Συνθέτης, καθηγητής στο NYU και Έλληνας
Ο διακεκριμένος Έλληνας συνθέτης και ερμηνευτής στέλνει μήνυμα αισιοδοξίας και δύναμης από τη Νέα Υόρκη, όπου ζει και εργάζεται εδώ και δύο, περίπου, δεκαετίες, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που παραχώρησε στο real.gr.
Ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη, αλλά δεν ξεχνά στιγμή την Ελλάδα. Διακεκριμένος συνθέτης και γεμάτος ευαισθησία ερμηνευτής, ο Περικλής Κανάρης, απόγονος του ηρωικού μπουρλοτιέρη του 1821, μας επισκέπτεται με κάθε ευκαιρία, για να μοιραστεί τα τραγούδια του, μεταξύ των οποίων και τα πανέμορφα κομμάτια του δίσκου «Αόρατος», σε στίχους Μάνου Ελευθερίου και ερμηνείες των Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Κώστα Μακεδόνα, Ρίτας Αντωνοπούλου και Λαμπρινής Καρακώστα. Ως καθηγητής στο New York University, δίδαξε φέτος το μάθημα «Τραγούδια των περιθωριακών: Τα αμερικανικά μπλουζ συναντούν το ελληνικό ρεμπέτικο». Πρόσφατα, συγκίνησε το κοινό όλου του κόσμου με το τραγούδι του «Hang in there», το οποίο αφιέρωσε σε όσους επηρεάστηκαν βαθιά από την πανδημία.
Καταρχάς, πώς σας βρίσκουμε; Δώστε μας την εικόνα ενός Έλληνα καλλιτέχνη, καθηγητή, οικογενειάρχη και πολίτη της Νέας Υόρκης σήμερα, εν μέσω καραντίνας.
Με βρίσκετε έντονα προβληματισμένο, αλλά και ευγνώμονα για το ό,τι είμαι υγιής, ζώντας στο επίκεντρο του κορονωϊού στις ΗΠΑ. Ως Έλληνας αισθάνομαι περήφανος. Η ομοψυχία με την οποία αντιμετωπίστηκε στην Ελλάδα ο κορωνοϊός και τα εξαιρετικά αποτελέσματα που αυτό επέφερε, με οδήγησε σε αναπόφευκτες συγκρίσεις, καθώς εδώ έχουμε ξεπεράσει τους 100.000 νεκρούς… Σήμερα, η αμερικανική κοινωνία είναι βαθιά πληγωμένη και διχασμένη. Δε σας κρύβω πως η διεθνής αναγνώριση που είδαμε να δέχεται ο ελληνικός λαός, μας έκανε να κοιτάξουμε την Ελλάδα όχι μόνο με τη νοσταλγία του μετανάστη, αλλά και με θαυμασμό. Αισθάνθηκα και μεγάλη ανακούφιση, αφού τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς μου ζουν στην Ελλάδα.
Ως καλλιτέχνης, αισθάνομαι αβεβαιότητα για το μέλλον του χώρου. Ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο βίωσα στην πράξη το γεγονός πως η μαθησιακή εμπειρία που προσφέρει η φυσική παρουσία στην τάξη δε μπορεί να συγκριθεί με αυτήν της οθόνης του υπολογιστή. Παρ’ όλα αυτά, αισθάνομαι ευγνώμων για τη δυνατότητα που μας παρείχε η τεχνολογία να μη διακοπούν τα μαθήματα στη μέση του εξαμήνου. Ως οικογενειάρχης, είμαι σε εγρήγορση για να παραμείνουμε υγιείς, σωματικά και ψυχολογικά, με τη σύζυγό μου, μεγαλώνοντας και την τρίχρονη κόρη μας. Ως πολίτης της Νέας Υόρκης, νιώθω τυχερός, επειδή είμαι μέλος μιας κοινότητας με απαράμιλλα αντανακλαστικά επιβίωσης και ανασυγκρότησης.
Πώς προέκυψε το υπέροχο τραγούδι σας, «Hanginthere»; Ποια ήταν η ανταπόκριση;
Ήταν μια αυθόρμητη αντίδραση σε ένα μεγάλο ψυχολογικό φορτίο που αισθάνθηκα, όταν πέντε πολύ καλοί μου φίλοι συνέβη να νοσούν ταυτόχρονα και να αγωνιώ για την ζωή τους, σε συνδυασμό με τα νέα που έρχονταν καθημερινά για εκατοντάδες νεκρούς στην περιοχή όπου ζω. Η ανταπόκριση στο τραγούδι ήταν συγκινητική, καθώς μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα μοιράστηκε σε όλο τον κόσμο, πολύ πέρα από το κοινό που με γνώριζε μέχρι σήμερα. Ένα πολύ ιδιαίτερο μήνυμα μου ήρθε από μια σημαντική ψυχοθεραπεύτρια του Μανχάτταν, που δουλεύει καθημερινά με ανθρώπους που επηρρεάστηκαν άμμεσα από τον ιό. Μου εξήγησε επιστημονικά τον τρόπο με τον οποίο το μήνυμα των στίχων μπορεί να βοηθήσει στη ψυχοθεραπεία ανθρώπων που υποφέρουν. Η ιδέα πως μια δημιουργία μου είχε τέτοια ιδιότητα, ήταν για μένα ένα πολύ όμορφο, πρωτόγνωρο συναίσθημα.
Ο χώρος του πολιτισμού ήταν από εκείνους που επλήγησαν περισσότερο, οι μουσικοί μάλιστα, ακόμα πιο έντονα. Πιστεύετε ότι έχουν λάβει τη στήριξη που χρειάζονται ή απαιτείται μεγαλύτερη; Και αν ναι, τι είδους;
Στην Αμερική το ταμείο ανεργείας περιείχε πρόβλεψη για την στήριξη των μουσικών. Για την Ελλάδα θα πω τη γνώμη μου με επιφύλαξη, καθώς δεν ζω απο πρώτο χέρι τα γεγονότα. Η εκτίμησή μου είναι πως η πανδημία ανέδειξε μια χρόνια έλλειψη σωστής θεσμικής υποδομής για να αντιμετωπιστούν οι άνθρωποι του πολιτισμού όχι ως καλλιτέχνες (αξία υποκειμενική) αλλά ως εργαζόμενοι (αξία αντικειμενική), με προβλεπόμενη φορολογία και υποχρεώσεις. Αυτό θα είχε προετοιμάσει αρτιότερα τον κρατικό μηχανισμό να μεριμνήσει για την επιβίωσή τους σε περίπτωση πανδημίας. Ας είναι, λοιπόν, αυτή η κρίση η αφορμή να συνεισφέρουν και οι δύο πλευρές στο να μπουν οι σωστές βάσεις για το μέλλον. Αρκεί να παραμείνει ανοιχτό το τραπέζι του διαλόγου μεταξύ των εκπροσώπων των καλλιτεχνών με τους κυβερνώντες. Το θέμα είναι λεπτό, γιατί η τέχνη με την πολιτική μιλάνε εξ ορισμού άλλη γλώσσα. Άρα, θα πρέπει η κάθε πλευρά να προσέλθει σε αυτό το τραπέζι με εκπροσώπους που έχουν ειλικρινή διάθεση για λύσεις και την ικανότητα να καταλαβαίνουν και τις δύο γλώσσες.
Με δεδομένη την παγκόσμια ασάφεια, μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για τις τέχνες;
Οι τέχνες είναι η απόδειξη πως είμαστε ζωντανοί. Είναι το ψυχικό μας οξυγόνο. Αν, λοιπόν, δε μπορούμε να αισιοδοξούμε για αυτές, δε μπορούμε για τίποτα. Επίσης, η ασάφεια υπήρξε διαχρονικά καλύτερη πηγή έμπνευσης για τον καλλιτέχνη από τη σαφήνεια. Ήδη παράγεται σπουδαίο υλικό, θα αναδειχθεί εν καιρώ. Είμαι σίγουρος πως οι τέχνες θα βρουν το δρόμο τους, γιατί ο δρόμος τους είναι ενωμένος με αυτόν της ζωής.
Rewind: Ποιο ήταν το πρώτο βίωμα που νιώσατε να σας συνδέει με τη μουσική;
Πρέπει να ήμουν 6-7 χρονών. Είχα βρεθεί σε ένα σπίτι οικογενειακής γνωστής που είχε πιάνο, και ανέβηκα από περιέργεια στο κάθισμα κάποια στιγμή που δεν με έβλεπε κανείς. Όταν με άκουσε, ήρθε και μου είπε με έκπληξη πως δεν ήξερε πως κάνω μαθήματα. Όταν της είπα πως δεν έχω ξαναπαίξει, παρότρυνε με ιδιαίτερη θέρμη τη μητέρα μου να ξεκινήσω.
Ποια θεωρείτε τα τρία κομβικά σημεία στην πορεία σας;
Τη διπλωματική εργασία μου υπό τον Βρετανό φιλόσοφο Ρότζερ Σκρούτον πάνω στη φιλοσοφία της μουσικής, την υποτροφία από το Berklee College of Music και τον «Αόρατο», τη δισκογραφική συνεργασία μου με τον Μάνο Ελευθερίου.
Τι λείπει από το γεμάτο διακρίσεις βιογραφικό σας; Τι είναι εκείνο για το οποίο διψάτε να γίνει πραγματικότητα;
Θεωρώ τον εαυτό μου ευλογημένο για αυτά που έχω ζήσει μέσω της μουσικής μέχρι τώρα. Αν θα μπορούσα να ζητήσω κάτι, θα ήταν περισσότερες συναυλίες σε πιο πολλά μέρη του κόσμου, γιατί αγαπώ πολύ αυτό το κομμάτι της δουλειάς μου. Επειδή αγαπώ πολύ να γράφω μουσικά θέματα, θα χαιρόμουν σίγουρα και την ευκαιρία να συνεργαστώ σε soundtracks με ένα σκηνοθέτη με τον οποίο θα ταίριαζα καλλιτεχνικά.
Ποιες είναι οι συνθήκες που απαιτούνται για να αγγίξει ένας συνθέτης το κοινό;
Γενικά, η συνθήκη «αγγίζω» προϋποθέτει για μένα τη συνθήκη «ειλικρίνεια». Κατ’ αρχάς, λοιπόν, πρέπει να υπάρχει ειλικρινής πρόθεση από την πλευρά του συνθέτη για συναισθηματική επικοινωνία, αντί για αμιγώς πνευματική, που αποτελεί ένα άλλο σύμπαν στη σύνθεση. Επίσης, μιλώντας για τραγούδια, πρέπει να πετύχει το μείγμα του στίχου, της μουσικής και της ερμηνείας. Είναι αυτό που, ως αποτέλεσμα, ο Μάνος Ελευθερίου αποκαλούσε «ευτυχισμένα τραγούδια».
Μιλήστε μας για το μάθημα που διδάξατε φέτος στο Πανεπιστήμιο.
Προέκυψε ως πρωτοβουλία από τον Γενικό Πρόξενο της Ελλάδας στη Ν.Υ., τον Δρα Κ. Κούτρα. Οραματιζόταν να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα που θα έφερνε μαζί την ελληνική και την αμερικανική κουλτούρα. Οι φοιτητές μου ήταν Αμερικανοί με διαφορετικές φυλετικές καταβολές (Ευρώπη, Αφρική, Ασία), χωρίς καμία πρότερη επαφή με το ρεμπέτικο, ενώ είχαν περιορισμένη επαφή με τα μπλουζ. Πιστεύω πως το μάθημα τους πρόσφερε τη δυνατότητα να καταλάβουν την οικουμενική αξία της έκφρασης του απλού ανθρώπου μέσω του λαϊκού τραγουδιού. Χάρηκα πολύ με το αυθόρμητο ενδιαφέρον τους για ένα θέμα πολύ μακρινό από τη ζωή και τη γενιά τους, που όμως τους άγγιξε, όπως και με την δυνατότητα να διδαχτώ και εγώ απο αυτούς.
Παρόλο που λείπετε σχεδόν δύο δεκαετίες, δεν έχετε ρίξει μαύρη πέτρα πίσω σας. Διατηρείτε καθημερινή επαφή με την Ελλάδα, μέσω facebook, ενώ όποτε μπορείτε την επισκέπτεστε. Αν όλα πάνε καλά, προγραμματίζετε κάποια επίσκεψη ή και κάποια συναυλία;
Δε θα μπορούσα ποτέ να ρίξω μαύρη πέτρα πίσω μου και ο λόγος είναι απλός. Η Ελλάδα δεν έφυγε ποτέ από μέσα μου. Έφυγα εγώ, πολύ πριν την εποχή της οικονομικής κρίσης, γιατί αισθάνθηκα την ανάγκη να βρεθώ στην πηγή των μουσικών ακουσμάτων που με είχαν γοητεύσει από μικρό παιδί. Άλλωστε, στην Ελλάδα ζει μεγαλο μέρος της οικογένειάς μου με την οποία είμαι πολύ δεμένος. Δε μετάνιωσα αυτή τη διαδρομή ούτε λεπτό, παρά το ό,τι έβλεπα πάντα την Ελλάδα ως μια χώρα που έχει κρυμμένους παντοτινούς θησαυρούς στα πιο απλά της πράγματα. Αυτή τη στιγμή παρακολουθώ με αγωνία τις εξελίξεις για να αποφασίσω αν θα μπορέσω να έρθω με την οικογένειά μου το καλοκαίρι. Όταν με το καλό επανέλθει και η ζωντανή μουσική σε κανονικούς ρυθμούς, θα προγραμματίσω οπωσδήποτε και επόμενη συναυλία. Ανυπομονώ.
