Συνέντευξη του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου στον Βασίλη Σκουρή
«Αυτή τη στιγμή όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Από το πιο επιθετικό μέχρι το ηπιότερο», δηλώνει ως προς τη στάση της Τουρκίας έναντι της χώρας μας, με συνέντευξή του στο iEidiseis, ο διεθνολόγος, Εκτελεστικός Διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Επικεφαλής του Τομέα Ρωσίας-Ευρασίας & ΝΑ Ευρώπης, Κωνσταντίνος Φίλης.
Παράλληλα, τονίζει πως «η Τουρκία κρίνει πως μία διμερής εφ’όλης της ύλης διαπραγμάτευση, χωρίς την παρέμβαση τρίτων, την ευνοεί, διότι οι συντελεστές ισχύος είναι υπέρ της» και συνεπώς επιδιώκει να σύρει την Ελλάδα σε αυτή.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει η τοποθέτησή του για τα όσα συνέβησαν τις προηγούμενες ημέρες στον Έβρο, καθώς επισημαίνει πως «θα διαπιστώσουμε τους επόμενους μήνες αν το θέμα είναι τεχνικό ή εξελιχθεί σε διασυνοριακό».
«Δεδομένα, η Τουρκία θα ήθελε να αναστείλει τη συνολική κατασκευή του φράχτη, ενώ το τεταμένο κλίμα καθώς και οι κομμένοι δίαυλοι επικοινωνίας δυσκόλεψαν περαιτέρω την κατάσταση. Επίσης, επιβεβαιώνεται ότι στην παραμικρή ευκαιρία η Άγκυρα σπεύδει να επαναφέρει τη θέση της περί ανάγκης επικαιροποίησης της Συνθήκης της Λωζάννης», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΙΛΗ ΕΧΕΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:
-Η υπόθεση του Έβρου τι σηματοδοτεί ως προς τη στάση της Τουρκίας έναντι της χώρας μας κ. Φίλη;
«Διατηρώ σχετική σύγχυση ως προς τι ακριβώς συνέβη στον Έβρο. Ρηματικές διακοινώσεις αντηλλάγησαν, αλλά εν συνεχεία το ζήτημα υποβαθμίστηκε. Ασφαλώς, δεν στηρίζομαι σε δημοσιεύματα που είτε είναι κατευθυνόμενα είτε υποδηλώνουν άγνοια. Αλλά υπήρξε κινητικότητα, αν και η πληροφόρησή μου είναι πως ποτέ δεν εισήλθε η τουρκική στρατοχωροφυλακή (που υπάγεται στο υπουργείο εσωτερικών) σε ελληνικό έδαφος. Θα διαπιστώσουμε τους επόμενους μήνες αν το θέμα είναι τεχνικό ή εξελιχθεί σε διασυνοριακό (κάτι που αρνούνται και τα δύο μέρη, αν και η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών έκανε λόγο πως «δεν θα ανεχτούμε τετελεσμένα στον Έβρο»).
«Διατηρώ σχετική σύγχυση ως προς τι ακριβώς συνέβη στον Έβρο. Ρηματικές διακοινώσεις αντηλλάγησαν, αλλά εν συνεχεία το ζήτημα υποβαθμίστηκε»
Δεδομένα, η Τουρκία θα ήθελε να αναστείλει τη συνολική κατασκευή του φράχτη, ενώ το τεταμένο κλίμα καθώς και οι κομμένοι δίαυλοι επικοινωνίας δυσκόλεψαν περαιτέρω την κατάσταση. Επίσης, επιβεβαιώνεται ότι στην παραμικρή ευκαιρία η Άγκυρα σπεύδει να επαναφέρει τη θέση της περί ανάγκης επικαιροποίησης της Συνθήκης της Λωζάννης.
«Επιβεβαιώνεται ότι στην παραμικρή ευκαιρία η Άγκυρα σπεύδει να επαναφέρει τη θέση της περί ανάγκης επικαιροποίησης της Συνθήκης της Λωζάννης»
Θέλω, επίσης, να επισημάνω ότι οι θριαμβολογίες που ακολούθησαν της απόλυτα πετυχημένης απόκρουσης της παράνομης εισόδου μεταναστών και προσφύγων που ενορχήστρωσε η Τουρκία, ήταν αχρείαστες. Τροφοδοτήθηκαν, έτσι, από την άλλη πλευρά τα πιο ακραία στοιχεία, τα οποία αποσκοπούν σε δυναμική απάντηση. Για αυτό είχαμε διάφορα περιστατικά που μας υπενθυμίζουν ότι δεν τελειώσαμε με την Τουρκία στον Έβρο».
-Ταυτόχρονα, παράλληλα με την αύξηση της προκλητικότητας στο Αιγαίο και τις απειλές για το άνοιγμα της στρόφιγγας στο προσφυγικό, αναμένεται και η έξοδος του γεωτρύπανου στο πλαίσιο του μνημονίου Τουρκίας- Λιβύης. Εκτιμάτε ότι το γεωτρύπανο θα βγει σε περιοχή κοντά στη Λιβύη ή σε περιοχή που θα αυξάνει την πίεση προς την Ελλάδα, πχ νοτίως της Κρήτης ή στο Καστελόριζο;
«Αυτή τη στιγμή όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Από το πιο επιθετικό μέχρι το ηπιότερο. Από μία συνολική και πολυμετωπική πίεση προς την ελληνική πλευρά (με οπλοποίηση και του προσφυγομεταναστευτικού) μέχρι ένα σχετικά ήρεμο (με διακυμάνσεις) καλοκαίρι. Πολλά θα εξαρτηθούν και από την πορεία της τουρκικής οικονομίας και την ανάγκη έστω και μερικής αποκατάστασης των σχέσεων με τη Δύση. Αν η κατάσταση κυλήσει ομαλά, δεν θα είναι εύκολο για την Άγκυρα να ανοίξει μέτωπα με την Αθήνα, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που θα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με τη Δύση. Από την άλλη, είναι προβληματικό ότι οι εταίροι μας δεν δείχνουν προθυμία να αντιπαρατεθούν, πολλώ δε μάλλον να τα σπάσουν με την Τουρκία για χάρη Ελλάδας και Κύπρου».
-Στόχος να σύρει την Ελλάδα σε διάλογο εφ’ όλης της ύλης;
«Ασφαλώς. Η Τουρκία κρίνει πως μία διμερής εφ’όλης της ύλης διαπραγμάτευση, χωρίς την παρέμβαση τρίτων, την ευνοεί, διότι οι συντελεστές ισχύος είναι υπέρ της. Προσπαθεί να επιβάλλει τον διάλογο, αλλά αποφεύγει τα σωστά βήματα που θα οδηγούσαν σε μία υπό όρους διαβούλευση. Τορπιλίζει τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, δεν επιδιώκει -και ας ισχυρίζεται το αντίθετο- την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών και προτιμά να μας σύρει σε μία διαπραγμάτευση, ασκώντας συνεχή με αυξητικές τάσεις πίεση. Ταυτόχρονα, με εκβιασμούς και απειλές (casus belli), καταφέρνει να αποστερεί από την Ελλάδα τη δυνατότητα πλήρους άσκησης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, τα οποία έτσι αποδυναμώνονται προϊόντος του χρόνου.
«Δεν πιστεύω ότι έχει ακόμη ληφθεί κεντρικά η απόφαση να αναλάβει η γειτονική χώρα το ρίσκο πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου ώστε να μας σύρει κατόπιν σε μία διαπραγμάτευση με ασφυκτικούς όρους»
Δεν πιστεύω ότι έχει ακόμη ληφθεί κεντρικά η απόφαση να αναλάβει η γειτονική χώρα το ρίσκο πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου ώστε να μας σύρει κατόπιν σε μία διαπραγμάτευση με ασφυκτικούς όρους. Αλλά, δεν αποκλείεται, όπως αναφέρετε και στο προηγούμενο ερώτημά σας, να το κάνει θέτοντας σε εφαρμογή το τουρκολιβυκό σύμφωνο.
«Πρέπει άμεσα να αποκατασταθούν οι δίαυλοι επικοινωνίας για να αντιμετωπίζονται εν τη γενέσει τους παρανοήσεις, που λόγω του επιβαρυμένου κλίματος μπορεί να εξελιχθούν σε κρίσεις»
Αν, μάλιστα, θελήσει να τραβήξει το σκοινί, θα επιχειρήσει να στείλει σεισμικό σκάφος σε σημεία που εφάπτονται αν δεν εισβάλουν σε ελληνική υφαλοκρηπίδα. Παρότι είμαι υπέρ του διαλόγου με την άλλη πλευρά, στην παρούσα φάση δεν συντρέχουν στοιχειώδεις προϋποθέσεις. Πρέπει, ωστόσο, άμεσα να αποκατασταθούν οι δίαυλοι επικοινωνίας για να αντιμετωπίζονται εν τη γενέσει τους παρανοήσεις, που λόγω του επιβαρυμένου κλίματος μπορεί να εξελιχθούν σε κρίσεις».
-Στη χώρα μας, ιδίως τελευταία, ακούγονται εκτιμήσεις πως είτε λόγω της κατάστασης της οικονομίας του, είτε λόγω του Συριακού και του …Λιβυκού, περίπου …καταρρέει! Πώς έχει ακριβώς η κατάσταση με τον Ερντογάν;
«Οπωσδήποτε δεν είναι στα καλύτερα του. Πιέζεται γιατί το οικονομικό θαύμα των προηγουμένων ετών, στο οποίο βάσισε την πολιτική του κυριαρχία, όχι μόνο έχει ξεθωριάσει αλλά του γυρίζει μπούμερανγκ. Και αυτό, γιατί, ειδικά μετά το πραξικόπημα, μετατρέποντας μία χώρα σε συνεχή (και αποτυχημένη) μετάβαση προς τη δημοκρατία σε προσωποκεντρική και αυταρχικότερη απ’ότι την παρέλαβε και καβαλώντας το κύμα του λαϊκισμού, ακολούθησε ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές. Οι εκκαθαρίσεις στο εσωτερικό σε όλα τα επίπεδα και η ανάγκη να ελεγχθεί πλήρως ο κρατικός μηχανισμός με άτομα εμπιστοσύνης, κλόνισαν την εμπιστοσύνη αγορών και επενδυτών. Ως αποτέλεσμα, σήμερα, η επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα, μοιάζει πολύ σύνθετη εξίσωση, η οποία θα έπρεπε να απορροφήσει τον τούρκο πρόεδρο.
«Εν μέσω πανδημίας, η τουρκική ηγεσία θέλει να δείξει προς πάσα κατεύθυνση ότι ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη δεν πτοείται ούτε από την Covid-19 ούτε από την οικονομική κρίση»
Ωστόσο, εν μέσω πανδημίας, η τουρκική ηγεσία θέλει να δείξει προς πάσα κατεύθυνση ότι ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη δεν πτοείται ούτε από την Covid-19 ούτε από την οικονομική κρίση. Επιδεικνύει κινητικότητα στη Συρία, συμμετέχοντας σε διπλωματικές διεργασίες και διεξάγοντας μικρές στρατιωτικές επιχειρήσεις (ελπίζοντας ότι δεν θα ανοίξει η πληγή της Ιντλίμπ), αλλά κυρίως παίζει τα ρέστα της στη Λιβύη. Εκεί κατάφερε το τελευταίο δίμηνο να ανατρέψει την αρνητική για τον πιστό της εταίρο αλ-Σαράτζ κατάσταση στην Τρίπολη και τα περίχωρά της, μεταφέροντας το πρόβλημα στην πλευρά του Χάφταρ. Παρότι κανένα από τα δύο αντιμαχόμενη μέρη δεν πρόκειται να κυριαρχήσει πλήρως στη Λιβύη, η Τουρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην όποια διευθέτηση. Τέλος, τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ προτάσσουν την επαναφορά της Άγκυρας στο δυτικό στρατόπεδο έναντι της άσκησης πίεσης προς αυτή.
Μάλιστα, τουλάχιστον μέχρι τον Νοέμβριο, η παρουσία Τραμπ στον Λευκό Οίκο δίνει αυτοπεποίθηση στον Ερντογάν, ότι θα μπορέσει να αποφύγει περιπέτειες. Ταυτόχρονα, στέλνει και ο ίδιος σήμα, με το πάγωμα της ενεργοποίησης των ρωσικών S-400. Αναντίρρητα, η πορεία της οικονομίας θα κρίνει το μέλλον του τούρκου προέδρου, αλλά για την ώρα δεν μπορεί να θεωρείτε τελειωμένος στο εσωτερικό ή απομονωμένος στο εξωτερικό ένας ηγέτης που συνομιλεί τακτικά με τους ομολόγους του ΗΠΑ, Ρωσίας, Γερμανίας και Γαλλίας. Πάντως, τα ανοιχτά μέτωπα είναι πολλά, αν και ο Ερντογάν φαίνεται να πιστεύει πως παρότι δεν τα ελέγχει, πιστεύει ότι τελικά τον ευνοούν στη διαπραγμάτευση που κάνει με τους ισχυρούς δρώντες του διεθνούς συστήματος».
