ, ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΠΑΠΑΓΟΥ – ΧΟΛΑΡΓΟΥ ΚΑΙ ΧΗΡΑ ΤΟΥ ΠΕΣΟΝΤΟΣ ΤΟ 1974 ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΝΤ/ΓΟΥ ΚΩΝΣΤ. ΤΣΙΑΚΑ ΑΠΑΓΓΕΛΕΙ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΤΗΣ
Η κ. ΒΙΚΥ ΤΣΙΑΚΑ, ΣΕ ΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΟΧΗΣ, ΨΑΛΛΕΙ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΥΜΝΟ
ΟΙ ΣΗΜΑΙΕΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
ΜΙΝΙ ΜΠΟΥΦΕΣ ΠΟΥ ΕΤΟΙΜΑΣΑΝ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ
