Τα συμπεράσματα από το πρώτο ταξίδι του Προέδρου στη Μέση Ανατολή
O Donald Trump Στη Σαουδική Αραβία Και Το Ισραήλ
Της Ξένιας Κότσιρα-Power Politics
Ο Donald Trump Στο Εξωτερικό: Ελπιδοφόρο, Αλλά Ανούσιο Το Πρώτο Προεδρικό Ταξίδι
«Αγαπητοί μου Αμερικανοί. Αυτό το Σαββατοκύριακο θα ξεκινήσω το πρώτο μου διεθνές ταξίδι ως πρόεδρος. Ένα ταξίδι με ιστορική σημασία για τον αμερικανικό λαό. Θα επισκεφθώ τους ηγέτες πολλών διαφορετικών χωρών για να ενισχύσω τις παλιές μας φιλίες, να οικοδομήσω νέες συνεργασίες, και να ενώσω τον πολιτισμένο κόσμο στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας», επεσήμανε ο Donald Trump (Κιτσικόπουλος, 2017). Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η ανασκόπηση και ο συνεπακόλουθος σχολιασμός του πρώτου ταξιδιού του Αμερικανού Προέδρου, ο οποίος επέλεξε να επισκεφθεί τη Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ για το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό, μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
O Donald Trump Στη Σαουδική Αραβία
Σε αντίθεση με τους προκατόχους του, οι οποίοι έκαναν κατά παράδοση την πρώτη τους επίσκεψη στην άμεση γείτονά τους -δηλαδή είτε στο Μεξικό είτε στον Καναδά-, ο Trump επέλεξε την πετρελαϊκή μοναρχία. Στις 20 Μαΐου 2017 ο Αμερικανός Πρόεδρος έφτασε στην πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, Riyadh, όπου και πραγματοποίησε την πρώτη μεγάλη ομιλία του διεθνούς ταξιδιού του. Εκεί, συναντήθηκε με τους ηγέτες των 50 μουσουλμανικών κρατών, τα οποία απειλούνται από την άνοδο του Ισλαμικού κόσμου, γνωστό ως ISIS ή Daesh. Αν και η δυσπιστία των σουνιτικών μοναρχιών του Κόλπου απέναντι στον Barack Obama ήταν γνωστή -εξαιτίας της προσπάθειας του τελευταίου για την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η οποία κλόνισε τους ισχυρούς δεσμούς πολιτικής και ασφάλειας μεταξύ τους-, ο Donald Trump έτυχε θερμής υποδοχής, με τον βασιλιά Salman της Σαουδικής Αραβίας να κάνει λόγο για ένα στενό σύμμαχο, ο οποίος επιθυμεί τον τερματισμό της επιρροής του Ιράν στην περιοχή, και για «μια νέα εταιρική σχέση» μεταξύ των ΗΠΑ και των μουσουλμανικών κρατών, παρουσία πολλών ηγετών εξ αυτών.
Για Την Αντιμετώπιση Του Ισλαμιστικού Εξτρεμισμού Και Της Τρομοκρατίας
Πρωτίστως, ο Αμερικανός πρόεδρος ζήτησε μεγαλύτερη συμμετοχή των χωρών του Κόλπου στην καταπολέμηση των «ισλαμιστών ριζοσπαστών τρομοκρατών», όπως ο ίδιος τους χαρακτηρίζει. Γι’ αυτό και επαίνεσε τη Σαουδική Αραβία για τη δημιουργία ενός κέντρου για την καταπολέμηση του εξτρεμισμού στην περιοχή. Ωστόσο, παρέλειψε το γεγονός πως τα μέλη της βασιλικής οικογένειας φαίνεται πως διοχετεύουν χρήματα σε εξτρεμιστικές και τρομοκρατικές ομάδες, καθώς και στην κυρίαρχη θρησκευτική ομάδα της χώρας, τους Ουαχαμπιστές (Ouahabi).
Η Συμφωνία Για Τα Όπλα Που Ξεπερνά Κάθε Προηγούμενο
Στη συνέχεια, ο Trump ισχυρίστηκε ότι, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στη Σαουδική Αραβία, δημιούργησε εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας επαγγελματικών ομάδων υψηλής εξειδίκευσης ανά εργάτη, σε τομείς αμυντικών θεμάτων για Αμερικανούς πολίτες. Αυτό επετεύχθη μέσω μιας από τις μεγαλύτερες συμφωνίες όπλων στην ιστορία των ΗΠΑ, ύψους 350 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για δέκα χρόνια (Sampathkumar, 2017). Η εν λόγω συμφωνία υπογραμμίζει την ανάγκη της Σαουδικής Αραβίας για ξένα κεφάλαια στον τομέα της τεχνολογίας, καθώς επιχειρεί να μειώσει την εξάρτησή της από την εξαγωγή πετρελαίου, μιας και οι τιμές του τελευταίου έχουν γνωρίσει σημαντική πτώση την τελευταία διετία, παρασύροντας την οικονομία της χώρας, η κυβέρνηση της οποίας έχει προχωρήσει σε μεγάλες περικοπές.
Σαουδική Αραβία: Ένας Σύντομος Απολογισμός
Εν κατακλείδι, η επίσκεψη του Donald Trump στη Σαουδική Αραβία χαρακτηρίστηκε ιστορική από τον Υπουργό Εξωτερικών της χώρας, Adel al-Jubeir: «Είναι ξεκάθαρο το μήνυμα των ΗΠΑ ότι δεν φιλοξενούν κακοδιαχείριση του μουσουλμανικού και αραβικού κόσμου. Επικρατεί η αντίληψη ότι η Αμερική είναι αντι-ισλαμική» (Rampton & Roscoe, 2017).
Ο Donald Trump Στο Ισραήλ
Στο πλαίσιο μιας ακόμη προσπάθειας «αναζωογόνησης» της ειρηνευτικής διαδικασίας, ο Αμερικανός πρόεδρος κατευθύνθηκε στην Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη, όπου είχε ξεχωριστές συναντήσεις με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Benjamin Netanyahu, αλλά και με τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής, Mahmoud Abbas. Παράλληλα, επισκέφθηκε και τους Ιερούς Τόπους. Στόχος του Donald Trump ήταν να τονίσει τις υποσχέσεις του σχετικά με την εξάλειψη ισλαμικών κρατικών ανταρτών, και να επαναφέρει την ειρήνη ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστινίους. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ο Τrump δεν προχώρησε σε λεπτομέρειες για το πώς θα υλοποιήσει το σχέδιό του αυτό, πάρα μόνο ζήτησε από το Ισραήλ να περιορίσει την οικοδόμηση εβραϊκών οικισμών στη γη που επιθυμούν οι Παλαιστίνιοι για τη δημιουργία κράτους.
Ο ίδιος χαρακτήρισε το ταξίδι αυτό ως μια προσπάθεια να προωθήσει τη συνεργασία και την υποστήριξη μεταξύ των Χριστιανών, των Μουσουλμάνων και των Εβραίων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Γενικότερα, θέλησε να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα, δείχνοντας τον ηγετικό του ρόλο σε παγκόσμια θέματα: «Το καθήκον μας δεν είναι να υπαγορεύουμε στους άλλους συγκεκριμένο τρόπο ζωής, αλλά να χτίσουμε έναν συνασπισμό φιλίας και συνεργασίας, με βάση τον κοινό στόχο της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, και προωθώντας την ασφάλεια, ευκαιρίες και σταθερότητα στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο Μέση Ανατολή» (Rampton & Rascoe, 2017).
Παράλληλα, ο Αμερικανός πρόεδρος έκανε έκκληση στους Ισραηλινούς ηγέτες και πολίτες να εξοντώσουν τους ισλαμιστές εξτρεμιστές από τις κοινωνίες τους: «Η τρομοκρατία έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά η πορεία προς την ειρήνη ξεκινάει εδώ, σε αυτό το αρχαίο έδαφος, σε αυτήν την Ιερή Γη. Ένα καλύτερο μέλλον είναι εφικτό, μόνο εάν τα έθνη σας εκδιώξουν τους τρομοκράτες, οδηγώντας τους έξω από τους τόπους λατρείας σας, έξω από τις κοινότητές σας, έξω από την Άγια Γη σας. Για δεκαετίες, το Ιράν τροφοδοτούσε τις πυρκαγιές των θρησκευτικών συγκρούσεων και της τρομοκρατίας. Είναι μια κυβέρνηση που μιλά για μαζική δολοφονία, υποσχόμενη καταστροφή στο Ισραήλ, και θάνατο στην Αμερική». Εν τέλει, αναφέρει πως δεν πρόκειται για μάχη μεταξύ διαφορετικών θρησκειών, αιρέσεων ή πολιτισμών, αλλά για μια μάχη μεταξύ βάρβαρων εγκληματιών που προσπαθούν να εξοντώσουν την ανθρώπινη ζωή και τους αξιοπρεπείς ανθρώπους, όλα στο όνομα της θρησκείας (Holland & Mason, 2017).
Μακριά Από Την Παραδοσιακή Αντι-Ισλαμική Ρητορική
Φαίνεται ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν έκανε αναφορά στην παραδοσιακή αντι-ισλαμική ρητορική του. Κάνει σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν βρίσκονται σε πόλεμο με το Ισλάμ. Αντιθέτως, θέλει να επιτύχει την ενοποίηση του μουσουλμανικού κόσμου, και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (Diamond, 2017). Κάποιοι ίσως υποστηρίζουν ότι ο Τrump θέλει να παρουσιαστεί ως πιο ευχάριστος μεταξύ των ηγετών, οι οποίοι μοιράζονται και ενστερνίζονται την περιφρόνησή του για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου (The Guardian, 2017). Ωστόσο, οι ανώτεροι αξιωματούχοι της διοίκησης του Τrump δικαιολογούν την αλλαγή ρητορικής όχι ως ένα μαλάκωμα της στάσης του, άλλα ως μια έκκληση -όπως προαναφέρθηκε- στους μουσουλμάνους ηγέτες να φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη για την κατάσταση του ισλαμικού εξτρεμισμού (Diamond, 2017).
Συμπερασματικά, συνειδητοποιούμε ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος δεσμεύτηκε για μια νέα προσέγγιση, και ανέφερε ότι οι συνεργασίες θα προωθήσουν την ασφάλεια μέσω της σταθερότητας, όχι μέσω ριζικών διαταραχών. Όπου καθίσταται δυνατόν, θα πραγματοποιηθούν σταδιακές μεταρρυθμίσεις, και όχι ξαφνική παρέμβαση (Βazzi, 2017).
Ισραήλ: Ένας Σύντομος Απολογισμός
Αναπόφευκτη είναι η σύγκριση της επίσκεψης Trump με αυτές της προηγούμενης οκταετίας από τον τέως Αμερικανό πρόεδρο, Barack Obama. Με αυτό το δεδομένο ως σημείο εκκίνησης, η επίσκεψη αυτή μπορεί να παρομοιασθεί με όαση εν μέσω ερήμου για τους περισσότερους Ισραηλινούς, παρά την απουσία αξιοσημείωτου επιτεύγματος, πέρα από την ορατή αποκατάσταση των θερμών σχέσεων. Ο Πρωθυπουργός Netanyahu ήταν θετικά διακείμενος από το γεγονός και μόνο ότι τελικά αποκόμισε ένα φίλο και ένα Ρεπουμπλικανό στο Λευκό Οίκο, αφού όχι μόνο «επιβίωσε» τις δύο 4ετείς θητείες του προέδρου Obama, αλλά και τα τρία χρόνια (1996-99) κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Bill Clinton. Χαρακτηριστικά, ο Netanyahu υπογράμμισε: «Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια και, κύριε Πρόεδρε, για πρώτη φορά στη ζωή μου, βλέπω μια πραγματική ελπίδα για αλλαγή».
Σε πρακτικό επίπεδο, λίγα είναι γνωστά για το τί ήταν στην ατζέντα των δύο ηγετών πίσω από τις κλειστές πόρτες. Ωστόσο, δημοσίως δεν υπήρχε καμία αναφορά στην υπόσχεση εκστρατείας του Trump να μετακινήσει την πρεσβεία των ΗΠΑ από το Tel Aviv στην Ιερουσαλήμ, με έκδηλη την απογοήτευση των Ισραηλινών. Επιπλέον, δεν υπήρξε η παραμικρή αναφορά σε συμφωνία για την κατασκευή ισραηλινών οικισμών, όπως το 2004 με τη συνάντηση Bush-Sharon.
Ο Trump συνέχισε να επαινεί το βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Ισραήλ. Ωστόσο, ήταν δύσκολο να πει κανείς εάν αυτό ήταν στον απόηχο της πρόσφατης επίσκεψης του Trump, ή παρακίνηση από τη Σαουδική Αραβία για την ειρηνευτική διαδικασία. Στην πραγματικότητα, ο Trump δεν αναφέρθηκε στη δημιουργία δύο κρατών ως στόχο της ειρηνευτικής διαδικασίας, κατά τη διάρκεια των συνομιλιών του με το Netanyahu και, στη συνέχεια, με τον Abbas. Tο τελευταίο γεγονός και μόνο αποτελεί σαφή υπενθύμιση της επίσκεψης του Netanyahu, το Φεβρουάριο του 2017, στον Λευκό Οίκο.
Από ισραηλινής και εβραϊκής άποψης, η επίσκεψη του Trump στο Δυτικό Τείχος ήταν εξαιρετικά σημαντική, καθώς πρόκειται για την πρώτη φορά που ο Πρόεδρος των ΗΠΑ προέβη σε μία τέτοια πράξη. Με τον τρόπο αυτόν, θεωρείται πως αναγνώρισε συμβολικά τη βαθιά εβραϊκή σύνδεση με την Ιερουσαλήμ.
Οι Αμερικανοί πρόεδροι φαίνεται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την επίλυση της παλαιστινιακής-ισραηλινής σύγκρουσης, παρόλο που η κεντρική θέση της εν λόγω σύγκρουσης στην αραβική πολιτική έχει υποχωρήσει σημαντικά, εδώ και δεκαετίες. Αν και η πορεία προς την ειρήνη βρίσκεται σε τεντωμένο σχοινί, ανάμεσα σε συντρίμμια, η αναζήτηση αυτής φαίνεται να αποτελεί κάποιο είδος παρακαταθήκης για τον εκάστοτε Αμερικανό Πρόεδρο (Brodsky, 2017).
Πηγές:
- Brodsky, M. (2017). Trump’s Trip to Israel Built Hope, But May Not Bring Change. [online] The National Interest. Available at: http://nationalinterest.org/feature/trumps-trip-israel-built-hope-may-not-bring-change-20883?page=3 [Accessed 6 Jun. 2017].
- Sampathkumar, M. (2017). Donald Trump says he is the one who made nations ‘do more and pay their fair share’ to fight terrorism. [online] The Independent. Available at: http://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/donald-trump-nato-saudi-arabia-terrorism-extremism-defence-spending-a7772391.html [Accessed 6 Jun. 2017].
- Rampton, R. and Rascoe, A. (2017). Trump to wade into Middle East politics on first foreign trip. [online] Reuters. Available at: http://www.reuters.com/article/us-usa-trump-trip-idUSKBN1801XV?il=0 [Accessed 6 Jun. 2017].
- Browning, N. (2017). Trump awaited in Middle East with foreboding and hope. [online] Reuters. Available at: http://www.reuters.com/article/us-usa-trump-visit-idUSKCN18E1ST[Accessed 6 Jun. 2017].
- Holland, S. and Mason, J. (2017). Trump tells Middle East to ‘drive out’ Islamist extremists.[online] Reuters. Available at: http://www.reuters.com/article/us-usa-trump-saudi-idUSKCN18H00U [Accessed 6 Jun. 2017].
- Bazzi, M. (2017). Commentary: What Trump gets wrong about the Middle East. [online] Reuters. Available at: http://www.reuters.com/article/us-trump-middle-east-commentary-idUSKBN18I22P [Accessed 6 Jun. 2017].
- Κιτσικόπουλος, Π. (2017). Επίσκεψη Τραμπ στη Σαουδική Αραβία. [online] euronews. Available at: http://gr.euronews.com/2017/05/20/trump-saoudiki-aravia [Accessed 6 Jun. 2017].
- the Guardian. (2017). The Observer view on Donald Trump’s Middle East visit | Observer editorial. [online] Available at: https://www.theguardian.com/commentisfree/2017/may/27/observer-view-donald-trump-middle-east-iran [Accessed 6 Jun. 2017].
- Diamond, J. (2017). Trump’s 1st foreign trip: 5 takeaways. [online] CNN. Available at: http://edition.cnn.com/2017/05/27/politics/trump-foreign-trip-takeaways/ [Accessed 6 Jun. 2017].
- Nytimes.com. (2017). Q&A: Trump’s First Foreign Trip. [online] Available at: https://www.nytimes.com/interactive/2017/05/23/world/trump-trip-questions.html [Accessed 6 Jun. 2017].
