Γράφει ο καθηγητής Παν. Μπούμης
Τόν καιρό αὐτό συνιστᾶται συνεχῶς νά διατηροῦν οἱ ἐκκλησιαζόμενοι ἀπόσταση μεταξύ τους μέσα στούς ναούς, γιά νά ἀποφεύγεται ἡ μετάδοση τῆς ἀσθένειας (κορωνοϊοῦ). Καί ἴσως ὀρθῶς καί δικαιολογημένως αὐτή ἡ σύσταση μέ τά σημερινά ἐπιστημονικά δεδομένα καί τά ἀνθρώπινα κριτήρια.
Ὅμως πῶς μπορεῖ νά δικαιολογηθεῖ καί ἡ «ἀπόσταση» καί ἡ ἀποστασιοποίηση μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί μάλιστα μεταξύ τῶν πιστῶν χριστιανῶν; Βλέπεις ἤ μαθαίνεις ὅτι κατά τούς τελευταίους ἰδίως χρόνους (δεκαετίες) δέν ὑπάρχει ἡ κοινωνία καί ἐπικοινωνία πού ὑπῆρχε παλαιότερα καί πού μέ νοσταλγία ἀναπολοῦν οἱ παλαιότεροι ἄνθρωποι. Οἱ ἄνθρωποι ἦταν τότε πιό συνδεδεμένοι, ἔστω καί μέ τό «καλημέρα».
Θυμᾶμαι ὅταν ἤμουνα στό Πανεπιστήμιο τοῦ Μονάχου ἰδίως μετά τόν ἐκκλησιασμό τῆς Κυριακῆς μερικοί Ἕλληνες συναντιώμασταν καί βγαίναμε κάπου πιό ἔξω ἀπό τήν πόλη καί τρώγαμε μαζί. Ἐπίσης μέσα στήν ἑβδομάδα μαζευόμασταν καί συζητούσαμε ἕνα θέμα ἤ σχολιάζαμε τήν ἐπικαιρότητα. Τότε μοῦ λέει ἕνας γνωστός μου κάτοικος τοῦ Μονάχου, αὐτή ἡ καλή συνήθεια τῶν συναντήσεων ἐδῶ δυστυχῶς δέν ἐπικρατεῖ, ἀκόμη καί μεταξύ τῶν οἰκογενειῶν. Δέν εἶναι δεμένοι οὔτε οἱ συγγενεῖς μεταξύ τους καί ἄς ζοῦν στήν ἴδια πόλη. Ἴσως σ’ αὐτό νά ἔφταιγαν καί προηγούμενες ἐμπειρίες ἀπό τά χρόνια τοῦ πολέμου ἤ καί ἡ μεταπολεμική οἰκονομική κατάσταση. Ἴσως ἀκόμη συντελοῦσαν καί θρησκευτικές διαφορές. Ἴσως τέλος συνέβαλαν καί οἱ . . . πολυκατοικίες. Πάντως (τοῦ) ἦταν αἰσθητή μία ἀποξένωση τῶν ἀνθρώπων, μία ὑποχώρηση καί μία ἀποσύνθεση τοῦ κοινωνικοῦ ἱστοῦ τῆς ἀγάπης καί τῆς συναλληλίας.
Ἔτσι μέ ἀφορμή καί ὅλα αὐτά σκέφθηκα τότε νά κάνω μία εἰσήγηση πρός συζήτηση στίς περιοδικές μας συναντήσεις τῶν Ἑλλήνων ἐπιστημόνων καί φοιτητῶν πού ἀνέφερα πιό πάνω. Τό θέμα φαινόταν ἐκ πρώτης ὄψεως ἄσχετο: «Ἡ ἐξυπνάδα τῶν νεοελλήνων», τό τιτλοφόρησα. Ὡστόσο τό θέμα ξεπήδησε καί ἀπό τήν ἀποσύνθεση πού εἶχε ἀρχίσει, ἄν ὄχι νά ἐπικρατεῖ, ἀλλά τουλάχιστον νά διαφαίνεται καί μεταξύ τῶν Ἑλλήνων ἰδίως τοῦ ἐσωτερικοῦ. Νά ἐνισχύεται μάλιστα ἀπό τήν ἐξυπνάδα, ἀπό τήν «πολλή» ἐξυπνάδα, τῶν νεοτέρων Ἑλλήνων.
Καί ἐξηγοῦμαι: Τήν ἐξυπνάδα του ὁ νεοέλληνας ἄρχισε νά τήν καταντάει πονηρία, δηλ. πῶς ὁ ἕνας θά «ρίξει» τόν ἄλλο, πῶς θά τόν παραμερίσει, πῶς θά τόν ἐκμεταλλευθεῖ, πῶς θά τόν δυσφημίσει, πῶς θά τόν ὑποτιμήσει καί τά τούτοις ὅμοια, ἠπιότερα ἤ χειρότερα. Θυμᾶμαι ἀργότερα ὅταν ἕνας ἀπό τούς νέους τῆς παρέας μας πῆρε τό πτυχίο του ὡς ἠλεκτρολόγος-μηχανολόγος καί ἦρθε στήν Ἀθήνα, διορίστηκε σέ μιά μεγάλη γερμανική ἑταιρεία. Μετά ἀπό λίγο καιρό μέ παίρνει τηλέφωνο καί μοῦ λέει, «θά φύγω ἀπό τήν ἑταιρεία. Ἡ πολεμική πού μοῦ κάνουν οἱ συνάδελφοι εἶναι ἀφόρητη». Τοῦ λέω «εἶσαι καλά, θά φύγεις ἀπό μία τέτοια θέση καί δουλειά; Θά κάνεις ὑπομονή καί ἡ ἀλήθεια στό τέλος θά ὑπερισχύσει». Ἔκανε ὑπομονή καί νίκησε καί προήχθη.
Μ’ αὐτά θέλω νά ἐπαναλάβω καί νά τονίσω ὅτι ἡ ἐξυπνάδα μας πολλές φορές καταντάει κακία καί πονηρία (= προκαλεῖ καί πόνους . . . ) καί δυστυχία σ’ ὅλους. Ἐνῶ ἀντιθέτως, ἐάν τήν ἐξυπνάδα μας τήν ὁδηγούσαμε μέ τή χριστιανική ἀγάπη πρός τή συνεννόηση, πρός τή συνεργασία, πρός τή δημιουργία, ἀντί νά μᾶς καταντάει στήν πονηρία καί τήν ἀποσύνθεση, πρός τήν παρακμή καί τήν καταστροφή, θά μᾶς ὁδηγοῦσε πρός τήν εὐφυΐα, πρός τήν εὐφορία, πρός τήν καρποφορία καί τήν ἐπιτυχία.
Τό ἴδιο ἤ κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καί μέ τίς «ἀποστάσεις» πού δημιουργοῦνται μεταξύ τῶν χριστιανῶν. Ἐδῶ ὅμως τά πράγματα ἐμφανίζονται καί παίρνουν μία διαφορετική τροπή. Ἀντί τῆς ἐνεργητικῆς καί ἐπιθετικῆς πονηρίας καί κακότητας παίρνουν τή μορφή τῆς παθητικῆς ἤ καί παγερῆς ἀποστάσεως τοῦ ἑνός ἀπό τόν ἄλλο χριστιανό, τῆς ἀδιαφορίας. Καί τοῦτο ἴσως καί γιατί δῆθεν δέν εἶναι ἁμαρτία. Ἔτσι νομίζουμε δηλαδή.
Ἡ Ἁγία Γραφή ὅμως λέει: «Εἴ τις τῶν ἰδίων (καί τῶν χριστιανῶν) καί μάλιστα τῶν οἰκείων οὐ προνοεῖ τήν πίστιν ἤρνηται καί ἔστι ἀπίστου χείρων» (Α΄ Τιμ. 58). Δέν εἶναι μικρός ὁ λόγος οὔτε ἀσήμαντος, ἀλλά ἔχει καί βαρύτητα καί εὐρύτητα. Γι’ αὐτό ἀκόμη καί ἕνα ἁπλό τηλεφώνημα στό γνωστό μας, στό συγγενή μας, στό φίλο μας, ἤ στό συνάδελφό μας καί τό γείτονα ἔχει μεγάλη σημασία. Ἔχει τό λόγο του καί παίζει τό ρόλο του. Μία ἐγκάρδια εὐχή, συγχαρητήρια ἤ συλλυπητήρια, μικραίνει ἤ διώχνει τίς ἀποστάσεις, φέρνει πιό κοντά τούς ἀνθρώπους, τούς πιστούς χριστιανούς. Ἀλλιῶς . . .
Ἡ ἀπόσταση στούς ναούς ἔχει ἕνα λόγο, μία δικαιολογία, καί γίνεται γιά τήν ὑγεία τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἀπόσταση ὅμως μεταξύ τῶν χριστιανῶν ποιά δικαιολογία ἔχει; Μᾶλλον καμμία. Ἀντιθέτως. Αὐτή φέρνει καί τήν ἀποξένωση, ἀλλά καί τήν ἀπομόνωση. Τήν ἀπομόνωση κάι αὐτοῦ πού δέν παίρνει τήν πρωτοβουλία τῆς ἐπικοινωνίας καί αὐτοῦ πού (τήν) στερεῖται ἀπό τήν ἀδιαφορία τοῦ πρώτου.
Καί αὐτά φυσικά εἶναι ἀρνητικές προϋποθέσεις καί καταστάσεις καί γιά τήν ὑγεία, σωματική καί ψυχική κάθε ἀνθρώπου καί γιά τήν παροχή τῆς εὐλογίας τοῦ Θεοῦ, καί τῆς ἐπικοινωνίας μας μαζί Του. Ἀντιθέτως κάθε ἀγαπητική ἐν ἀληθείᾳ ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν χριστιανῶν μικραίνει τήν ἀπόσταση, ἀλλά καί τήν ἀποστασία ἀπό τό Θεό ὅλων μας, καί τῶν χριστιανῶν καί τῶν μή χριστιανῶν. Ἄς μήν ξεχνᾶμε τήν ἐντύπωση καί τούς λόγους τῶν ἐθνικῶν γιά τούς πρώτους χριστιανούς: «Ἰδέτε πῶς οἱ χριστιανοί οὗτοι ἀγαπῶσιν ἀλλήλους».
